Tiết 44- Bài 42: Thực hành: Quan sát bộ xương và mẫu mổ chim bồ câu

Thực hiện: LÊ QUỐC THẮNG Trường THCS Nam Sơn NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH TỚI THAM DỰ TiẾT HỌC Kiểm tra kiến thức đã học: 1. Đặc điểm cấu tạo ngoài của chim thích nghi với đời sống bay lượn? Da khô có vảy sừng, cổ dài; Đuôi và thân dài; chi ngắn, yếu có vuốt. B. Da khô phủ lông vũ; Thân hình thoi; Mỏ sừng, hàm không có răng; Cổ dài, khớp đầu với thân. C. Chi trước biến thành cánh; Chi sau có bàn chân dài, các ngón có vuốt: 3 ngón trước và 1 ngón sau. D. Đầu dẹp nhọn, khớp với thân thành một khối thuôn nhọn; Da trần phủ chất nhầy; chi 5 phần có ngón chia đốt, chi sau có màng bơi. Kiểm tra kiến thức đã học: 2. Trong các đặc điểm sinh sản của chim bồ câu, đặc điểm nào thể hiện sự thích nghi với đời sống bay lượn; đặc điểm nào thể hiện sự tiến hóa hơn so với các ĐVCXS đã học? Thụ tinh trong. B. Chim trống có cơ quan giao phối tạm thời; con mái có buồng trứng và ống dẫn trứng trái phát triển. C. Đẻ 2 trứng/lứa. Trứng có nhiều noãn hoàng, có vỏ đá vôi bao bọc. D. Có tập tính ấp trứng và nuôi con bằng sữa diều. Tiết 46 - Bài 42 Thực hành: QUAN SÁT BỘ XƯƠNG VÀ MẪU MỔ CHIM BỒ CÂU 1. Quan sát bộ xương chim bồ câu: Xương đầu: Xương sọ, hốc mắt lớn (nhỏ, nhẹ). Xương cột sống (4 phần): + 13 - 14 đốt sống cổ: cử động linh hoạt. + 7 đốt sống ngực (lưng): đều mang xương sườn gắn với xương mỏ ác (có mấu lưỡi hái)  lồng ngực. tham gia vào hô hấp + 10 đốt sống hông và đuôi (các đốt sống cùng, cụt). Xương chi: + Đai vai (xương bả, x.quạ, x. đòn) + các xương cánh. + Đai hông (x.chậu, x. háng, x. ngồi) + các xương chi sau. Tiết 46 - Bài 42 Thực hành: QUAN SÁT BỘ XƯƠNG VÀ MẪU MỔ CHIM BỒ CÂU Dựa vào kết quả quan sát, hoàn thành bài tập ghép nối sau: Nhận xét chung về bộ xương chim bồ câu thích nghi với đời sống bay: Chi trước biến đổi thành cánh. Xương mỏ ác phát triển là nơi bám của cơ ngực vận động cánh. - Các đốt sống lưng, đốt sống hông gắn chặt với xương đai hông làm thành một khối vững chắc.  Bộ xương nhẹ, xốp, vững chắc, mỏng thích nghi với sự bay. Xương xốp, nhẹ nhưng rất chắc, giúp cho chim bay thuận lợi §Æc ®iÓm cÊu t¹o cña bé x­¬ng chim bå c©u thÝch nghi víi ®êi sèng bay - Hèc m¾t lín, hép sä réng, máng, hµm kh«ng cã r¨ng-> NhÑ - X­¬ng má ¸c ph¸t triÓn lµ n¬i b¸m cña c¬ ngùc vËn ®éng c¸nh - C¸c ®èt sèng l­ng, c¸c ®èt sèng h«ng g¾n chÆt víi x­¬ng ®ai h«ng lµm thµnh mét khèi v÷ng ch¾c - Chi tr­íc biÕn ®æi thµnh c¸nh - X­¬ng c¸nh vµ x­¬ng ®ïi rçng Bé x­¬ng chim bå c©u: NhÑ, xèp, máng, v÷ng ch¾c => ThÝch nghi víi sù bay TiÕt 46. Thùc Hµnh: Quan s¸t bé x­¬ng, mÉu mæ chim bå c©u 2. Quan sát các nội quan: Tiết 46 - Bài 42 Thực hành: QUAN SÁT BỘ XƯƠNG VÀ MẪU MỔ CHIM BỒ CÂU 1. Quan sát bộ xương chim bồ câu: 1. Tiêu hoá - Cơ quan tiêu hóa: Thùc qu¶n => DiÒu => D¹ dµy (cã d¹ dµy tuyÕn vµ d¹ dµy c¬) => Ruét non=> Ruét giµ=> HuyÖt -Tuyến tiêu hóa: