Thiết kế bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết dạy: Việt Bắc

 CHAØO MÖØNGQUYÙ THAÀY COÂVAØ CAÙC EM HOÏC SINHGV: NGUYỄN HẢI THÀNH Đường về Việt Bắc Nhạc: Đoàn Chuẩn Trình bày: Nguyễn KhangTRƯỜNG THPT DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH QUẢNG NGÃIKIÓM TRA BµI CòCHỌN CÂU HỎI 1 2 3 4Đ012345678910Nét đặc sắc nhất về nghệ thuật trong phong cách thơ Tố Hữu ?1 Mang tính hiện đại Mang tính dân tộc đậm đà Mang tính suy tưởng, triết lí Cả ba phương án a, b, c CAÂU HOÛI SOÁ 1Sự nghiệp sáng tác của Tố Hữu có mấy tập thơ?Đ012345678910 7 tập thơ 6 tập thơ 5 tập thơ 4 tập thơ CAÂU HOÛI SOÁ 2 2Đ012345678910 Ý nào không phải là đặc điểm lớn trong phong cách nghệ thuật thơ Tố Hữu?3 CAÂU HOÛI SOÁ 3 Là thơ trữ tình chính trị Đậm chất sử thi và cảm hứng lãng mạn Đậm chất suy tư, triết lí Đậm đà tính dân tộcĐ012345678910Ý nào sau đây là cảm hứng chủ đạo của tập thơ “Việt Bắc”? Là tiếng hát say lí tưởng Là khúc ca ra trận Là khúc ca “gió lộng đường khơi rộng đất trời” Là bản hùng ca của cuộc kháng chiến chống Pháp4 CAÂU HOÛI SOÁ 4VIEÄT BAÉC TỐ HỮUĐỌC VĂN 12 TiẾT 25, 26VIỆT BẮC( TỐ HỮU )I. Hoàn cảnh sáng tácII. Đọc - hiểu đoạn trích1. Lời người Việt Bắc2. Lời người cán bộ ra đia. Bày tỏ tình cảm thủy chungb. Bày tỏ nỗi nhớ nhung Nhớ thiên nhiên Việt Bắc Nhớ con người Việt Bắc Nhớ quá trình kháng chiến – hình ảnh chiến khu VB.III. Tổng kếtB. PHẦN TÁC PHẨM.VIỆT BẮC( TỐ HỮU ) I. Hoàn cảnh sáng tác:Baøi thô ñöôïc saùng taùc nhaân söï kieän lòch söû ñaêëc bieät naøo? Viết tháng 10 – 1954, để chia tay đồng bào Việt Bắc khi các cơ quan Trung ương Đảng và Chính phủ chuyển về Hà Nội. Cuộc chia tay lớn với nhân dân đầy ân tình tạo nên một sắc thái tâm trạng bâng khuâng, xúc động. Bài thơ dài 150 câu lục bát, có 2 phần: ­ Những kỉ niệm cách mạng và kháng chiến.­ Viễn cảnh tươi sáng của Việt Bắc, ngợi ca Đảng và Bác Hồ. Đoạn trích thuộc phần đầu. KHU GiẢI PHÓNG ViỆT BẮC (tháng 6/1945)Gồm 6 tỉnh Đông Bắc: Cao, Bắc, Lạng, Thái, Tuyên, Hà VIỆT BẮC( TỐ HỮU )II. Đọc - hiểu đoạn trích:Đoạn trích có nhữngnhân vật trữ tình nào? Nhận xét cách cấu tứ? Hai nhân vật trữ tình Mình, Ta đối đáp theo lối hát giao duyên trong dân ca.1. Lời người Việt Bắc: ­ Mình về mình có nhớ taMười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng Mình về mình có nhớ khôngNhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn? ­ Tiếng ai tha thiết bên cồnBâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước đi Áo chàm đưa buổi phân liCầm tay nhau biết nói gì hôm nay ­ Mình đi, có nhớ những ngàyMưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù Mình về, có nhớ chiến khuMiếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai? Mình về, rừng núi nhớ aiTrám