Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật (tiết 2)

Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật(tiết 2)Người soạn : Nguyễn Thị Minh HươngTrường THPTChuyên Hạ Long1.Tính hình tượng2. Tính truyền cảm.I. Ng«n ng÷ nghÖ thuËt1. Kh¸i niÖm ng«n ng÷ nghÖ thuËt2. C¸c lo¹i ng«n ng÷ nghÖ thuËtII. Phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt2. Tính truyền cảm.a.Khảo sát ngữ liệu: Đau đớn thay phận đàn bà!Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung. (Truyện Kiều -Nguyễn Du)Tình cảm xót thương đau đớn của nhà thơ đối với những người phụ nữ tài hoa bạc mệnh, nỗi bất bình với tạo hóa gây ra số phận đau khổ cho phụ nữ. Người đọc cũng cảm thấy thương xót cho những số phận khổ đau ấy.Tiếng kêu, tiếng than, lời xót xa...như từ trái tim đang đau đớn...Tính truyền cảm mạnh mẽQuả thật, người phụ nữ phần lớn phải chịu thiệt thòi đau khổ-Nghĩa thông tin, xác định một hiện thực khách quan. sè phËn nhiÒu thiÖt thßi ë ng­êi phô n÷Có phần cảm thông. Ngôn từ chính xác, khách quan Nghĩa xác định khách quan, có một chút cảm thôngĐọc hai câu thơ, em cảm nhận điều gì về tấm lòng N.Du? Bản thân em có xúc cảm gì? So sánh với phát ngôn trong đờisống?Cách thức diễn đạt ở hai ví dụ có gì khác nhau?( giọng điệu, từ ngữ...)Tiếp tục khảo sát ngữ liệu:Cái đẹp của xứ Nghệ không phải ở nơi cánh đồng phì nhiêu, không phải ở trong màu mè của thổ nhưỡng,trong ánh sáng của khí hậu và thời tiết.Cái đẹp của Nghệ - Tĩnh là ở nơi núi non hùng vĩ, ở nơi sông sâu nước trong,với những cảnh vật bao la.Một dãy núi âm thầm như một bức bình phong phÝa sau đất nước. Phía trước mặt biển Đông lai láng,mêng mông... Đôi bên bờ, núi non làng mạc gieo vào dòng nước trong veo những tảng bóng êm đềm, uyển chuyển. Núi rừng xứ Nghệ có một vẻ hùng vĩ xứng đáng với cái tên ngưòi ta đã đặt cho nó từ xưa: Giăng Màn, Thiên Nhẫn, Đ¹i Huệ, Hồng Sơn... §Æng Thai Mai - trÝch theo Ng÷ v¨n 10 - tr54Phân tích những yếu tố nghệ thuật đặc sắc của đoạn trích: kiểu câu,nhạc điệu, hình ảnh, từ ngữ?Đoạn văn truyền tới người đọc cảm xúc gì?b.Kết Luận1.Tính truyền cảm của ngôn ngữ nghệ thuật: Người nói, người viết sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt cảm xúc của mình và còn tạo ra hiệu quả lan truyền cảm xúc tới người nghe, người đọc... Tính truyền cảm là sức mạnh đặc biệt của ngôn ngữ nghệ thuật, nó khiến người đọc vui, buồn, yêu ,ghét... Dẫn đến hành động...2. Để có được tính truyền cảm trong ngôn ngữ nghệ thuật, người nói, người viết phải lựa chọn ngôn từ, hình ảnh,giọng điệu và ®­a tiếng nói tâm hồn của mình vào trang viếtĐể có tính truyền cảm trong ngôn ngữ nghệ thuật, người nói người viết phải chú ý gì ?Nêu khái niệm tính truyền cảm trong ngôn ngữ nghệ thuật?Vai trò, tác dụng của tính truyền cảm đó ?3. Tính cá thể hóaa. Khảo sát ngữ liệuQuan phụ mẫu là người có nhiều cái đặc biệt. Đứng trước ngài,ta có cảm tưởng hỗn xược như ta lại ăn phải một mâm cỗ đầy ắp những thịt mỡ khi ta đã no nê. Nghĩa là ta phát ngấy vì sự phì lộn của ngài. Ngài cúi mặt xuống, cả tấm thịt trên quai hàm bị cổ áo là cứng nó đùn lên, nó vẽ lên một nếp răn chia má làm hai khu đều nhau,khu nào cũng phing phíng và nung núc những thịt. Cái tấm má đầy đặn đến nỗi giá chỉ mỗi mũi ghim nhỏ lỡ đụng vào là có thể chảy ra hàng lít nước nhờn nhờn mà ta gọi là mỡ. (Nguyễn Công Hoan)Tả một viên quan phụ mẫu quá béo Cách tả hài hước lố bịch hóa nhân vật, với những liên tưởng táo bạo, phóng đại có tính giễu cît Thái độ mỉa mai trào phúng đến độ cay nghiệtAnh Hoàng đi ra. Anh vẫn bước khệnh khạng, thong thả vì anh khí to béo quá, vừa bước vừa bơi cánh