Bài giảng Luyện từ và câu Lớp 4 - Phan Thị Lam - Dấu ngoặc kép

 DẤU NGOẶC KÉP SGK trang 82 Cô hỏi: “Sao trò không chịu làm bài ?”. Thứ năm ngày 30 tháng 10 năm 2014 Luyện từ và câu I.Nhận xét : Bài 1: Những từ ngữ và câu đặt trong dấu ngoặc kép dưới đây là lời của ai ? Nêu tác dụng của dấu ngoặc kép : Bác tự cho mình là “người lính vâng lệnh quốc dân ra mặt trận”, là “đầy tớ trung thành của nhân dân”. Ở Bác, lòng yêu mến nhân dân đã trở thành một sự say mê mãnh liệt. Bác nói: ‘‘Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.” 	 Theo TRƯỜNG CHINH Những từ ngữ và câu đó là lời của Bác Hồ. - Những từ ngữ và câu đó là lời của ai ? Bác tự cho mình là “người lính vâng lệnh quốc dân ra mặt trận”, là “đầy tớ trung thành của nhân dân”. Ở Bác, lòng yêu mến nhân dân đã trở thành một sự say mê mãnh liệt. Bác nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.” 	 Theo Trường Chinh - Những dấu ngoặc kép dùng trong đoạn văn trên có tác dụng gì ? Dấu ngoặc kép dùng để dẫn lời nói trực tiếp của Bác Hồ. Dấu ngoặc kép dùng để đánh dấu chỗ trích dẫn lời nói trực tiếp của nhân vật. Lời nói đó có thể là một từ hay cụm từ như “người lính vâng lệnh quốc dân ra mặt trận”, “đầy tớ trung thành của nhân dân ” hay trọn vẹn một câu “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.’’ hoặc cũng có thể là một đoạn văn. - Qua bài 1 em hãy rút ra nhận xét: dấu ngoặc kép thường dùng để làm gì ? Bác tự cho mình là “người lính vâng lệnh quốc dân ra mặt trận”, là “đầy tớ trung thành của nhân dân”. Ở Bác, lòng yêu mến nhân dân đã trở thành một sự say mê mãnh liệt. Bác nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.” 	 Theo Trường Chinh Bài 2. Trong đoạn văn trên, khi nào dấu ngoặc kép được dùng độc lập ? Khi nào dấu ngoặc kép được dùng phối hợp với dấu hai chấm ? Ví dụ : Bác nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.” - Dấu ngoặc kép được dùng phối hợp với dấu hai chấm khi lời dẫn trực tiếp là một câu trọn vẹn hay một đoạn văn. Ví dụ : Bác tự cho mình là “người lính vâng lệnh quốc dân ra mặt trận”, là “đầy tớ trung thành của nhân dân”. - Dấu ngoặc kép được dùng độc lập khi dẫn lời trực tiếp chỉ là một từ hay cụm từ. - Qua bài 2 các em hãy rút ra nhận xét: trong trường hợp nào ta phải thêm dấu hai chấm trước dấu ngoặc kép ? Nếu lời nói trực tiếp là một câu trọn vẹn hay một đoạn văn thì trước dấu ngoặc kép ta thường phải thêm dấu hai chấm. Bài 3: Trong khổ thơ sau, từ lầu được dùng với ý nghĩa gì ? Dấu ngoặc kép trong trường hợp này được dùng làm gì ? 	 Có bạn tắc kè hoa Xây “lầu” trên cây đa Rét, chơi trò đi trốn Đợi ấm trời mới ra. PHẠM ĐÌNH ÂN Từ “ lầu” chỉ ngôi nhà tầng cao, to, sang trọng, đẹp đẽ. - Tắc kè hoa có xây được “lầu” theo nghĩa trên không ? - Từ lầu chỉ cái gì ? Tắc kè xây tổ trên cây, tổ tắc kè nhỏ bé, không phải là cái “lầu” theo nghĩa trên. Có bạn tắc kè hoa Xây “lầu” trên cây đa Rét, chơi trò đi trốn Đợi ấm trời mới ra. PHẠM ĐÌNH ÂN Có bạn tắc kè hoa Xây “lầu” trên cây đa Rét, chơi trò đi trốn Đợi ấm trời mới ra. PHẠM ĐÌNH ÂN - Từ lầu trong khổ thơ được dùng với nghĩa gì ? Tác giả gọi cái tổ nhỏ của tắc kè bằng từ lầu để đề cao giá trị của cái tổ đó. Dấu ngoặc kép trong trường hợp này được dùng làm gì ? Dấu ngoặc kép trong trường hợp này được dùng để đánh dấu từ lầu là từ được dùng với ý nghĩa đặc biệt. 	 