bùi để rụng, măng mai để già. Mình đi, có nhớ những nhàHắt hiu lau xám, đậm đà lòng son Mình về, còn nhớ núi nonNhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh Mình đi, mình có nhớ mìnhTân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa?VIỆT BẮC( TỐ HỮU )II. Đọc - hiểu đoạn trích: Hai nhân vật Mình, Ta đối đáp theo lối hát giao duyên trong dân ca.1. Lời người Việt Bắc:Dạng câu nào được sử dụng nhiều trong đoạn thơ? Là 8 câu hỏi tha thiết ân tình.- Mình veà mình coù nhôù ta...- Mình veà mình coù nhôù khoâng...- Mình ñi, coù nhôù nhöõng ngaøy...- Mình veà, coù nhôù chieán khu...- Mình veà, röøng nuùi nhôù ai...- Mình ñi, coù nhôù nhöõng nhaø...- Mình veà, coøn nhôù nuùi non...- Mình ñi, mình coù nhôù mình...­ Sự láy đi, láy lại diễn tả nỗi niềm day dứt khôn nguôi của người ở lại.THAÛO LUAÄN: Mình veà ñaâu? Ñi ñaâu? Caùch noùi “mình veà”, “mình ñi” theå hieän taâm traïng gì?­ Cách nói “mình về”, “mình đi” thể hiện tâm trạng bối rối, không muốn chia lìa. Các câu bát - gắn với lời hỏi “có nhớ”, gợi bao kỉ niệm sâu nặng, gợi một trường lưu luyến, nhớ thương.Một số hình ảnh về VIEÄT BAÉC. Möôøi laêm naêm aáy thieát tha maën noàng Nhìn caây nhôù nuùi, nhìn soâng nhôù nguoàn Möa nguoàn suoái luõ, nhöõng maây cuøng muø Mieáng côm chaám muoái, moái thuø naëng vai Traùm buøi ñeå ruïng, maêng mai ñeå giaø Haét hiu lau xaùm, ñaäm ñaø loøng son Nhôù khi khaùng Nhaät, thuôû coøn Vieät Minh Taân Traøo, Hoàng Thaùi, maùi ñình, caây ñaKhaùi quaùt noäi dung tröõ tình ôû caùc caâu baùt?Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn Câu thơ nào ứng với hình ảnh này?Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù Câu thơ nào ứng với hình ảnh này?Trám bùi để rụng, măng mai để già Câu thơ nào ứng với hai hình ảnh này?Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đaÑình Hoàng ThaùiCaây ña Taân Traøo Câu thơ nào ứng với hai hình ảnh này? Các câu bát - gắn với lời hỏi “có nhớ”, gợi bao kỉ niệm sâu nặng, gợi một trường lưu luyến, nhớ thương. ...Möôøi laêm naêm aáy thieát tha maën noàngNhìn caây nhôù nuùi, nhìn soâng nhôù nguoàn?Laø 15 naêm gì? Nhaän xeùt gì veà caùch duøng töø ngöõ “thieát tha maën noàng”?+ 15 năm thành lập chiến khu Việt Bắc (1941 – 1954) được diễn đạt bằng ngôn ngữ của tình yêu đôi lứa “thiết tha mặn nồng”.Söùc gôïi caûm cuûa caùc caëp hình aûnh ôû caâu thöù hai?+ Các cặp hình ảnh “cây - núi, sông - nguồn” gợi tình cảm cội nguồn, gắn bó.Việt Bắc là cái nôi nuôi dưỡng Cách mạng, nuôi dưỡng người cán bộ kháng chiến.Caâu thôgôïi suy ngaãm gì veà chieán khu Vieät Baéc?­ Câu hỏi 1, 2:Tham khảo lịch dử chiến khu Việt Bắc ...Möa nguoàn suoái luõ, nhöõng maây cuøng muøMieáng côm chaám muoái, moái thuø naëng vai?Töø ngöõ, hình aûnh nhaéc nhôû ñeán nhöõng kæ nieäm gì? + “Mưa nguồn, suối lũ, mây mù” là hình ảnh thực, đồng thời là ẩn dụ chỉ những khó khăn, gian khổ từ buổi đầu kháng chiến.