Vấn đề 6: Cực trị của hàm số
Ví dụ 27. Cho hàm số . y=x2-m(m+1)x+m3+1/x-m
1) Chứng minh rằng đồ thị của hàm số đã cho luôn luôn có các điểm cực đại và cực tiểu với mọi giá trị của m. Xác định toạ độ các điểm cực trị đó.
2) Chứng tỏ rằng chỉ có một điểm A duy nhất trên mặt phẳng toạ độ sao cho nó là điểm cực đại của đồ thị ứng với một giá trị thích hợp của m và cũng là điểm cực tiểu của đồ thị ứng với một giá trị thích hợp khác. Tìm toạ độ của A.
(Trích ĐTTS vào TTĐT Cán bộ Y tế TPHCM, 2000)
đổi dấu phương trình (1) vô nghiệm hoặc có nghiệm kép Xét : thỏa Xét : Yêu cầu bài toán : vô nghiệm Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 3. Cho hàm số . Chứng minh với mọi m hàm số luôn luôn có cực trị và khoảng cách giữa các điểm cực trị là không đổi. Giải Tập xác định: Đạo hàm: Vậy luôn luôn có hai nghiệm phân biệt Hàm số luôn luôn có cực trị Tọa độ các điểm cực trị Khoảng cách giữa hai điểm A, B là: = const (đpcm) Ví dụ 4. Cho hàm số . Định m để hàm số đạt cực đại tại . Giải Tập xác định: Đạo hàm: Điều kiện cần Hàm số đạt cực đại tại Điều kiện đủ + Với : Bảng biến thiên x 0 1 2 + 0 - - 0 + CĐ y CT Từ bảng biến thiên ta thấy hàm số đạt cực tiểu tại không thỏa. + Với : Bảng biến thiên x 2 3 4 + 0 - - 0 + CĐ y CT Từ bảng biến thiên ta thấy hàm số đạt cực đại tại thoả yêu cầu bài toán. Vậy giá trị cần tìm là: . Cách khác Ta có: Tập xác định: Hàm số đạt cực đại tại Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 5. Cho hàm số . Tìm các giá trị của a, b sao cho hàm số đạt cực trị tại và . Giải Hàm số xác định khi . Điều kiện cần Hàm số đạt cực trị tại và Điều kiện đủ Với , ta có: Bảng biến thiên x 0 2 4 + 0 - - 0 + CĐ y CT Từ bảng biến thiên ta thấy hàm số đạt cực đại tại và đạt cực tiểu tại Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 6. Cho hàm số . Xác định m để đồ thị của hàm số có hai điểm cực đại và cực tiểu nằm về hai phía của trục tung. (Trích ĐTTS vào Trường Đại học Đà Nẵng, 2000) Giải Tập xác định: Đạo hàm: Hàm số có cực đại và cực tiểu nằm về hai phía của trục tung hay có hai nghiệm phân biệt thoả Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 7. Cho hàm số (a là tham số). Với những giá trị nào của a thì đồ thị của hàm số có điểm cực đại, điểm cực tiểu, các điểm này cách đều trục tung. (Trích ĐTTS vào Đại học Quốc gia Hà Nội, 1997) Giải Tập xác định: Đạo hàm: Hàm số có cực đại và cực tiểu cách đều trục tung hay có hai nghiệm phân biệt thoả Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 8. Cho hàm số . Định m để hàm số đạt cực đại và cực tiểu tại các điểm có hoành độ . (Trích ĐTTS vào Trường Đại học Y Dược TPHCM, 1996) Giải Tập xác định: Đạo hàm: Yêu cầu bài toán hay có hai nghiệm phân biệt thoả Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 9. Cho hàm số .