Qua bài 3, em thấy dấu ngoặc kép còn được dùng để làm gì ? 2. Dấu ngoặc kép còn được dùng để đánh dấu những từ ngữ được dùng với ý nghĩa đặc biệt. DẤU NGOẶC KÉPII. Ghi nhớ : Em hãy nêu tác dụng của dấu ngoặc kép ? 1. Dấu ngoặc kép thường được dùng để dẫn lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc của người nào đó. 	 2. Dấu ngoặc kép còn được dùng để đánh dấu những từ ngữ được dùng với ý nghĩa đặc biệt. Trong trường hợp nào ta phải thêm dấu hai chấm trước dấu ngoặc kép ? Nếu lời nói trực tiếp là một câu trọn vẹn hay một đoạn văn thì trước dấu ngoặc kép ta thường phải thêm dấu hai chấm. Ví dụ 1: Cô chủ nhiệm lớp em thường bảo: “Minh là một học sinh có lòng tự trọng.” Ví dụ 2: Bạch Thái Bưởi từ một cậu bé nghèo, mồ côi cha trở thành “vua tàu thủy”. III. Luyện tập: Bài tập 1: Tìm lời nói trực tiếp trong đoạn văn sau: Có lần, cô giáo ra cho chúng tôi một đề văn ở lớp: “Em đã làm gì để giúp đỡ mẹ ?” Tôi loay hoay mất một lúc, rồi cầm bút và bắt đầu viết: “Em đã nhiều lần giúp đỡ mẹ. Em quét nhà và rửa bát đĩa. Đôi khi, em giặt khăn mùi soa.” Theo PI-VÔ-NA-RÔ-VA Bài tập 2 : - Có thể đặt những lời nói trực tiếp trong đoạn văn ở bài tập 1 xuống dòng, sau dấu gạch ngang đầu dòng không ? Vì sao ? Đề bài của cô giáo và các câu văn của bạn học sinh không phải dạng đối thoại trực tiếp, do đó không thể viết xuống dòng, đặt sau dấu gạch đầu dòng. Bài tập 3 : Em đặt dấu ngoặc kép vào chỗ nào trong các câu sau ? a) Cả bầy ong cùng nhau xây tổ. Con nào con nấy hết sức tiết kiệm . b) Trạng Quỳnh thấy có người dâng vua một mâm đào gọi là đào thì thản nhiên lấy một quả mà ăn. Vua giận, ra lệnh chém đầu Quỳnh. Quỳnh bèn tâu : - Tâu bệ hạ, thần thấy quả đào gọi là mới lấy ăn, tưởng ăn vào thì được sống lâu thờ vua. Không ngờ, nuốt chưa khỏi miệng mà chết đã đến cổ. Vậy nên, xin đức vua đổi tên quả ấy là và trị tội kẻ xu nịnh dâng đào. Vua nghe vậy bật cười, tha tội cho Trạng Quỳnh. Truyện DÂN GIAN VIỆT NAM vôi vữa “ ” “ ” “ ” trường thọ “ ” trường thọ đoản thọ Nêu tác dụng của dấu ngoặc kép thường ? 1.Dấu ngoặc kép thường được dùng để dẫn lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc của người nào đó. Nếu lời nói trực tiếp là một câu trọn vẹn hoặc một đoạn văn thì trước dấu ngoặc kép ta thêm dấu hai chấm. 2. Dấu ngoặc kép còn được dùng để đánh dấu những từ ngữ được dùng với ý nghĩa đặc biệt. Bác tự cho mình là “người lính vâng lệnh quốc dân ra mặt trận”, là “đầy tớ trung thành của nhân dân”. ( Trường Chinh) Có lần, cô giáo đã ra cho chúng tôi một đề văn ở lớp: “Em đã làm gì để giúp đỡ mẹ ?” ( Pi-vô-na-rô-va ) Có bạn tắc kè hoa Xây “lầu” trên cây đa. ( Phạm Đình Ân) - Trong trường hợp nào ta phải thêm dấu hai chấm trước dấu ngoặc kép ? Xem lại bài, đọc kĩ ghi nhớ. Đọc trước nội dung bài Mở rộng vốn từ : Ước mơ (Luyện từ và câu, tuần 9, trang 87 SGK, giảm BT 5) KÍNH CHÚC QUÝ THẦY CÔ VUI KHỎE, HẠNH PHÚC. CHÚC CÁC EM HỌC SINH CHĂM NGOAN HỌC GIỎI.