Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết dạy số 84: Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

Ví dụ a: Cho anh hỏi : em đã có người yêu chưa ?Ví dụ b:“Đến đây mận mới hỏi đàoVườn hồng đã có ai vào hay chưa ?” (Ca dao)I. Ng«n ng÷ nghÖ thuËtXÐt ng«n ng÷ ®­îc sö dông trong hai vÝ dô trªn,ng«n ng÷ nµo mang tÝnh nghÖ thuËt h¬n?Tại sao ?Theo em thãú naìo laì ngän ngæî nghãû thuáût ?Noï thường được sử dụng trong caïc loaûi vàn baín naìo ?Ng«n ng÷ nghÖ thuËt lµ ng«n ng÷ gîi h×nh, gîi c¶m , thường dïng trong c¸c v¨n b¶n nghÖ thuËt. 1. Kh¸i niÖmTheo em thãú naìo laì ngän ngæî nghãû thuáût ?Noï thường được sử dụng trong caïc loaûi vàn baín naìo ?2. CAÏC LOAÛI VÀN BAÍN NGHÃÛ THUÁÛTNg«n ng÷ trong caïc v¨n b¶n nghÖ thuËt chia lµm 3 lo¹i:+ Ng«n ng÷ tù sù+ Ng«n ng÷ th¬+ Ng«n ng÷ sân khấuVí dụ :Ví dụa.”Phi nghe xong, chẳng nói chẳng rằng, lập tức mặc áo giáp, vác mâu lên ngựa, dẫn một nghìn quân đi tắt ra cửa bắc” ...( Trích “Tam quốc chí”- La Quán Trung)b,”Khi tỉnh rượu, lúc tàn canhGiật mình mình lại thương mình xót xa”. (Trích “Truyện Kiều” – Nguyễn Du)c,”Ánh sáng nào vừa lóe lên cửa sổ kia? Đấy là phương Đông và nàng Juyliet là mặt trời! ....Vẻ rực rỡ của đôi gò má nàng sẽ làm cho các vị tinh tú ấy phải hổ ngươi, như ánh sáng ban ngày làm cho đèn nến phải thẹn thùng”....( Trích “ Romeo và Juyliet”- Sech-xpia)3.Chøc n¨ngĐoạn thơ cho em biÕt th«ng tin g×?Qua th«ng tin ®ã, tác giả muốn nói lên ®iÒu g×?VD : “ Rồi, hóng mát thưở ngày trường.Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.Thạch lựu hiên còn phun thức đỏHồng liên trì đã tiễn mùi hương”( Trích : “Cảnh ngày hè” – Nguyễn Trãi) Th«ng tin: Cảnh vật ngày hè ở nông thôn mà tác giả cảm nhận được trong thời gian nhàn rỗiCa ngợi cảnh đẹp của thiên nhiên nơi thôn dã vào mùa hè . Qua đó thể hiện tình yêu, sự gắn bó với thiên nhiên cũng như sự nhạy cảm , tinh tế của tác giả trước vẻ đẹp của thiên nhiênNg«n ng÷ nghÖ thuËt coï nhæîng chøc n¨ng g×?-Chæïc nàng th«ng tin: -Chøc n¨ng thÈm mÜ : biÓu hiÖn c¸i ®Ñp, kh¬i gîi nu«i d­ìng c¶m xóc thÈm mÜ cho ng­êi ®äc.- Ngôn ngữ nghệ thuật là ngôn ngữ được sử dụng trong các tác phẩm văn chương, thực hiện chức năng chủ yếu là chức năng thẩm mỹ . - Ngôn ngữ nghệ thuật thực hiện các chức năng một cách gián tiếp thông qua các hình tượng nghệ thuậtTÓM LẠI1. TÝnh h×nh t­îngXét ví dụ trong SGK : Nh÷ng h×nh t­îng nµo trong bµi ca dao béc lé c¶m xóc vÒ c¸i ®Ñp?II. phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt H×nh t­îng : L¸ xanh , b«ng tr¾ng , nhÞ vµng=> H×nh t­îng sen nh­ tÝn hiÖu vÒ phÈm chÊt thanh tao ®Ñp ®Ï trong tù nhiªn cũng như trong xã hộiVí dụ 2 Bánh trôi nước có màu trắng , hình tròn.Bánh được làm bằng bột nếp. Nhân bánh được làm từ đường phên . Bánh khô hay ướt phụ thuộc vào người làm bánh.Sau khi nặn bánh xong cho vào nồi nước luộc , khi nào bánh nổi lên là chín , có thể vớt ra được.VÝ dô1“Th©n em võa tr¾ng l¹i võa trßnB¶y næi ba ch×m víi n­íc nonR¾n n¸t mÆc dÇu tay kÎ nÆnMµ em vÉm gi÷ tÊm lßng son”Hå Xu©n H­¬ngSo sánh 2 văn bản trên và cho biết : cách diễn đạt trong văn bản nào sinh động, hàm súc và gợi cảm hơn ? *Văn bản 2: màu sắc, hình dáng, nhân bánh, cách luộc bánh....