Định m để hàm số đạt cực tiểu tại một điểm có hoành độ nhỏ hơn 1. Giải Tập xác định: Đạo hàm: Yêu cầu bài toán hay có hai nghiệm phân biệt thoả (a) (b) Kết hợp (a) và (b) ta có giá trị cần tìm là: . Ví dụ 10. Cho hàm số . Hãy xác định tất cả các giá trị của a để điểm cực đại và điểm cực tiểu của đồ thị (C) ở về hai phía khác nhau của đường tròn (phía trong và phía ngoài): . (Trích ĐTTS vào Trường Đại học An Ninh, 2000) Giải Tập xác định: Đạo hàm: Đồ thị hàm số có hai điểm cực trị Đặt Hai điểm A, B ở về hai phía của hai đường tròn (do ) Cách khác Phương trình đường tròn được viết lại: có tâm và bán kính Ta có: Điểm B nằm ở ngoài Do đó: Điểm A nằm phía trong đường tròn . Ví dụ 11. Cho hàm số . Với giá trị nào của m thì hàm số có cực đại và cực tiểu đồng thời hoành độ các điểm cực đại và cực tiểu thoả . Giải Tập xác định: Đạo hàm: Hàm số có cực đại và cực tiểu hay có hai nghiệm phân biệt (*) Theo định lí Vi-ét và theo đề bài, ta có: (1) (2) (3) Từ (1) và (3), ta có: Thế vào (2), ta được: (do ) (thoả (*)) Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 12. Cho hàm số . Tìm m để đồ thị hàm số có cực đại, cực tiểu và viết phương trình đường thẳng qua cực đại, cực tiểu đó. (Trích ĐTTS vào Học viện Kĩ thuật Mật mã, năm 1999) Giải Tập xác định: Đạo hàm: (1) Hàm số có cực đại và cực tiểu có hai nghiệm phân biệt Lấy y chia cho y’, ta có: Gọi là các điểm cực trị của đồ thị hàm số thì là nghiệm của (1) Ta có: Tương tự ta cũng có: Vậy phương trình đường thẳng qua hai điểm cực đại và cực tiểu là: . Ví dụ 13. Cho hàm số . Định m để hàm số có cực đại và cực tiểu đồng thời hai giá trị cực trị cùng dấu. Giải Tập xác định: Đạo hàm: (1) Hàm số có cực đại và cực tiểu có hai nghiệm phân biệt (*) Lấy y chia cho y’, ta có: Gọi là các điểm cực trị của đồ thị hàm số thì là nghiệm của (1) Theo định lí Vi-ét, ta có: Ta có: Tương tự ta cũng có: Yêu cầu bài toán So với điều kiện (*) ta có giá trị cần tìm là: . Ví dụ 14. Cho hàm số . Tìm tất cả các giá trị của tham số m để hàm số có cực đại, cực tiểu và các điểm cực đại, cực tiểu của đồ thị hàm số đối xứng nhau qua đường thẳng . (Trích ĐTTS vào Đại học Quốc gia Hà Nội, 2001) Giải Tập xác định: Đạo hàm: (1) Hàm số có cực đại và cực tiểu có hai nghiệm phân biệt Gọi là các điểm cực trị của đồ thị hàm số và I là trung điểm của đoạn AB Do là nghiệm của (1) nên theo định lí Vi-ét, ta có: , Hai điểm A, B đối xứng nhau qua đường thẳng Đường thẳng và AB có hệ số góc lần lượt là: . Với : Đồ thị hàm số có hai cực trị là Trung điểm của AB là: T a có: Vậy: thoả yêu cầu bài toán. Ví dụ 15. Cho hàm số . Tìm m để hàm số có cực đại và cực tiểu, đồng thời các điểm cực đại và cực tiểu lập thành một tam giác đều. (Trích ĐTTS vào Học viện Quan hệ Quốc tế, 1997) Giải Tập xác định: Đạo hàm: Hàm số có cực đại và cực tiểu có ba nghiệm phân biệt và y’ đổi dấu khi x qua các nghiệm đó Phương trình (*) có hai nghiệm phân biệt khác 0 Khi đó : Đồ thị hàm số có một điểm cực đại là và hai điểm cực tiểu là Các điểm