Thiết kế bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết dạy: Đàn ghi ta của Lor - Ca

GV: NGUYỄN HẢI THÀNHCHAØO MÖØNGQUÙY THAÀY COÂ GIAÙOVÀ CÁC EM HỌC SINHTRƯỜNG THPT DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH QUẢNG NGÃIThanh Th¶oĐàn ghi ta của Lor-ca ÑAØN GHI TA CUÛA LOR – CA ( Thanh Thaûo) I. Tìm hiểu chung 1) Tác giả Thanh Thảo 2) Garxia Lorca 3) Tác phẩm II. Đọc – hiểu bài thơ 1) Đoạn 1 2) Đoạn 2 3) Đoạn 3 4) Đoạn 4 III. Tổng kếtI. Tìm hiểu chung1. Tác giả:Hãy nêu những hiểu biết của em về nhà thơ Thanh Thảo? Sinh 1946, quê : Mộ Đức, Quảng Ngãi, từng công tác ở chiến trường Miền Nam  Nổi tiếng với nhiều tác phẩm thơ và trường ca thời chống Mỹ và sau 1975.  Thơ ông là tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội, thời đại.  Đặc điểm thơ: Giàu suy tư , phóng túng trong cảm xúc, sáng tạo về hình thức biểu đạt với lối thơ tự do, hệ thống hình ảnh, ngôn từ và nhịp điệu mới lạ.Quê hương Núi Ấn – Sông Trà, Quảng Ngãi và nhà thơ Thanh ThảoI. Tìm hiểu chung:2. Garxia Lorca: I. Tìm hiểu chung: 2. Garxia Lorca:  Một thiên tài : 1898 – 1936, nhà thơ, nhạc sĩ, nhà viết kịch Tây Ban Nha.  Một tư tưởng và nhân cách cao đẹp: Yêu thương nhân dân, tích cực đấu tranh chống nền chính trị độc tài, đòi cách tân nghệ thuật.  Một số phận oan khuất: Bị chính quyền độc tài bắt giam và thủ tiêu. Lor ca có ảnh hưởng lớn tới nghệ thuật và chính trị của Tây Ban Nha lúc bấy giờ .Em biết gì về Garxia Lorca ?Mặt trời hồng trên cát nóng Es-pa-nha Là tiếng đàn ghi ta của Lorca Giọt lệ nào ướt đẫm áo choàng đỏ thắm Es-pa-nha Hay giọt buồn ghi ta của Lorca Tìm lại vần thơ tranh đấu Es-pa-nha Nhặt tiếng đàn ghi ta của Lorca Dặm đường dài với những nỗi buồn người vũ nữ di gan hát lên bài ca tranh đấu của Lorca Bay đi xa đi xa Tiếng đàn ghi ta của Lorca Bay đi xa, đi xa Lời thơ tranh đấu Es-pa-nha Vang vang trong tim ta Tiếng đàn ghi ta của Lorca Vang vang trong tim ta Lời thơ tranh đấu Es-pa-nha Lorca Gascia Anh đã chết với cây đàn ghi ta Lorca Gascia Lời anh vang mãi trong tâm hồn chúng ta Trong trái tim của những người yêu nước Và trong mắt xanh của bao niềm mơ ước trong bước chân người vũ nữ và trong tiếng ca người nghệ sĩ giang hồ Lorca Gascia Anh sống mãi với cây đàn ghi ta Lorca Gascia Lời anh vang mãi trong tâm hồn chúng ta Nếu tôi chết ! Hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta!Nếu tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta Thơ: Huỳnh Phước LiênNhạc: Thanh TùngTượng LOR-CANhà hát LOR-CAThánh đường Sagrada Familia – một biểu tượng của đất nước Tây Ban Nha HÌNH AÛNH VEÀ TAÂY BAN NHAI. Tìm hiểu chung: Viết năm 1979. In trong tập thơ “Khối vuông ru bích” , xuất bản 1985.3. Tác phẩm:Nêu hoàn cảnh sáng tác và xuất xứ bài thơ ?Những khối vuông ru bích Hình ảnh tượng trưng – siêu thực gợi liên tưởng về cuộc đời và con người muôn mặtRU - BÍCH Chu Thị Thơmbiến ảo là khối vuông ru-bích thoắt đỏ thoắt xanh thoắt tím thoắt vàng xoay một chút cả bốn bề đen sẫm chạm khẽ một phần sắc tím lại lây lan... thì ra vậy, cuộc đời muôn mặt thế! ru-bích vuông muôn cạnh vẫn thiếu - thừa ở bên trái sắc hồng nhiều