+ Từ ngữ dân dã, cảm động “miếng cơm chấm muối” thể hiện sự đồng cam cộng khổ, một lòng với kháng chiến của đồng bào Việt Bắc.Là phẩm chất anh hùng, son sắt với cách mạng của đồng bào Việt Bắc.­ Câu hỏi 3, 4:Từ đó khái quát lên phẩm chất gì của đồng bào Việt Bắc?­ Câu hỏi 5, 6: ...Traùm buøi ñeå ruïng, maêng mai ñeå giaø Haét hiu lau xaùm, ñaäm ñaø loøng sonHieäu quaû ngheä thuaät cuûa caùc hình aûnh “traùm buøi ñeå ruïng”, vaø “maêng mai ñeå giaø”?+ Trám bùi, măng mai là những đặc sản dung dị của Việt Bắc, hình ảnh thân thương, gợi nhớ.+ Cũng là các hoán dụ chỉ đồng bào Việt Bắc. Người cán bộ về xuôi, để trám rụng, măng già.  Là sự trống vắng, nỗi nhớ thương đến ngẩn ngơ của Việt Bắc.+ Tiểu đối và các ẩn dụ ở câu sau làm nổi bật quê hương và con người Việt Bắc nghèo khó, đơn sơ, dung dị nhưng nghĩa tình son sắt.YÙ nghóa cuûa bieän phaùp tu töø ôû caâu thöù hai? Các câu bát đều là những tiểu đối 4 / 4 cân xứng, tạo âm điệu dìu dặt, nhịp nhàng, tha thiết. Hỏi là thủ pháp phân thân để suy ngẫm, độc thoại, nói tiếng lòng mình với nhân dân.Ý nghĩa biểu cảm của phép hoán dụ? Cặp từ nhân xưng “mình, ta”:YÙ nghóa saâu saéc cuûa caëp töø nhaân xöng “mình, ta”?­ Là cách xưng gọi trong ca dao – dân ca, là ngôn ngữ lứa đôi tình tự.­ Làm cho bài thơ trữ tình chính trị mang sắc thái tình cảm độc đáo: làm riêng cả mối tình chung với nhân dân, đất nước. ­ “Mình” dùng linh hoạt ở ngôi thứ nhất và ngôi thứ hai:- Mình ñi, mình coù nhôù mình- Mình veà mình coù nhôù ta( Hỏi “có nhớ mình”, “mình” ngôi 1, nhưng cũng có thể là ngôi 2. Đáp “lại nhớ mình”, “mình” ngôi 2, nhưng cũng có thể là ngôi 1.)- Mình ñi, mình laïi nhôù mìnhHieäu quaû cuûa caùch duøng linh hoaït aáy?- Tự nhắc nhở, khẳng định phẩm chất của người đi.- Mình – ta, tuy hai mà một.Tiểu kết: Lời hỏi gợi nghĩa tình sâu sắc, giọng điệu trữ tình thiết tha. Là phong cách trữ tình chính trị của Tố Hữu.(Hoûi)(Ñaùp)2. Lời người cán bộ ra đi:Ñoïc khoå thô treân ñaây vaø neâu yù chính? Ta vôùi mình, mình vôùi taLoøng ta sau tröôùc maën maø ñinh ninhMình ñi, mình laïi nhôù mìnhNguoàn bao nhieâu nöôùc, nghóa tình baáy nhieâu... a. Bày tỏ tình cảm ân nghĩa, thủy chung với Việt Bắc.Phaân tích chaát tröõ tình chính trò qua lôøi leõ, gioïng ñieäu?­ Là lời thề “đinh ninh hai mặt một lời” của tình yêu đôi lứa thủy chung – cách nói của dân gian.­ Nghĩa tình hòa trộn trong đạo lí làm người “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta. Đó cũng là phẩm chất đạo đức của người cách mạng: nhớ nguồn – nhân dân. Tố Hữu đã “phải lòng nhân dân”.b. Bộc lộ nỗi nhớ nhung da diết:Nhôù gì nhö nhôù ngöôøi yeâu Nhớ cảnh Việt Bắc:Nhôù Vieät Baéc, ngöôøi ñi nhôù nhöõng gì ôû ba khoå thô tieáp theo?