Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Bài học: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

TiÕt 26 ,27   §äc v¨nCA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAI. TIỂU DẪNEm haõy ñoïc laïi phaàn Tieåu daãn vaø cho bieát :- Noäi dung cuûa ca dao laø gì ? - Ngheä thuaät cuûa ca dao laø gì ?Giới thiệu một vài nét về ca dao:Khaùi nieäm: Ca dao laø nhöõng taùc phaåm tröõ tình daân gian; laø lôøi thô cuûa baøi haùt daân gian (daân ca).- Noäi dung : dieãn taû ñôøi soáng taâm hoàn, tö töôûng tình caûm cuûa nhaân daân trong quan heä löùa ñoâi, gia ñình, queâ höông, ñaát nöôùc,- Ngheä thuaät : phaàn lôùn theo theå luïc baùt hoaëc bieán theå cuûa noù, ngoân ngöõ gaàn guõi lôøi noùi haèng ngaøy, giaøu hình aûnh so saùnh, aån duï. Phaân loaïi (theo chuû ñeà):Ca dao than thaân.Ca dao yeâu thöông – tình nghóa.Ca dao haøi höôùc, traøo phuùng.Noäi dung chính: Baøi 1 Baøi 2 Baøi 3 Baøi 4 - Baøi 5 Baøi 6 Ca dao than thaân Ca dao yeâu thöông – tình nghóa II.TÌM HIỂU VĂN BẢN Ca dao than thânBài 1:Thân em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ biết vào tay ai.Hình ảnh tấm lụa đào: tượng trưng cho người phụ nữ với vẻ đẹp, tuổi xuân và giá trị của họ.- “Giữa chợ”: thân phận người con gái như một món hàng. Không thể làm chủ được tương lai và số phận của bản thân, tất cả trông chờ vào sự may rủi.=> Sự than thân trách phận của người phụ nữ, qua đó ta thấy sự bế tắc, không lối thoát. Sự nghiệt ngã của cái đẹp trước cuộc đời Bài 2“Thân em như củ ấu gaiRuột trong thì trắng vỏ ngoài thì đenAi ơi, nếm thử mà xem!Nếm ra, mới biết rằng em ngọt bùi”Hình ảnh củ ấu gai với vỏ đen và ruột trắng: hình ảnh bên ngoài xấu xí nhưng phẩm chất bên trong tuyệt vời.- Lời mời gọi tha thiết, đáng thương vì giá trị thực của cô không ai biết đến nhưng đồng thời cũng là sự khẳng định tự tin về phẩm hạnh của mình.=> Sự ngậm ngùi, xót xa về sự không may của người con gái có bề ngoài xấu xí khao khát tình yêu và hạnh phúc lứa đôi.Chỉ ra những điểm giống nhau của hai bài ca dao ?  + Nội dung:Là lời than thở của người phụ nữ trong xã hội phong kiến: than thở về số phận.Tự khẳng định giá trị, phẩm chất của mình + Nghệ thuật: - So sánh, tượng trưng. - Ẩn dụ. MỘT SỐ VÍ DỤ CÓ CHUNG MOTIP: “ Thân em” Thân em như giếng giữa đàngKẻ khôn rửa mặt, người phàm rửa chânThân em như hạt mưa saHạt vào đài các, hạt ra ruộng càyThân em như tấm lụa điềuĐã đông nơi chuông, lại nhiều nơi thương.Bài 3:Nhân vật trữ tình là : người bị lỡ duyên (có thể là chàng trai, cũng có thể là cô gái)Tâm trạng: thương nhớ- ưu phiềnNhân vật trữ tình là ai?Tâm trạng nhân vật trữ tình được bộc lộ như thế nào? Câu 1,2: Lối hứng thường được dùng để gây cảm xúc, dẫn dắt tâm trạng. Trò chuyện, than thở với cây khế cũng chính là trò chuyện với lòng mình. Từ “ai” trong bài này có khác gì với hai bài trên?Từ “ai”: phiếm chỉ, chủ yếu chỉ những người chia rẽ mối lương duyên của họ => gợi sự trách móc. Sao Hôm, sao Mai, mặt trăng, mặt trời: mang tầm vóc vũ trụ phi thường và mãi mãi. Ý nguyện mãi không đổi thay, mạnh mẽ và thủy chung“Mình ơi!”, “sao Vượt chờ trăng”: tình cảm sắt son, chờ đợi trong cô đơn, vô vọng. Sự chờ đợi mòn mỏi không chút hi vọng nhưng vẫn ánh lên vẻ đẹp của tình con người, trước sau vẫn một lòng một dạ không bao giờ thay đổi. Câu 4: Nhöõng hình aûnh theå hieän taâm traïng: KhaênThöông nhôù – rôiThöông nhôù – vaét leân vaiThöông nhôù – chuøi nöôùc maét Ñeøn Khoâng taét Maét Nguû khoâng yeânNghệ thuật:+ Hoán dụ (khăn, đèn, mắt)+ Đại từ phiếm chỉ “ai”+ Câu hỏi tu từ+ Cấu trúc trùng điệp, lặp lạiTâm trạng khắc khoải, không yên, nhớ thương mòn mỏi đau khổ.Hai câu cuối:+ Tâm trạng: lo phiền+ Đại từ: EmGiãi bày trực tiếp Những lo phiền của cô gái vì thương nhớ chàng trai, lo lắng cho thân phận, hạnh phúc lứa đôi bấp bênh. Với những biểu tượng vừa quen thuộc, vùa độc đáo, với nhạc điệu thơ da diết, bài ca dao đã diễn tả một nỗi nhớ thương triền miên và sự lo âu, phấp phỏng cho hạnh phúc lứa đôiEm hãy nhận xét về các hình ảnh : “ cầu dải yếm”,“ gừng cay” và “ muối mặn”?Câu 5+6Ước gì sông rộng một gang,Bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi.- Sông rộng một gang: cây cầu ảo, thể hiện ước muốn được gần nhau của cô gái.- Cái cầu: chi tiết quen thuộc, đặc sắc, chỉ nơi hẹn hò, gặp gỡ của đôi lứa đang yêu nhau.“Cầu dải yếm”: hình ảnh bất ngờ, độc đáo, thể hiện tình cảm mãnh liệt của cô gái. Ước muốn được gần nhau: Thể hiện rất táo bạo nhưng cũng thật đằm thắm và đầy nữ tính.- Muối mặn – Gừng cay: gia vị cho bữa ăn, vị đậm đà, là vị thuốc cho người lao động nghèo.- Ba năm, chín tháng, ba vạn sáu ngàn ngày: khoảng thời gian rất lâu. Thể hiện sự gắn bó thủy chung, khẳng định tình nghĩa vợ chồng sẽ luôn bền vững với thời gian, cả đời không bao giờ cách xa.LUYỆN TẬPEm thích nhất hình ảnh nào trong những bài ca dao đã học?Vì sao?Chuẩn bị bài học sauBµi häc kÕt thóc !