vậy sao sắc tím lưa thưa?khối ru-bích vẫn vần xoay vẹo vọ kẻ tỉnh say ép muôn nỗi chất chồng sự vô ý biến từ không đến có cái vô tình đẩy từ có đến không muôn sắc trôi, khối ru-bích cứ vuông đời góc cạnh ai trách chi ru-bích? bên phải tay cầm THAM KHẢO II. Đọc - hiểu bài thơ :Những tiếng đàn bọt nướcTây-Ban-Nha áo choàng đỏ gắtli-la li-la li-lađi lang thang về miền đơn độcvới vầng trăng chếnh choángtrên yên ngựa mỏi mònTây-Ban-Nhahát nghêu ngaobỗng kinh hoàngáo choàng bê bết đỏLorca bị điệu về bãi bắnchàng đi như người mộng dutiếng ghi-ta nâubầu trời cô gái ấytiếng ghi-ta lá xanh biết mấytiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tantiếng ghi-ta ròng ròngmáu chảy không ai chôn cất tiếng đàntiếng đàn như cỏ mọc hoanggiọt nước mắt vầng trănglong lanh trong đáy giếngđường chỉ tay đã đứtdòng sông rộng vô cùngLorca bơi sang ngangtrên chiếc ghi-ta màu bạcchàng ném lá bùa cô gái di-gan vào xoáy nướcchàng ném trái tim mìnhvào lặng yên bất chợtli-la li-la li-la II. Đọc - hiểu bài thơ :  Thể thơ tự do, giàu chất suy tư, hình ảnh lạ hóa, nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực.Nhận xét chung vềđặc điểm nghệ thuật của bài thơ ?Câu thơ đề từ là của Lor-ca .Em cảm nhận gì về ý nghĩa câu thơ ấy ?GHI NHỚ ( Garxia Lorca )Bao giờ tôi chết, hãy chôn tôi với cây đàn ghi tatrong cát.Bao giờ tôi chết, giữa những hàng camvà đám bạc hà.Bao giờ tôi chết,xin hãy chôn tôitrong chiếc chong chóng gió. Bao giờ tôi chết! Câu thơ đề từ : “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”- Lor-ca luôn sâu nặng với tình yêu nghệ thuật .- Là lời di chúc sớm của Lor-ca (Ông đã dự báo về cái chết của mình) .- Lời di chúc khơi nguồn cảm xúc cho Thanh Thảo .Xem lại bài thơ và xác định cấu tứ ?Hãy đọc bài thơ “Ghi nhớ” của Garxia Lorca !Lorca muốn nói điều gì qua câu thơ ấy ? Đàn ghi ta của Lor - caNhững tiếng đàn bọt nướcTây-Ban-Nha áo choàng đỏ gắtli-la li-la li-lađi lang thang về miền đơn độcvới vầng trăng chếnh choángtrên yên ngựa mỏi mònTây-Ban-Nhahát nghêu ngaobỗng kinh hoàngáo choàng bê bết đỏLorca bị điệu về bãi bắnchàng đi như người mộng dutiếng ghi-ta nâubầu trời cô gái ấytiếng ghi-ta lá xanh biết mấytiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tantiếng ghi-ta ròng ròngmáu chảy không ai chôn cất tiếng đàntiếng đàn như cỏ mọc hoanggiọt nước mắt vầng trănglong lanh trong đáy giếngđường chỉ tay đã đứtdòng sông rộng vô cùngLorca bơi sang ngangtrên chiếc ghi-ta màu bạcchàng ném lá bùa cô gái di-gan vào xoáy nướcchàng ném trái tim mìnhvào lặng yên bất chợtli-la li-la li-la Khổ 1: Người nghệ sĩ chân chính, tài hoaKhổ 2 , 3 :Cái chết bi phẫnKhổ 4: Niềm xót thương,tiếc nuốiKhổ 5 , 6 : Suy tư về cuộcgiải thoát của Lorca những tiếng đàn bọt nước Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt li-la li-la li-la đi lang thang về miền đơn độc với vầng trăng chếnh choáng trên yên ngựa mỏi mònII. Đọc - hiểu bài thơ :1. Sáu dòng đầu : Người nghệ sĩ chân chính :Hình ảnh “tiếng đàn bọt nước” và câu thơ “li-la li-la li-la” gợi cảm xúc gì ?  Tiếng đàn được cảm nhận bằng cả âm thanh và hình khối .  “Tiếng đàn bọt nước” mỏng manh nhưng long lanh, ngân vang réo rắt với chùm âm thanh “li-la li-la li-la”.Ý nghĩa tượng trưng của “tiếng đàn” ? Là hình ảnh tượng trưng cho Garxia Lorca , một nghệ sĩ tài hoa . Cách thể hiện hình ảnh lạ hóa theo trường phái Ấn tượng của văn học phương Tây. “Những tiếng đàn bọt nước” II. Đọc - hiểu bài thơ: 1. Sáu dòng đầu: Người nghệ sĩ chân chính :“Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt” gợi liên tưởng gì vềđất nước Tây Ban Nha ? “Tiếng đàn bọt nước” . - Gợi liên tưởng đến những đấu trường bò tót truyền thống của Tây Ban Nha .Các lớp nghĩa tượng trưng của hình ảnh :“áo choàng đỏ gắt” ? “Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt”.- Tượng trưng cho một nét đặc trưng của nền văn hóa Tây Ban Nha .- Tượng trưng cho “đấu trường” của khát vọng dân chủ , nền nghệ thuật cách tân và chế độ độc tài, nền nghệ thuật già cỗi .Mối liên hệ giữa hình ảnh “áo choàng đỏ gắt” và Lorca ?Lorca là một “đấu sĩ” dũng cảm trên “đấu trường” ấy !(hình ảnh tượng trưng nhiều tầng bậc) II. Đọc - hiểu bài thơ: 1. Sáu dòng đầu : Người nghệ sĩ chân chính : “Tiếng đàn bọt nước”. “Áo choàng đỏ gắt” . “Đi lang thang về miền đơn độc”, “vầng trăng chếnh choáng”, “yên ngựa mỏi mòn”.Những hình ảnh này gợi liên tưởng gì về cuộc đời và tâm hồn của Lorca ? Chàng đấu sĩ – nghệ sĩ Lorca đang đơn độc trong cuộc đấu tranh ấy , nhưng cứ yêu tự do, vẫn lãng du trong cuộc đời với tâm hồn phóng khoáng, say mê.Để rồi cái chết bi phẫn đến với Lorca được miêu tả ở đoạn sau : Tây-Ban-Nhahát nghêu ngaobỗng kinh hoàngáo choàng bê bết đỏLorca bị điệu về bãi bắnchàng đi như người mộng du tiếng ghi-ta nâubầu trời cô gái ấytiếng ghi-ta lá xanh biết mấytiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tantiếng ghi-ta ròng ròngmáu chảyII. Đọc - hiểu bài thơ.1. Sáu dòng đầu : Người nghệ sĩ chân chính : 2. 12 dòng tiếp: Cái chết bi phẫn của Lorca :Những hình ảnh nào miêu tả cái chết của Lor-ca ?Gồm các hình ảnh thực và nhiều hình ảnh tượng trưng mang màu sắc siêu thực, giàu năng lượng liên tưởng. 2. 12 dòng tiếp – cái chết bi phẫn :a) Tự sự về cuộc hành hình:Những dòng thơ tự sự vềcuộc hành hình ?Tây Ban Nha hát nghêu ngaobỗng kinh hoàngáo choàng bê bết đỏLor-ca bị điệu về bãi bắnchàng đi như người mộng duEm hiểu gì về hai hình ảnh “hát nghêu ngao” và “áo choàng bê bết đỏ” ? “hát nghêu ngao” và “áo choàng bê bết đỏ” : 2 hoán dụ chỉ Lor-ca ở 2 thời điểm : tự do phiêu lãng và cái chết kinh hoàng. Sự đối lập nghiệt ngã, thể hiện cái chết bất ngờ, làm bàng hoàng những ai yêu mến Lor-ca, yêu nghệ thuật chân chính, yêu tự do dân chủ: “bỗng kinh hoàng / áo choàng bê bết đỏ”Trạng thái “chàng đi như người mộng du” trên bãi bắn thể hiện ý tưởng gì ?  Trên bãi bắn, Lor-ca “đi như người mộng du” : so sánh gợi liên tưởng : Chàng đấu sĩ - nghệ sĩ Lor-ca cứ dửng dưng, không bận lòng, vẫn hiên ngang không sợ hãi bạo quyền .2. 