Bài giảng môn học Ngữ văn khối 10 - Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ

TÌNH CẢNH LẺ LOI CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ (Trích Chinh phụ ngâm)Nguyên tác chữ Hán: Đặng Trần CônBản diễn Nôm: Đoàn Thị ĐiểmI. T×m hiÓu chung:1. T¸c gi¶: Đặng Trần Côn ( ?- ?).- Sèng vµo kho¶ng nöa ®Çu thÕ kØ XVIII. Sù nghiÖp s¸ng t¸c: + Chinh phô ng©m + Th¬, phó b»ng ch÷ H¸n.2. DÞch gi¶: §oµn ThÞ §iÓm (1705- 1748).HiÖu là Hång Hµ n÷ sÜ, là người tài sắc, truân chuyên, từng phải sống xa chồng - Sù nghiÖp s¸ng t¸c: + B¶n dÞch: Chinh phô ng©m (ch÷ N«m). + TruyÒn k× t©n ph¶.3. T¸c phÈm Chinh phô ng©m.a. Hoµn c¶nh ra ®êi:Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: Khoảng nửa đầu thế kỉ XVIII, khi nội chiến liên miên, con ng­êi ph¶i sèng c¶nh biÖt li. Hoµn c¶nh dÞch: Khoảng 1743-1745, trong thời gian Đoàn Thị Điểm sống cô đơn , xa chồng  Có sự đồng cảm.b) Nguyªn t¸c vµ b¶n diÔn N«m.* Nguyªn t¸c ch÷ H¸n (476 c©u). ThÓ lo¹i ng©m khóc. - Thể thơ tr­êng ®o¶n có (C¸c c©u dµi ng¾n kh«ng ®Òu).* B¶n dÞch ch÷ N«m: (412 c©u) - ThÓ th¬ song thÊt lôc b¸t: Lµ thÓ th¬ thuÇn tuý ViÖt Nam. - B¶n dÞch được coi là một sáng tạo nghệ thuật tài tình. Nguyên tác (Dịch nghĩa)Suốt ngày dài đằng đẵng, đi trong viện như toan ngã.Đêm dài dằng dặc cuốn rồi lại rủ bức rèm “tương”Dòm ngoài rèm bóng nắng đã lên mà đầu cành không có chim thước mách tin.Ngồi trong rèm, đêm lại, chỉ có ngọn đèn tỏ nỗi lòng thôi Dù ngọn đèn có biết cùng chẳng biếtLòng ta xa xót cứ hoài hoài xót xaXót xa mà chẳng nóiChỉ có hoa đèn chung bóng người quạnh quẽ khá thương.Diễn Nôm: Dạo hiên vắng, thầm gieo từng bước. 	 Ngồi rèm thưa rủ, thác đòi phen. 	 Ngoài rèm, thước chẳng mách tin, 	 Trong rèm, dường đã có đèn biết chăng? 	 Ðèn có biết, dường bằng chẳng biết, 	 Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi. 	 Buồn rầu nói chẳng nên lời, 	 	Hoa đèn kia với bóng người khá thương3. T¸c phÈm Chinh phô ng©m:a. Hoµn c¶nh ra ®êi:Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: Khoảng nửa đầu thế kỉ XVIII, khi nội chiến liên miên, con ng­êi ph¶i sèng c¶nh biÖt li. Hoµn c¶nh dÞch: Khoảng 1743-1745, trong thời gian Đoàn Thị Điểm sống cô đơn , xa chồng  có sự đồng cảm.b) Nguyªn t¸c vµ b¶n diÔn N«m.* Nguyªn t¸c ch÷ H¸n (476 c©u) ThÓ lo¹i ng©m khóc. - Thể thơ tr­êng ®o¶n có (C¸c c©u dµi ng¾n kh«ng ®Òu).