A, B, C lập thành một tam giác đều (do ) Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 16. Cho hàm số . Xác định các giá trị của tham số k để đồ thị của hàm số chỉ có một điểm cực trị. (Trích ĐTTS vào Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, 1999) Giải Tập xác định: Đạo hàm: Hàm số chỉ có một cực trị có một nghiệm duy nhất và y’ đổi dấu khi x đi qua nghiệm đó Phương trình (*) vô nghiệm hoặc có nghiệm Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 17. Cho hàm số . Xác định m để đồ thị của hàm số có cực tiểu mà không có cực đại. (Trích ĐTTS vào Trường Đại học Cảnh sát, 2000) Giải Tập xác định: Đạo hàm: Hàm số có cực tiểu mà không có cực đại có một nghiệm duy nhất và y’ đổi dấu từ âm sang dương khi x đi qua nghiệm đó Phương trình (*) vô nghiệm hoặc có nghiệm kép Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 18. Cho hàm số .Tìm m để điểm cực tiểu của đồ thị hàm số nằm trên parabol . Giải Ta có: Tập xác định: Đạo hàm: (1) Hàm số có cực đại và cực tiểu có hai nghiệm phân biệt khác 1 (*) Khi đó: Bảng biến thiên x 1 y’ + 0 - - 0 + y Từ bảng biến thiên, ta thấy: Điểm cực tiểu là (thỏa (*)) Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 19. Cho hàm số . Tìm tất cả các giá trị của tham số m thì hàm số đã cho có cực trị. Tìm m để tích các giá trị cực đại và cực tiểu đạt giá trị nhỏ nhất. (Trích ĐTTS vào Đại học Quốc gia Hà Nội, 1999) Giải Ta có: Tập xác định: Đạo hàm: Hàm số có cực đại và cực tiểu hay có hai nghiệm phân biệt khác 1 (*) Gọi là các điểm cực trị của đồ thị hàm số thì là nghiệm của (1) Khi đó: Ta có: , đạt được khi . So với điều kiện (*) ta có giá trị cần tìm là: . Ví dụ 20. Cho hàm số . Với giá trị nào của m thì hàm số đã cho có cực đại và cực tiểu đồng thời giá trị cực đại và giá trị cực tiểu cùng dấu. (Trích ĐTTS vào Trường Cao đẳng Sư phạm TPHCM, 2000) Giải Ta có: Tập xác định: Đạo hàm: Hàm số có cực đại và cực tiểu hay có hai nghiệm phân biệt khác 1 (*) Gọi là các điểm cực trị của đồ thị hàm số thì là nghiệm của (1) Khi đó: Hai giá trị cực trị cùng dấu So với điều kiện (*) ta có giá trị cần tìm là: . Cách khác Tập xác định: Đạo hàm: Hàm số có cực đại và cực tiểu hay có hai nghiệm phân biệt khác 1 và đổi dấu khi x qua hai nghiệm đó (*) Hai giá trị cực trị cùng dấu Đồ thị của hàm số cắt trục hoành tại hai điểm phân biệt hay có hai nghiệm phân biệt khác 1 So với điều kiện (*) ta có giá trị cần tìm là: . Ví dụ 21. Xác định p sao cho hàm số có giá trị cực đại M và giá trị cực tiểu m với . Giải Ta có: Tập xác định: Đạo hàm: (1) Hàm số có cực đại và cực tiểu có hai nghiệm phân biệt khác 4 (*) Gọi là các điểm cực trị của đồ thị hàm số thì là nghiệm của (1). Khi đó: Bảng biến thiên x 4 y’ - 0 + + 0 - y Từ bảng biến thiên, ta thấy: Do đó: (thoả (*)) Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 22. Cho hàm số . Tìm để hàm số đạt cực tiểu tại . Giải Tập xác định: Đạo hàm: Bảng biến thiên x 0 2m y’ + 0 - - 0 + CĐ y CT Hàm số đạt cực tiểu tại hay có hai nghiệm phân biệt thoả: Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 23. 