12 dòng tiếp – cái chết bi phẫn : b) Siêu thực hóa cuộc hành hình :Những hình ảnh“lạ hóa”về tiếngđàn ?tiếng ghi ta nâubầu trời cô gái ấytiếng ghi ta lá xanh biết mấytiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tantiếng ghi ta ròng ròngmáu chảyĐó là những biện pháp tu từ gì ? Những ẩn dụ và nhân hóa đã “lạ hóa” tiếng đàn ghi ta của Lor-ca . Âm thanh tiếng đàn vỡ tung ra thành đủ màu sắc, hình khối và thành dòng máu chảy ! Thứ màu sắc, hình khối siêu thực, phản xạ vào ngôn từ, bật ra nhiều giai điệu âm thanh :- Mượt mà, tươi mát : “ghi ta nâu, ghi ta lá xanh biết mấy”.- Tình tứ, yêu đời : “bầu trời cô gái ấy”. - Rồi vỡ òa, đau thương : “tròn bọt nước vỡ tan”, “ròng ròng máu chảy” !Từ những ẩn dụ, nhân hóa về tiếng đàn, hãy cảm nhận các giai điệu, cung bậc tình cảm của tiếng đàn ?Ý nghĩa tượng trưng độc đáo của tiếng đàn ?Ẩn dụNhân hóa  Là tiếng đàn – tâm hồn và thân phận của Lor-ca với những giai điệu: - Trong trẻo một sức sống. - Rạo rực tình yêu. - Cháy bỏng khát vọng tự do, dân chủ. - Đau thương cho bi kịch của số phận.  Hình ảnh nhuốm màu siêu thực: tả cái chết nhưng thể hiện được tâm hồn, tư tưởng, tài năng, nhân cách của Lor-ca. II. Đọc – hiểu bài thơ :3) 4 dòng tiếp - Niềm xót thương, tiếc nuối :không ai chôn cất tiếng đàntiếng đàn như cỏ mọc hoanggiọt nước mắt vầng trănglong lanh đáy giếngLiên tưởng gì với lời di chúc của Lor-ca ? Lời di nguyện của Lor-ca “Hãy chôn tôi với cây đàn” không ai thực hiện : “không ai chôn cất tiếng đànVì sao ? Rút ra ý nghĩa gì ?tiếng đàn như cỏ mọc hoang” Tiếng đàn :Nghệ thuật nói chungDi sản nghệ thuật của Lor-caLà những thứ không thể chết dù Lor-ca đã chết .Hiểu thế nào về câu “tiếng đàn như cỏ mọc hoang” ?  Nhưng nghệ thuật sẽ thành cỏ dại “như cỏ mọc hoang” khi không còn người nghệ sĩ chân chính dẫn đường.  Là niềm tiếc nuối cho hành trình cách tân nghệ thuật của Lor-ca còn dang dở. Cũng là nỗi buồn của Thanh Thảo: sẽ không ai thực hiện tiếp khát vọng cách tân nghệ thuật của Lor-ca. II. Đọc – hiểu bài thơ :3) 4 dòng tiếp - Niềm xót thương, tiếc nuối : Đọng lại trong những hình ảnh đẹp : “giọt nước mắt vầng trăng long lanh đáy giếng” Lor-ca chết, nhưng linh hồn và nghệ thuật, cùng niềm đau đáu về cái ĐẸP của ông mãi trong sáng long lanh .Hình ảnh gợi liên tưởng gì? đường chỉ tay đã đứt dòng sông rộng vô cùng Lor-ca bơi sang ngang trên chiếc ghi ta màu bạc chàng ném lá bùa cô gái Di-gan vào xoáy nước chàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợt li-la li-la li-la  II. Đọc - hiểu bài thơ : 4) 9 dòng cuối – Suy tư về cuộc giải thoát của Lor-ca :Nhận xét chung gì về hệ thống hình ảnh trong đoạn thơ ?Một hệ thống hình ảnh đứt nối, lạ hóa gợi liên tưởng đa chiều về cuộc ra đi :Hiểu gì về 2 hình ảnh “đường chỉ tay đã đứt” và “dòng sông rộng vô cùng” ?  đường chỉ tay đã đứt / dòng sông rộng vô cùng Số mệnh Lor-ca ngắn ngủi > > 01:14 PM 2 góp ý Thanh Thảo đã từng viết : « Lorca là nhà thơ của những giấc mơ, của những linh cảm nhoi nhói, một nhà thơ có thể biến những giấc mơ thành nhịp điệu, có thể biến những linh cảm thành ngôn từ. Lorca siêu thực một cách tự nhiên, và hiện thực một cách tự nhiên » (Lorca trong tôi – Mãi mãi là bí mật, NXB Lao động, 2004). Một nhà thơ đã có một Lorca trong lòng như vậy, nên Đàn ghi-ta của Lorca có thể xem như là một gặp gỡ đẹp tạo thành phút « bùng nổ » của năng lượng sáng tạo.