* B¶n dÞch ch÷ N«m: (412 c©u) - ThÓ th¬ song thÊt lôc b¸t: Lµ thÓ th¬ thuÇn tuý ViÖt Nam.B¶n dÞch được coi là một sáng tạo nghệ thuật tài tình.c) Giá trị nội dung: (Nhan đề: Khúc ngâm của người vợ có chồng ra trận ).+ Lµ tiÕng nãi o¸n ghÐt chiÕn tranh phong kiÕn phi nghÜa. + ThÓ hiÖn kh¸t väng h¹nh phóc løa ®«i.4 . §o¹n trÝch T×nh c¶nh lÎ loi cña ng­êi chinh phô. a. VÞ trÝ cña ®o¹n trÝch.- Tõ c©u 193- 216 (Tương ứng víi câu 228 đến 252 trong nguyên tác). b. §äc vµ t×m bè côc.* Bè côc: Hai phÇn- 16 c©u ®Çu: Nçi c« ®¬n cña ng­êi chinh phô.- 8 c©u sau: Nçi nhí th­¬ng cña ng­êi chinh phô. II. §äc hiÓu ®o¹n trÝch1. Nçi c« ®¬n cña ng­êi chinh phô (16 câu đầu).a. 8 c©u ®Çu.* Hµnh ®éng:+ Dạo hiên: Lặng lẽ đi ®i l¹i l¹i như đếm bước (tõng b­íc).+ Bu«ng, cuèn rÌm: LÆp l¹i nhiÒu lÇn (®ßi phen).Nh÷ng ®éng t¸c lÆp ®i lÆp l¹i kh«ng môc ®Ých, v« nghÜa.  NghÖ thuËt t¶ t©m tr¹ng qua hµnh ®éng.* Tr«ng tin th­íc (H­íng ra ngoµi)  hi väng ®­îc tin chång. Kh«ng cã tin ( ch¼ng).=>Nçi thÊt väng.T©m tr¹ng: bån chån, c« ®¬n . *H­íng vÒ ngän ®Ìn (Bªn trong phßng): T©m sù, t×m sù ®ång c¶m. Thêi gian vÒ ®ªm Nçi thao thøc+ C©u hái tu tõ: (®Ìn biÕt ch¨ng?) Tù tr¶ lêi: (®Ìn ch¼ng biÕt). V× ®Ìn v« tri v« gi¸c  Ng­êi chinh phô tù ý thøc ®­îc c¶nh ngé c« ®¬n cña m×nh.+ §iÖp tõ (RÌm, ®Ìn). + §iÖp ng÷ b¾c cÇu ( §Ìn biÕt ch¨ng?- §Ìn cã biÕt):  Bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh. Hi väng mong manhT©m tr¹ng c« ®¬n, thÊt väng triÒn miªn* H­íng vÒ bãng m×nh (chÝnh lßng m×nh):+ Hoa ®Ìn: + Bãng ng­êi: + Kh¸ th­¬ng: - Ng­êi chinh phô tù th­¬ng m×nh. - §Æng TrÇn C«n th­¬ng cho ng­êi chinh phô. - §oµn ThÞ §iÓm: + Th­¬ng ng­êi chinh phô. + Th­¬ng chÝnh m×nh. + Nghệ thuật miêu tả thay đổi: Ng­êi chinh phô mßn mái trong nçi c« ®¬n, sù chê ®îi kh«ng hi väng. B¶n c¸o tr¹ng ®èi víi téi ¸c cña chiÕn tranh phi nghÜa.Mèi ®ång c¶m s©u s¾c. - Từ t¶ hµnh ®éng, ngo¹i c¶nh sang t¶ t©m tr¹ng. - Kết hợp độc thoại nội tâm với giọng kể đồng cảm của tác giả.Sù tµn lôi.Nỗi cô đơn, không ai chia sẻ.Cô đơn, mất dần sự sống.* TiÓu kÕt:- §o¹n trÝch ®· thÓ hiÖn mét c¸ch tinh tÕ, s©u s¾c t©m tr¹ng lÎ loi cña ng­êi chinh phô b»ng th¸i ®é ®ång c¶m s©u s¾c cña t¸c gi¶.Qua t©m tr¹ng cña ng­êi chinh phô, t¸c gi¶ ®· gi¸n tiÕp tè c¸o téi ¸c cña chiÕn tranh phi nghÜa. - §o¹n trÝch thÓ hiÖn bót ph¸p t¶ t©m tr¹ng ®Æc s¾c ( T¶ qua hµnh ®éng, cö chØ; t¶ c¶nh ngô t×nh; giäng ®iÖu tha thiÕt; ®iÖp tõ, ®iÖp ng÷...).