- Vẻ đẹp rất thực, đơn sơ, dung dị, đậm sắc thái miền núi nhưng gợi cảm, thi vị:Ñoïc nhöõng caâu thô theå hieän veû ñeïp naøy?Traêng leân ñaàu nuùi, naéng chieàu löng nöôngNhôù töøng baûn khoùi cuøng söôngNhôù töøng röøng nöùa bôø tre- Cảnh thấm đẫm trong bề dày kỉ niệm xôn xao, rạo rực:Sôùm khuya beáp löûa ngöôøi thöông ñi veàÑoàng khuya ñuoác saùng nhöõng giôø lieân hoan- Cảnh trong hình ảnh, trong âm thanh. Thứ âm thanh thành dấu ấn không thể phai về Việt Bắc:Nhôù sao tieáng moõ röøng chieàuChaøy ñeâm neän coái ñeàu ñeàu suoái xa Nhớ người Việt Bắc:Ñoïc nhöõng caâu thô veà con ngöôøi Vieät Baéc?Thöông nhau chia cuõ saén luøiBaùt côm seû nöûa, chaên sui ñaép cuøngNhôù ngöôøi meï naéng chaùy löngÑòu con leân raãy beû töøng baép ngoâTHAÛO LUAÄNPhaân tích veû ñeïp taâm hoàn cuûa con ngöôøi Vieät Baéc?- Chân phương, mộc mạc trong lao động tần tảo của con người miền núi.- Rất ân tình, ân nghĩa trong phẩm chất cưu mang đùm bọc. Những câu thơ đậm chất trữ tình dân gian, làm nhói lên lòng xót thương vô hạn và chạm vào khóe mắt rưng rưng vì cảm phục tấm lòng.Ta veà, mình coù nhôù taTa veà, ta nhôù nhöõng hoa cuøng ngöôøi.Röøng xanh hoa chuoái ñoû töôiÑeøo cao naéng aùnh dao gaøi thaét löng.Ngaøy xuaân mô nôû traéng röøngNhôù ngöôøi ñan noùn chuoát töøng sôïi giang.Ve keâu röøng phaùch ñoå vaøngNhôù coâ em gaùi haùi maêng moät mình.Röøng thu traêng roïi hoøa bìnhNhôù ai tieáng haùt aân tình thuûy chung. Cảnh và người hòa quyện ở đoạn thơ đặc sắc: Cảnh và người hòa quyện ở đoạn thơ đặc sắc:- Cảnh được bao quát trong không gian mênh mông và thời gian bốn mùa:Nhöõng hình aûnh gaén vôùi töøng muøa?+ Muøa ñoâng vôùi “hoa chuoái ñoû töôi”. Röïc rôõ treân neàøn nuùi röøng muøa ñoâng u aùm.+ Muøa xuaân vôùi “mô nôû traéng röøng”. Maûng maøu traéng tinh khoâi laøm treû laïi röøng giaø.+ Mùa hè với “ve kêu rừng phách đổ vàng”. Saéc vaøng huyeàn aûo nöûa hö nöûa thöïc cuûa tieáng ve ñoå loang ra röøng phaùch.(Giống với thủ pháp ảo hóa của Khương Hữu Dụng ở câu: “Một tiếng chim kêu sáng cả rừng”)+ Mùa thu với “trăng rọi hòa bình”. Maûng saéc maøu lung linh huyeàn dieäu raát thô moäng cuûa mô öôùc thanh bình, haïnh phuùc.Nhaän xeùt chung gì veà caûnh saéc thieân nhieân ôû ñoaïn thô naøy ?- Cảnh và người đan xen rất cân đối ở từng cặp câu thơ lục bát: câu lục là cảnh, câu bát là người.Nhaän xeùt gì veà noäi dung cuûa caùc caâu luïc vaø caâu baùt ôû 8 caâu cuoái ñoaïn thô ?