taykềnh kệnh ra hai bên, những khối thịt ở bên dưới nách kềnh ra và trông tủn ngủn như ngắn quá. Cái dáng điệu nặng nề ấy, hồi còn ở Hà Nội anh mặc quần áo tây cả bộ,trông chỉ thấy là chững chạc và hơi bệ vệ,Bây giờ nó lộ ra khá rõ ràng,trong bộ áo ngủ màu xanh nhạt,phủ một cái áo lên trắng nó nịt người anh đến nỗi không còn thở được (Nam Cao)-Tả nhà văn Hoàng béo quá trong cái thời đói.Cách tả hiện thực, với những quan sát cụ thể, có tính khách quan Thái độ phê phán cái béo, sự sung túc không hợp thờiSo sánh hai đoạn văn trên? Đối tượng được miêu tả Cách thức miêu tả?Tiếp tục khảo sát ngữ liệu* những câu thơ miêu tả vầng trăng trong truyện Kiều của Nguyễn DuVầng trăng vằng vặc giữa trờiĐinh ninh hai miệng một lời song song Hình ảnh vầng trăng sáng trong, tròn đầy,là minh chứng cho tình yêu sâu sắc, là đối tượng chứng giám cho lời thề nguyền chung thủyVầng trăng ai xẻ làm đôi Nửa in gối chiếc , nửa soi dặm trường HÌnh ảnh vầng trăng bị xẻ đôi,thật phũ phàng,diễn tả cảnh chia ly của Kiều và Thúc Sinh, dự cảm cuộc chia tay sẽ là vĩnh viễnCùng một đối tượng, một sự kiện... Người nói người viết miêu tả khác nhau, không trùng lặp, phù hợp với từng hoàn cảnh. Đó cũng là yêu cầu của tính cá thể hóa.Phân tích sự khác biệt của hình ảnh ‘’vầng trăng” trong hai câu thơ trênb.kết luậnTính cá thể hóa của ngôn ngữ nghệ thuật là việc người nói, người viết sử dụng ngôn ngữ chung của cộng đồng để tạo nên một giọng điệu riêng, một phong cách riªng không dễ bắt chước, pha trộn.Tính cá thể hóa... Còn biểu hiện ở nét riêng của ngôn ngữ nhân vật, nét riêng trong miêu tả sự việc, hình ảnh...trong các tình huống khác nhauTính cá thể hóa của ngôn ngữ nghệ thuật biểu hiện ở cách dùng từ, đặt câu, cách sử dụng hình ảnh...Tính cá thể hóa... Tạo nên sự sáng tạo mới lạ, phong phú của nhà văn- đó là một yêu cầu có tính đặc thù của sáng tạo nghệ thuật ngôn từThế nào là tính cá thể hóa của ngôn ngữ nghệ thuật?TÍnh cá thể hóa ... Được biểu hiện ở những dấu hiệu hình thức nghệ thuật nào?Vai trò, ý nghĩa của tính cá thể hóa trong ngôn ngữ nghệ thuật?Ghi nhớPhong cách ngôn ngữ nghệ thuật có ba đÆc trưng cơ bản:Tính hình tượng.Tính truyền cảm.Tính cá thể hóa.Ngôn ngữ nghệ thuật có bao nhiêuđặc trưng cơ bản?Luyện tập củng cốBài 1.( câu 2-SGK- tr 101)- Tính hình tượng- vì nó cụ thể, sinh động,truyền cảm, đa nghĩa,mang tính sáng tạo riêng của nhà văn- bao gồm cả 2 đặc trưng còn lạiBài 2.(câu 3- phần a- tr101) -Nhật ký trong tù canh cánh một tấm lòng nhớ nướcBài 3. Đoạn văn sau chỉ ra yêu cầu về đặc trưng nào của ngôn ngữ nghệ thuật nói riêng,và yêu cầu với sáng tạo nghệ thuật nói chung?“ Văn chương không cần đến những người thợ khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho.Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có...” (Đời thừa- Nam Cao)-- Yêu cầu về tính cá thể hóa , tính sáng tạo không lặp lạiBµi 4: So s¸nh hai ®o¹n th¬ viÕt vÒ mïa thu sau ®©y:Trêi thu xanh ng¾t mÊy tÇng cao,CÇn tróc l¬ ph¬ giã h¾t hiu.N­íc biÕc tr«ng nh­ tõng khãi phñ,Song th­a ®Ó mÆc bãng tr¨ng vµo. Thu vÞnh - NguyÔn KhuyÕnMïa thu nay kh¸c råiT«i ®øng vui nghe gi÷a nói ®åiGiã thæi rõng tre phÊp phíiTrêi thu thay ¸o míiTrong biÕc nãi c­êi thiÕt tha §Êt n­íc - NguyÔn §×nh ThiHướng dẫn học bài - Chuẩn bị bàiTìm các dẫn chứng tiêu biểu cho 3 đặc trưng cơ bản của ngôn ngữ nghệ thuật trong những tác phẩm đã học- Phân tích giá trị của nó.Viết đoạn văn miêu tả ngôi trường của em thể hiện những đặc trưng cơ bản của ngôn ngữ nghệ thuật.Lµm c¸c bµi luyÖn tËp cßn l¹i trong SGK Soạn bài:Trao duyên – trích Truyện kiều( chú ý giá trị truyền cảm của đoạn trích)