1) Cho hàm số . Chứng minh rằng nếu và thì ta có: . 2) Chứng tỏ rằng nếu hàm số: đạt cực đại tại và đạt cực tiểu tại thì ta có : Giải Ta có: Do đó: (đpcm) Theo kết quả ở câu 1) nên ta có: , (đpcm) Ví dụ 24. Cho hàm số . Tìm giá trị của m để đồ thị hàm số có điểm cực đại, điểm cực tiểu và khoảng cách từ hai điểm đó đến đường thẳng bằng nhau. (Trích ĐTTS vào Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, 2001) Giải Tập xác định: Đạo hàm: Hàm số có cực đại và cực tiểu hay có hai nghiệm phân biệt khác -1 (*) Gọi là các điểm cực trị của đồ thị hàm số thì là nghiệm của (1). Theo định lí Vi-ét, ta có: Mặt khác: , Đặt Yêu cầu bài toán (thoả (*)) Vậy giá trị cần tìm là: . Ví dụ 25. Cho hàm số . 1) Tìm để hàm số có cực đại và cực tiểu. 2) Giả sử y có giá trị cực đại, cực tiểu là . Chứng minh: . Giải 1) Tập xác định: Đạo hàm: Hàm số có cực đại và cực tiểu hay có hai nghiệm phân biệt khác -1 Vậy giá trị cần tìm là: . 2) Gọi là các điểm cực trị của đồ thị hàm số thì là nghiệm của (1). Theo định lí Vi-ét, ta có Mặt khác: , Do đó: Xét hàm số: Bảng biến thiên x + Từ bảng biến thiên, ta thấy . Vậy: (đpcm) Ví dụ 26. Cho hàm số . Tìm các giá trị của m để đồ thị hàm số tương ứng có một điểm cực trị thuộc góc phần tư thứ và một điểm cực trị thuộc góc phần tư thứ của mặt phẳng toạ độ. (Trích ĐTTS vào Trường Đại học Y Dược TPHCM, 2001) Giải Ta có: Tiệm cận xiên: Tập xác định: Đạo hàm: (*) Giả sử là các điểm cực trị của đồ thị hàm số thì là nghiệm của (*). Yêu cầu bài toán (a) Đồ thị hàm số không cắt trục Ox hay vô nghiệm (b) (c) Từ (a), (b) và (c) ta có giá trị cần tìm là: . Ví dụ 27. Cho hàm số . 1) Chứng minh rằng đồ thị của hàm số đã cho luôn luôn có các điểm cực đại và cực tiểu với mọi giá trị của m. Xác định toạ độ các điểm cực trị đó. 2) Chứng tỏ rằng chỉ có một điểm A duy nhất trên mặt phẳng toạ độ sao cho nó là điểm cực đại của đồ thị ứng với một giá trị thích hợp của m và cũng là điểm cực tiểu của đồ thị ứng với một giá trị thích hợp khác. Tìm toạ độ của A. (Trích ĐTTS vào TTĐT Cán bộ Y tế TPHCM, 2000) Giải 1) Tập xác định: Đạo hàm: Ta có: Do đó: Vậy đồ thịhàm số luôn có cực đại và cực tiểu. Toạ độ các điểm cực trị là: . 2) Đặt Giả sử ứng với giá trị thì A là điểm cực đại và ứng với giá trị thì A là điểm cực tiểu của đồ thị hàm số Ta có: ; Do đó: Vậy chỉ có một điểm A duy nhất thoả yêu cầu bài toán là: . Ví dụ 28. Cho hàm số . Xác định m để hàm số có cực trị, khi đó viết phương trình đường thẳng qua các điểm cực đại và cực tiểu của đồ thị hàm số. (Trích ĐTTS vào Trường Đại học Cảnh sát Nhân dân, 2000) Giải Cách 1 Ta có: Tập xác định: Đạo hàm: Hàm số có cực đại và cực tiểu hay (1) có hai nghiệm phân biệt khác m (*) Gọi là các điểm cực trị của đồ thị hàm số thì là nghiệm của (1) Khi đó: Toạ độ điểm A thoả hệ: Tương tự ta cũng có toạ độ của B: Vậy phương trình đường thẳng qua hai điểm cực trị là: Cách2 Định m để hàm số có cực đại và cực tiểu: Toạ độ các điểm cực trị thoả hệ: là phương trình đường thẳng qua hai điểm cực đại và cực tiểu. Cách 3 Định m để hàm số có cực đại và cực tiểu: Gọi là các điểm cực trị của đồ thị hàm số thì là nghiệm của (1) Đặt Ta có: Tương tự ta cũng có: Vậy phương trình đường thẳng qua hai điểm cực trị là: . Ví dụ 29. Xác định tham số a để hàm số sau có cực đại: . Giải Tập xác định: Hàm số đạt cực đại Với nên từ (1) suy ra Xét hàm số: , với Bảng biến thiên - Yêu cầu bài toán phương trình (1) có nghiệm . BÀI TẬP Bài 1. Xác định tham số m để các hàm số sau đây có cực đại và cực tiểu 1) . Đáp số: . 2) . Đáp số: . 3) . Đáp số: . Bài 2. 1) Tìm m để hàm số đạt cực tiểu tại . Đáp số: . 2) Cho hàm số . Với giá trị nào của m thì hàm số đạt cực đại tại . Đáp số: . 3) Tìm m để hàm số đạt cực đại tại . Đáp số: . Bài 3. 1) Cho hàm số . Xác định a, b, c để hàm số có giá trị bằng 1 khi và đạt cực trị tại và giá trị cực trị là – 3. Đáp số: . Cho hàm số . Tìm a và b để hàm số đạt cực trị tại và có tiệm cận xiên là . Đáp số: . 3) Cho hàm số . Tìm a, b, c để hàm số đạt cực trị bằng 1 tại và đường tiệm cận xiên của dồ thị vuông góc với đường thẳng . Đáp số: . Bài 4. 1) Cho hàm số . Chứng minh rằng với mọi m hàm số luôn luôn có cực đại, cực tiểu đồng thời chứng minh rằng hoành độ cực đại và hoành độ cực tiểu luôn trái dấu. Đáp số: . Cho hàm số . Chứng minh rằng với mọi m hàm số luôn luôn có cực đại, cực tiểu thuộc hai đường thẳng cố định. Đáp số: . Cho hàm số . Chứng minh rằng với mọi a, hàm số luôn luôn đạt cực trị tại hai điểm với không phụ thuộc vào tham số a. Định a để . Đáp số: . Bài 5. 1) Cho hàm số . Tìm m để hàm số đạt cực đại và cực tiểu tại hai điểm thoả điều kiện: . Đáp số: . Cho hàm số . Với giá trị nào của m thì hàm số có cực đại và cực tiểu đồng thời hoành độ của các điểm cực trị đó thoả mãn điều kiện: . Đáp số: . 3) Cho hàm số . Xác định m để đồ thị hàm số có điểm cực đại và điểm cực tiểu thoả điều kiện: . Đáp số: . Bài 6. 1) Cho hàm số . a) Tìm m để hàm số có cực đại cực tiểu tại và: . Đáp số: . b) Tìm m để đường thẳng nối hai điểm cực trị vuông góc với đường thẳng . Đáp số: . 2) Cho hàm số . Tìm m để hàm số có cực đại và cực tiểu thoả mãn điều kiện: . Đáp số: . Bài 7. 1) Cho hàm số . Với giá trị nào của tham số m thì hàm số có cực đại và cực tiểu đồng thời các giá trị cực trị cùng dấu. Đáp số: . 2) Cho hàm số . Định m để hàm số có cực đại và cực tiểu đồng thời hai điểm cực trị đó của đồ thị hàm số nằm về hai phía đối với trục Ox. Đáp số: . 3) Cho hàm số . Với giá trị nào của tham số m thì hàm số có cực đại và cực tiểu đồng thời giá trị cực đại và giá trị cực tiểu cùng dấu. Đáp số: . Bài 8. 