- Con người gắn với lao động đặc trưng của từng mùa:Ta veà, ta nhôù nhöõng hoa cuøng ngöôøi.Röøng xanh hoa chuoái ñoû töôiÑeøo cao naéng aùnh dao gaøi thaét löng.Ngaøy xuaân mô nôû traéng röøngNhôù ngöôøi ñan noùn chuoát töøng sôïi giang.Ve keâu röøng phaùch ñoå vaøngNhôù coâ em gaùi haùi maêng moät mình.Röøng thu traêng roïi hoøa bìnhNhôù ai tieáng haùt aân tình thuûy chung. Núi rừng không hoang sơ mà rực rỡ sắc màu, mùa nào cũng đẹp một cách thơ mộng, lãng mạn. Một bức tranh tứ bình xuân, hạ, thu, đông kiểu mĩ học cổ điển rất cân xứng, hài hòa.Có điểm gì chung ở hình ảnh những con người? + Laø ngöôøi leân nöông vôùi “dao gaøi thaét löng” laáp laùnh naéng trôøi.+ Laø ngöôøi caàn maãn “ñan noùn chuoát töøng sôïi giang” nhö chuoát töøng neùt xuaân sang. + Laø coâ sôn nöõ haùi maêng trong röøng vaéng gôïi caûm xuùc thi ca. Chân phương, mộc mạc nhưng con người Việt Bắc luôn sắt son trong “tiếng hát ân tình thủy chung”. Đoạn thơ là bức tranh của nỗi nhớ “hoa cùng người” hài hòa, cân đối.3. Nhớ quá trình kháng chiến – hình ảnh chiến khu Việt Bắc: Từ buổi đầu đầy gian nan nhưng oai hùng:Cuoäc khaùng chieán ñöôïc taùi hieän ôû caùc khoå thô naøo? Theo trình töï naøo? - Chöõ “röøng” nhö ñöôïc raûi khaép, gôïi theá truøng ñieäp, vöõng chaõi cuûa tröôøng thaønh luõy theùp. Nhôù khi giaëc ñeán giaëc luøngRöøng caây nuùi ñaù ta cuøng ñaùnh TaâyNuùi giaêng thaønh luõy saét daøyRöøng che boä ñoäi, röøng vaây quaân thuø- Khoâng chæ quaân - daân maø caû röøng nuùi, ñaát trôøi cuøng “vaây quaân thuø”.Meânh moâng boán maët söông muøÑaát trôøi ta caû chieán khu moät loøng Đến trưởng thành, lớn mạnh, chiến thắng:Ñeâm ñeâm raàm raäp nhö laø ñaát rungQuaân ñi ñieäp ñieäp truøng truøngAùnh sao ñaàu suùng baïn cuøng muõ nan Daân coâng ñoû ñuoác töøng ñoaønBöôùc chaân naùt ña,ù muoân taøn löûa bayNghìn ñeâm thaêm thaúm söông daøyÑeøn pha baät saùng nhö ngaøy mai leânNhaän xeùt bieän phaùp tu töø vaø aâm ñieäu ôû ñoaïn thô?- Nhieàu hình aûnh töôïng tröng öôùc leä, pheùp cöôøng ñieäu.- Tieát taáu soâi noåi doàn daäp nhö khuùc quaân haønh. Là khúc tráng ca về chiến khu Việt Bắc, một bức tranh sử thi hoành tráng ngợi ca chủ nghĩa yêu nước của nhân dân anh hùng. Khổ cuối:- Nhieàu caâu nhö nhöõng chaâm ngoân khaúng ñònh chaân lí: Vieät Baéc laø “Queâ höông Caùch maïng döïng neân Coäng hoøa”.- Khaúng ñònh laïi nieàm tin töôûng, töï haøo veà Vieät Baéc.Khoå cuoái ñaõ keát laïi ñieàu gì ?Quaân ñi ñieäp ñieäp truøng truøngIII. Kết luận:Coù theå khaùi quaùt chaát tröõ tình chính trò cuûa ñoaïn trích trong moät caâu ?1. “Việt Bắc” (và đoạn trích) là khúc tình ca và hùng ca về cuộc kháng chiến chống Pháp và nhân dân. 2. Nghệ thuật đậm đà tính dân tộc với: thể thơ lục bát, lối hát đối đáp, ngôn ngữ đậm sắc thái dân gian, giọng điệu trữ tình tha thiết kết hợp sử thi hào hùng.Toùm taét nhöõng ñaëc saéc ngheä thuaät ôû ñoaïn trích ? Haùt ñoái ñaùp (giao duyeân)