Gan, tôy lín B¶ng thµnh phÇn cÊu t¹o cña mét sè hÖ c¬ quan trªn mÉu mæ iIi. thu ho¹ch A. Dùa vµo kÕt qu¶ quan s¸t, kÓ tªn c¸c thµnh phÇn theo tõng hÖ ®Ó hoµn chØnh b¶ng sau B. Th¶o luËn nhãm tr¶ lêi c¸c c©u hái sau: 1. T×m nh÷ng ®Æc ®iÓm cÊu t¹o trong cña chim bå c©u thÝch nghi víi ®êi sèng bay? 2. HÖ tiªu ho¸ cña chim bå c©u cã g× sai kh¸c víi nh÷ng ®éng vËt ®· häc trong ngµnh §éng vËt cã x­¬ng sèng 1. Hệ tiêu hoá 1 . Quan sát ảnh mẫu mổ chim kết hợp H42.2, xác định các hệ cơ quan và thành phần của từng hệ. Bảng. So sánh hô hấp của chim bồ câu với thằn lằn Tác dụng của túi khí: Góp phần thông khí ở phổi, giảm ma sát nội quan khi bay, điều hòa thân nhiệt. *Ho¹t ®éng tiªu ho¸: Chim mæ h¹t, t¹m chøa trong diÒu. DiÒu tiÕt dÞch lµm mÒm h¹t, chuyÓn dÇn xuèng d¹ dµy (d¹ dµy tuyÕn tiÕp nhËn dÞch tiªu ho¸ vµ chuyÓn qua d¹ dµy c¬ rÊt khoÎ ®Ó nghiÒn n¸t thøc ¨n) sau ®ã chuyÓn vµo ruét non. - §æ vµo ®Çu ruét non lµ c¸c èng dÉn mËt do gan tiÕt ra vµ c¸c èng dÉn tuþ - Sau khi tiªu ho¸ chÊt dinh d­ìng ®­îc thÊm qua thµnh ruét non vµo m¸u, cßn c¸c chÊt b· xuèng ruét giµ thµnh ph©n vµ th¶i ra ngoµi qua lç huyÖt - Ruét chim ng¾n vµ thiÕu ruét th¼ng chøa ph©n => Chim th¶i ph©n nhanh do ®ã gi¶m bít søc nÆng cho c¬ thÓ chim khi bay *Ho¹t ®éng h« hÊp Sù di chuyÓn cña kh«ng khÝ qua phæi lµ nhê hÖ thèng 9 tói khÝ (tói khÝ bông vµ tói khÝ ngùc) ho¹t ®éng nh­ 1 c¸i b¬m võa hót võa ®Èy do sù thay ®æi cña thÓ tÝch lång ngùc lóc c¸c c¬ liªn s­ên co d·n (khi ®i hoÆc ®øng) hay khi c¸c c¬ c¸nh ho¹t ®éng khi bay => Kh«ng khÝ chØ ®i qua c¸c èng khÝ trong phæi theo mét chiÒu tõ sau ra tr­íc mét c¸ch liªn tôc vµ trong phæi kh«ng cã khÝ ®äng, toµn bé oxi trong kh«ng khÝ ®­îc m¸u bao quanh c¸c èng khÝ hÊp thô hÇu hÕt Điểm khác: - Thực quản có diều, dạ dày có dạ dày cơ (mề) và dạ dày tuyến - Gan không có túi mật. - Không có ruột thẳng. B¶ng: Thµnh phÇn cÊu t¹o cña mét sè hÖ c¬ quan - §óng mçi hÖ c¬ quan cho 2,5 ®iÓm x 4 hÖ c¬ quan = 10 ®iÓm - NÕu sai mçi c¬ quan trong 1 hÖ trõ 0,25 ®iÓm 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 14 10, 11 8, 9, 12 13 - Thùc qu¶n cã diÒu, d¹ dµy cã d¹ dµy tuyÕn vµ d¹ dµy c¬ lµ mÒ -> Tèc ®é tiªu ho¸ cao h¬n. KiÓm tra - ®¸nh gi¸ So s¸nh sù kh¸c nhau vÒ cÊu t¹o trong cña chim bå c©u vµ th»n l»n: Tim 4 ng¨n, m¸u kh«ng pha trén Tim 3 ng¨n, t©m thÊt cã v¸ch hôt, m¸u pha. Cã thªm diÒu, d¹ dµy tuyÕn, d¹ dµy c¬ => tèc ®é tiªu ho¸ cao Cã ®Çy ®ñ c¸c bé phËn nh­ng tèc ®é tiªu ho¸ chËm Phæi cã nhiÒu hÖ thèng èng khÝ, cã tói khÝ tham gia h« hÊp. Phæi cã nhiÒu v¸ch ng¨n lµm t¨ng bÒ mÆt T§K ThËn sau, cã kh¶ n¨ng hÊt thô l¹i n­íc ThËn sau, kh«ng cã bãng ®¸i Thô tinh trong, ®Î vµ Êp trøng, ch¨m sãc thÕ hÖ sau. Thô tinh trong, ®Î trøng. So sánh hô hấp của chim bồ câu với thằn lằn - Phổi có nhiều vách ngăn. Phổi : Sự co dãn của các cơ liên sườn( thay đổi thể tích lồng ngực). - Khi chim bay: do sự co dãn túi khí. - Khi chim đậu: do sự thay đổi thể tích lồng ngực. + Có mạng ống khí dày đặc bề mặt trao đổi khí rộng. + Một số ống khí thông với túi khí. Ống tiêu hoá phân hoá, cấu tạo hoàn chỉnh hơn: thực quản có diều, dạ dày gồm dạ dày tuyến và dạ dày cơ. Ống tiêu hố phân hoá: Miệng, thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già, hậu môn. Đầy đủ các bộ phận nhưng tốc độ tiêu hoá chậm. Nâng cao hiệu quả tiêu hoá cả mặt hoá học và cơ học. Tim 4 ngăn (2TN, 2TT), có van tim. Máu nuôi cơ thể là máu đỏ tươi, giàu oxi. Tim 3 ngăn (2TN, 1TT: TT có vách hụt) máu nuôi cơ thể là máu pha. Giữ cho máu chỉ chảy theo một chiều. Cường độ TĐC mạnh. Phổi gồm một mạng ống khí dày đặc. Hệ thống túi khí ( 9 túi ) Phổi có nhiểu vách ngăn, Sự thông khí phổi nhờ sự tăng giảm thể tích khoang thân. Hiệu quả TĐK cao, đáp ứng nhu cầu oxy và năng lượng khi bay. Thận sau, không có bóng đái, nước tiểu đặc Thận sau, có bóng đái, xoang huyệt có khả năng hấp thụ lại nước Giảm khối lượng của cơ thể Chim trống có 1 đôi tinh hoàn, không có cơ quan giao phối, chim mái chỉ có buồng trứng trái phát triển Con đực có 1 đôi tinh hồn và cơ quan giao phối.Con cái có 2 buồng trứng. Đẻ trứng, phôi phát triển phụ thuộc nhiệt độ môi trường. Làm cơ thể nhẹ, thích nghi với đời sống bay lượn Những điểm khác trong cấu tạo của chim bồ câu với thằn lằn. Thaûo luaän hoaøn thaønh baûng Thöïc quaûn, dieàu, daï daøy tuyeán, daï daøy cô ruoät, gan, tuïy, loå huyeät. Khí quaûn, phoåi, 9 tuùi khí. Tim 4 ngaên, heä maïch. Haäu thaän. 2. QUAN SÁT CÁC HỆ CƠ QUAN CỦA BỒ CÂU ĐỐI CHIẾU VỚI HÌNH 42.2 ĐIỀN VÀO BẢNG SAU CÁC BƯỚC MỔ CHIM BỒ CÂU Bước 1: Xử lý mẫu bằng cách: chọc tủy làm rê liệt bồ câu Bước 2: Đặt bồ câu nằm ngửa trên ván mổ, ghim đầu, 2 cánh, 2 chi sau vào ván mổ Bước 3: Dùng nước vuốt nhẹ phần lông giữa bụng bồ câu hoặc nhổ bớt phần lông phía bụng Bước 4: Dùng kẹp và kéo cắt ngang một đường (1 cm ) trên hậu môn, từ đó cắt thẳng lên phía đầu, cắt ngang sang 2 chi trước và 2 chi sau, rồi ghim các phần cơ vào ván mổ (Khi cắt chú ý nâng mũi kéo tránh vào các nội quan) Bước 5: Dùng bông hoặc giấy thấm sạch máu, dùng dùi nhọn gỡ các nội quan và quan sát. H­íng dÉn vÒ nhµ - Häc bµi vµ hoµn thµnh bµi thu ho¹ch trong VBT. - ChuÈn bÞ cho bµi häc sau: + S­u tÇm ®o¹n phim, tranh ¶nh vµ t­ liÖu vÒ ®êi sèng vµ tËp tÝnh cña c¸c loµi chim. + Nghiªn cøu tr­íc bµi thùc hµnh, n¾m ®­îc c¸c b­íc tiÕn hµnh. (TËp thèng kª c¸c ND vÒ ®êi sèng vµ tËp tÝnh cña c¸c loµi chim theo mÉu ë nhµ) Cơ thể Tảo có cấu tạo: A. Đều là đơn bào. B. Đều là đa bào C. Có thân, rễ lá thật. D. Có dạng đơn bào, có dạng đa bào. Câu 1: Câu 2: BÀI TẬP Tảo không nằm trong nhóm thực vật vì: A. cơ thể có chất diệp lục trong tế bào. B. cơ thể có cấu tạo đơn bào. C. Hầu hết sống ở nước. D. chưa có thân, rễ, lá thật. Câu 1: Câu 2: BÀI TẬP  KÍNH CHÚC CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH MẠNH KHỎE – HOÀN THÀNH TỐT NHIỆM VỤ NĂM HỌC