1) Cho hàm số . Định m để hàm số có cực trị với hoành độ các điểm cực trị đều nhỏ hơn 2. Đáp số: . 2) Cho hàm số . Định m để hàm số đạt cực trị tại hai điểm sao cho . Đáp số: . Cho hàm số . Định m để hàm số có cực đại và cực tiểu có hoành độ trong khoảng . Đáp số: . Bài 9. 1) Cho hàm số . Định m để hàm số có ba cực trị với hoành độ thuộc đoạn . Đáp số: . Cho hàm số . Tìm các giá trị của tham số m để hàm số chỉ có một cực trị thuộc đoạn . Đáp số: . Cho hàm số , với m là tham số khác -1. Với giá trị nào của m thì hàm số đạt cực đại và cực tiểu trong khoảng . Đáp số: . Bài 10. 1) Cho hàm số . Định m để hàm số có cực đại và cực tiểu trên đoạn . Đáp số: . Định m để hàm số có cực đại và cực tiểu tại sao cho , với và . Đáp số: . 2) Cho hàm số . Định m để đồ thị hàm số đạt cực tiểu tại một điểm có hoành độ nhỏ hơn 1. Đáp số: . 3) Tìm a và b để các cực trị của hàm số đều là những số dương và là điểm cực đại. Đáp số: . Bài 11. 1) Cho hàm số . Xác định tất cả các giá trị của m để hàm số có điểm cực đại, cực tiểu ở về hai phía của trục tung. Đáp số: . 2) Cho hàm số . Chứng minh rằng hàm số luôn luôn có cực đại và cực tiểu với mọi m, đồng thời các điểm cực đại và cực tiểu ở về hai phía đối với trục hoành. Đáp số: . Tìm m để điểm cực đại và cực tiểu của đồ thị hàm số cách đều trục Ox. Đáp số: . Bài 12. 1) Cho hàm số .Tìm m để hàm số có các cực trị luôn luôn nằm trong góc phần tư thứ nhất của mặt phẳng toạ độ. Đáp số: . 2) Cho hàm số . Tìm các giá trị của m để đồ thị của hàm số có một điểm cực trị nằm ở góc phần tư thứ (I) và một điểm cực trị nằm ở góc phần tư thứ (III) của mặt phẳng toạ độ. Đáp số: . Bài 13. 1) Xác định m để hàm số có ba cực trị. Đáp số: . 2) Cho hàm số . Định m để hàm số có đúng một cực trị. Đáp số: . 3) Cho hàm số . Định m để đồ thị hàm số có các điểm cực đại và cực tiểu lập thành một tam giác đều. Đáp số: . Cho hàm số . Tìm m để hàm số chỉ có cực đại mà không có cực tiểu. Đáp số: . Bài 14. 1) Cho hàm số . Tìm a để đồ thị hàm số có hai điểm cực trị đối xứng nhau qua đường thẳng . Đáp số: . 2) Cho hàm số . Tìm m để đồ thị hàm số có hai điểm cực trị đối xứng nhau qua đường thẳng . Đáp số: . Cho hàm số . Tìm m để đồ thị hàm số có hai điểm cực trị đối xứng nhau qua đường thẳng . Đáp số: . Bài 15. 1) Cho hàm số . Tìm m để hàm số có hai cực trị. Gọi là các điểm cực trị, tìm m để và thẳng hàng. Đáp số: . 2) Cho hàm số . Xác định m để hàm số có cực đại, cực tiểu. Chứng minh rằng khi đó đường thẳng nối cực đại, cực tiểu luôn luôn đi qua một điểm cố định. Đáp số: . Cho hàm số . Chứng minh rằng với mọi m hàm số đã cho luôn luôn có cực đại, cực tiểu. Hãy xác định m để khoảng cách giữa các điểm cực đại, cực tiểu nhỏ nhất. Đáp số: . Bài 16. Xác định tham số k để hàm số sau có cực tiểu: . Đáp số: . Câu 309. Cho hàm số . Khẳng định nào đúng? y đạt cực đại tại , cực tiểu tại ; y chỉ có một cực đại tại ; y đạt cư
File đính kèm:
- Tim_cuc_tri_ham_so.doc