Bài giảng môn học Ngữ văn 10 - Bài học: Thực hành các biện pháp tu từ: phép điệp và phép đối (tiết 2)

TIẾNG VIỆT: TIẾT 92Khánh Sơn, tháng 04 năm 2010I. THỰC HÀNH PHÉP ĐIỆP 1. Khái niệm: Phép điệp là biện pháp tu từ lặp lại một yếu tố diễn đạt (vần, nhịp, từ, cụm từ hoặc câu) nhằm nhấn mạnh, biểu đạt cảm xúc và ý nghĩa, có khả năng gợi hình tượng 2. Đặc điểm – phân loại: Nếu gọi a là yếu tố lặp lại trong câu, đoạn ta có: + Điệp ngữ cách quãng:	a + b + c, a + b’ + c’ + Điệp ngữ nối tiếp: 	a + a + b + c + d + Điệp ngữ chuyển tiếp (điệp ngữ vòng):	b + c + d + a	a + b’ + c’+ d’TI ẾT 923. Xét ví dụ: Trèo lên cây bưởi hái hoaBước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân.Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc,Em có chồng rồi anh tiếc lắm thay.Ba đồng một mớ trầu cay,Sao anh chẳng hỏi những ngày còn không?Bây giờ em đã có chồng, Như chim vào lồng như cá mắc câu.Cá mắc câu biết đâu mà gỡ,Chim vào lồng biết thuở nào ra. (Ca dao)I. THỰC HÀNH PHÉP ĐIỆPTI ẾT 92 Trèo lên cây bưởi hái hoaBước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân.Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc,Em có chồng rồi anh tiếc lắm thay.Ba đồng một mớ trầu cay,Sao anh chẳng hỏi những ngày còn không?Bây giờ em đã có chồng, Như chim vào lồng như cá mắc câu.Cá mắc câu biết đâu mà gỡ,Chim vào lồng biết thuở nào ra. (Ca dao)- Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng Có công mài sắt, có ngày nên kim (Tục ngữ)I. THỰC HÀNH PHÉP ĐIỆPTI ẾT 923. Xét ví dụ:- Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng Có công mài sắt, có ngày nên kim (Tục ngữ)Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của thực dân Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay. Dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập! (Hồ Chí Minh)Tìm biện pháp tu từ ở trong đoạn trích sau và cho biết tác dụng của chúng? TI ẾT 92Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của thực dân Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay. Dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập! (Hồ Chí Minh)I. THỰC HÀNH PHÉP ĐIỆP3. Xét ví dụ:Đoạn văn sau có sử dụng những yếu tố lặp nhưng có phải là lặp tu từ không? Vì sao?Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Mảnh vườn ở phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng hoa cúc. Em trồng hoa thược dược. Em trồng hoa hồng. Em trồng cả hoa lay ơn nữa. Ngày quốc tế phụ nữ, em hái hoa sau vườn nhà em tặng mẹ em. Em hái hoa tặng chị emTI ẾT 92I. THỰC HÀNH PHÉP ĐIỆP3. Xét ví dụ:Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Mảnh vườn ở phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng hoa cúc. Em trồng hoa thược dược. Em trồng hoa hồng. Em trồng cả hoa lay ơn nữa. Ngày quốc tế phụ nữ, em hái hoa sau vườn nhà em tặng mẹ em. Em hái hoa tặng chị emEm hãy lấy một vài ví dụ về phép điệp?I. THỰC HÀNH PHÉP ĐIỆP3. Xét ví dụ:II. THỰC HÀNH PHÉP ĐỐI1. Xét ví dụ	Chim có tổ, người có tông	(Tục ngữ) 	 Còn bạc, còn tiền, còn đệ tử Hết cơm, hết rượu, hết ong tôi. (Nguyễn Bỉnh Khiêm)I. THỰC HÀNH PHÉP ĐIỆPTI ẾT 921. Xét ví dụ	Chim có tổ, người có tông 	 Còn bạc, còn tiền, còn đệ tử Hết cơm, hết rượu, hết ong tôi. (Nguyễn Bỉnh Khiêm)1. Xét ví dụ2. Đặc điểm – phân loại+ Về âm tiết: số lượng âm tiết của hai vế đối phải bằng nhau.+ Đối thanh ( bằng / trắc):+ Đối về nghĩa: (tương đồng hoặc tương phản)+ Đối về từ loại: (đt với đt, dt với dt, tt với tt ):+ Cấu trúc ngữ pháp: * Mô hình:Tiểu đối: A+ B+ C / A’ +B’ + C’ Trường đối: A+B+C A’+B’+C’II. THỰC HÀNH PHÉP ĐỐII. THỰC HÀNH PHÉP ĐIỆPTI ẾT 923. Định nghĩa: 	Pheùp ñoái laø caùch saép ñaët töø ngöõ cuïm töø vaø caâu ôû vò trí caân xöùng ñeå taïo hieäu quaû gioáng nhau hoaëc traùi ngöôïc nhau. 	Nhaèm muïc ñích gôïi ra moät veû ñeïp hoaøn chænh vaø haøi hoaø trong dieãn ñaït moät yù naøo ñoù.II. THỰC HÀNH PHÉP ĐỐII. THỰC HÀNH PHÉP ĐIỆPTI ẾT 92Hãy xác định hình thức đối trong ví dụ sau? Tiên học lễ: diệt trò tham nhũng Hậu hành văn: trừ thói cửa quyềnTI ẾT 92 Tiên học lễ: diệt trò tham nhũng Hậu hành văn: trừ thói cửa quyềnBÀI TẬP VẬN DỤNGTìm một vế đối cho câu đối sau?TI ẾT 92BÀI TẬP VẬN DỤNGTìm một vế đối cho câu đối sau?BÀI TẬP VẬN DỤNGTI ẾT 92Tìm một vế đối cho câu đối sau?BÀI TẬP VẬN DỤNGTI ẾT 92Hình ảnh sau đây gợi cho em nghĩ đến bài ca dao nào có sử dụng phép điệp?Trong đầm gì đẹp bằng senLá xanh bông trắng lại chen nhị vàngNhị vàng bông trắng lá xanhGần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn. (Ca dao)Trong đầm gì đẹp bằng senLá xanh bông trắng lại chen nhị vàngNhị vàng bông trắng lá xanhGần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn. (Ca dao)Böùc tranh naøy gôïi cho em nhôù ñeán baøi ca dao naøo coù söû duïng ñieäp ngöõ?Người ta đi cấy lấy công,Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề.Trông trời trông đất trông mây,Trông mưa, trông nắng, trông ngày, trông đêm.Trông cho chân cứng đá mềm,Trời êm biển lặng mới yên tấm lòng.	(Ca dao)TI ẾT 92Người ta đi cấy lấy công,Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề.Trông trời trông đất trông mây,Trông mưa, trông nắng, trông ngày, trông đêm.Trông cho chân cứng đá mềm,Trời êm biển lặng mới yên tấm lòng.	(Ca dao)Tiết sau ôn tập tiếng ViệtVề nhà soạn tất cả những câu hỏi trong phần ôn tập (sgk138)Lập bảng so sánh đặc điểm của ngôn ngữ nói vàng ngôn ngữ viết. So sánh các đặc trưng cơ bản của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật và ngôn ngữ sinh hoạt.DẶN DÒXIN CHÂN THÀNH CẢM ƠNQUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH