Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết 22, 23: Tấm cám

Trường THPT Ngô QuyềnMôn Ngữ VănLớp 10Tiết 22,23I. Giới thiệu chung :Khái quát về truyện cổ tích:a. Khái niệm:Truyện cổ tích là tác phẩm tự sự dân gian mà cốt truyện và hình tượng được hư cấu có chủ định, kể về số phận con người bình thường trong xã hội, thể hiện tinh thần nhân đạo và lạc quan của nhân dân lao động.Truyện cổ tích được chia làm mấy loại? Nội dung chính của từng loại?b. Phân loại:Truyện cổ tích được chia làm 3 loại:Truyện cổ tích về loài vật: là những truyện kể chủ yếu giải thích những đặc điểm và quan hệ của các con vật trong thế giới loài vật theo cách của dân gian.Truyện cổ tích sinh hoạt: phản ánh sinh hoạt đời thường gần gũi với người bình dân.Truyện cổ tích là gì?Truyện cổ tích thần kì: chủ yếu phản ánh mơ ước, nguyện vọng, lí tưởng xã hội của nhân dân thông qua chiến thắng tất yếu của cái đẹp, cái thiện.+ Có sự tham gia của yếu tố thần kì vào tiến trình phát triển của truyện.+ Nội dung chủ yếu của yếu tố thần kì: Thể hiện ước mơ của nhân dân lao động về hạnh phúc, về lẽ công bằng xã hội, về phẩm chất và năng lực của con người.+ Tấm cám có mô tuýp giống nhiều truyện cổ tích thần kì khác trên thế giới.Truyện cổ tích Tấm Cám thuộc loại truyện cổ tích nào?(Theo thống kê của nữ sĩ người Anh trên thế giới có 564 kiểu truyện TC, còn VN có 30 kiểu truyện TC)3.Tóm tắt tác phẩm:II. Đọc - hiểu:1. Bố cục của văn bảnVăn bản có thể chia thành ba phầnHãy xác đinh bố cục của văn bản?+ Phần 1:Cuộc đời bất hạnh của Tấm+ Phần 2: Vật báu trả ơn và hạnh phúc đã đến với Tấm+ Phần 3:Cuộc đấu tranh không khoan nhượng của Tấm để giành lại hạnh phúc2. Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con CámHoàn cảnh sống của Tấm được miêu tả như thế nào?Mồ côi cả cha lẫn mẹ, hiền lành, chăm chỉ.TấmMẹ con Cám- Dì ghẻ độc ác, ăn trắng mặc trơn- Cám được mẹ nuông chiềuTấm phải làm lụng vất vảa. Hoàn cảnh sống của Tấm:TấmMẹ con Cámb. Mâu thuẫn của Tấm và mẹ con Cám:Tấm bắt tépLừa trút giỏ tépNuôi cá bốngLừa bắt cá bốngMuốn đi xem hội- Bắt Tấm ngồi nhặt thóc- Được sự giúp đỡ của bụt, Tấm được làm hoàng hậu Ngạc nhiên, hằn học, họ ra sức hãm hại Tấm.Bản chất của các xung đột trên là gì?* Bản chất của xung đột trên: - Sự tranh giành quyền lợi về vật chất và tinh thần trong cuộc sống gia đình và xã hội.- Đó là mâu thuẫn giữa cái thiện và cái ác- Thể hiện xung đột giữa các lực lượng đối lập trong xã hội nhằm khẳng định quyền lợi và địa vị mới.Hãy nêu diễn biến xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám?2. Qúa trình biến hóa của Tấm:Bị bóp chếtBị chặtBị đốtQuả thịHãy nhận xét về những hình ảnh hoá thân của Tấm?- Những hình ảnh vật hoá thân của Tấm gần gũi với đời thường, mang giá trị thẩm mĩ cao; Tấm tìm thấy hạnh phúc ngay giữa cuộc đời thực.* Ý nghĩa : + Qua quá trình biến hoá của Tấm, ta thấy được sức sống quật cường, khát vọng hạnh phúc, khát vọng sống mãnh liệt của những con người lương thiện. Ngoài ra, còn khẳng định cái thiện sẽ luôn chiến thắng cái ác.Quá trình biến hoá của Tấm có ý nghĩa gì?+ Đó là quá trình đấu tranh không khoan nhượng để giành lại hạnh phúc.Em suy nghĩ gì về vai trò của yếu tố thần kì trong truyện?- Bụt đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra bước ngoặt cuộc đời của Tấm. Tuy nhiên, Bụt chỉ xuất hiện ở giai đoạn đầu khi Tấm còn là cô bé, ở giai đoạn sau, Bụt không xuất hiện, Tấm phải tự mình đương đầu với mọi trở lực và vượt qua chúng.Em suy nghĩ gì về hành động trả thù của Tấm?Em suy nghĩ gì về hình ảnh miếng trầu trong tác phẩm?III. Tổng kết:1. Nội dung: ( ghi nhớ- SGK).2. Nghệ thuật: Cốt truyện ly kì hấp dẫn.Yếu tố kì ảo: tạo nên vẻ đẹp, sức hấp dẫn và kết thúc có hậu. Các câu văn vần: giàu chất thơ, khắc sâu cốt truyện Các yếu tố âm nhạc, hội hoạ, tạo hình in đậm dấu vết vào văn bản. Kết thúc có hậu thể hiện triết lý: ở hiền gặp lành còn ở ác thì gặp dữ.Củng cố- Nắm được thể loại truyện cổ tích.- Tóm tắt truyện cổ tích Tấm Cám.- Nắm được cuộc đấu tranh giữa Tấm và mẹ con Cám là cuộc đấu tranh giữa thiện và ác.- Nhận biết được ước mơ và tư tưởng của dân gian qua những yếu tố kì ảo và cách kết thúc có hậu