*Văn bản 1:-Hình ảnh : Cái bánh trôi nước-Hình ảnh :Người phụ nữ trong xã hội phong kiến:+ Vẻ đẹp ngọai hình và vẻ đẹp tâm hồn+ Thân phận trôi nổi , bị lệ thuộc Ca ngợi vẻ đẹp của người phụ nữ ; cảm thông với số phận bất hạnh ; đồng tình với khát vọng hạnh phúc của họ ; tố cáo xã hội PK trọng nam, khinh nữ .....Tính hình tượng của ngôn ngữ nghệ thuật là một khái niệm chỉ cách diễn đạt cụ thể, hàm súc và gợi cảm ( trong một văn cảnh nhất định)Theo em, thế nào là tính hình tượng của ngôn ngữ nghệ thuật ?“ Thuyền ơi có nhớ bến chăng.Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền” (Ca dao)“...Áo chàm đưa buổi phân lyCầm tay nhau biết nói gì hôm nay...” (Tố Hữu)So s¸nhHo¸n dôÈn dôĐể tạo ra tính hình tượng, người viết sử dụng nhiều biện pháp tu từ như: so sánh, nhân hóa, hoán dụ, ẩn dụ, điệp từ, phối thanh......; tạo nên tính đa nghĩa cho ngôn ngữ nghệ thuật“Làn cây ven hồ gươm như làn mi, như ai dướn đôi lông mày.Không thể nghĩ cái đầm nước tuyệt vời ấy lại vắng hàng mi những rèm cây”. (Tô Hoài)Vd b Qua ®×nh ng¶ nãn tr«ng ®×nh §×nh bao nhiªu ngãi th­¬ng m×nh bÊy nhiªu (Ca dao) Vd a: T«i rÊt th­¬ng m×nh2. TÝnh truyÒn c¶mSo sánh cách nói trong 2 ví dụ bên, em thấy cách nói nào dễ gợi cảm xúc ở người đọc hơn ?Vd2:”Hồ Chủ Tịch kính yêu của chúng ta không còn nữa. Tổn thất này thật lớn lao! Đau thương này thật là vô hạn! Dân tộc ta và Đảng ta mất đi một vị lãnh tụ thiên tài, một người thầy vĩ đại” (Trích: Điếu văn của BCH TƯ Đảng Lao Động VN do ĐC Lê Duẩn đọc ngày 9-9-1969)Đoạn văn dưới đây thể hiện cảm xúc gì của người viết ?TÝnh truyÒn c¶m cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt thÓ hiÖn ở những ph­¬ng diÖn nµo?TÝnh truyÒn c¶m của ngôn ngữ nghệ thuật lµ lµm cho ng­êi ®äc, ng­êi nghe cïng vui, buån, yªu thÝch ...nh­ chÝnh ng­êi viÕt ; t¹o nªn sù ®ång c¶m s©u sắc gi÷a ng­êi ®äc vµ ng­êi viÕt.H·y xem VD d­íi ®©y vµ cho biÕt c¸c ®o¹n v¨n, th¬ ®ã cña nh÷ng t¸c gi¶ nµo? T¹i sao em nhËn ra ®­îc ®iÒu ®ã?3. TÝnh c¸ thÓ ho¸“ GhÐ mắt tr«ng ngang thÊy b¶ng treoK×a ®Òn th¸i thó ®øng cheo leoVÝ ®©y ®æi phËn lµm trai ®­îcTh× sù anh hïng h¸ bÊy nhiªu...”“...MÆt l·o H¹c ®ét nhiªn co róm l¹i. Nh÷ng vÕt nh¨n x« l¹i víi nhau Ðp cho n­íc m¾t ch¶y ra. C¸i ®Çu l·o ngoÑo vÒ mét bªn vµ c¸i miÖng mãm mÐm cña l·o mÕu nh­ con nÝt...”NguyÔn Tr·iNam CaoHå Xu©n h­¬ngViÖc nh©n nghÜa cèt ë yªn d©nQu©n ®iÕu ph¹t tr­íc lo trõ b¹oNh­ n­íc §¹i ViÖt ta tõ tr­ícVèn x­ng nÒn v¨n hiÕn ®· l©uSo s¸nh c¸ch viÕt cña t¸c gi¶ vÓ ®Ò tµi quª h­¬ng? Quê hương tôi có con sông xanh biếcNước gương trong soi tóc những hàng treTâm hồn tôi là một buổi trưa hèTỏa nắng xuống dòng sông lấp loáng ( Giang Nam)Quê hương là con diều biếc Tuổi thơ con thả trên đồng Quê hương là con đò nhỏÊm đềm khua nước ven sông (Đỗ Trung Quân)Quê tôi có gió bốn mùa Có giăng giữa tháng, có chùa quanh năm Chuông hôm, gió sớm, giăng rằm:Chỉ thanh đạm thế, âm thầm thế thôi ( Nguyễn Bính)Tìm trong văn học các bài thơ nói về mùa thu !Ví dụ : +Thu điếu ; Thu vịnh ; Thu ẩm (Nguyễn Khuyến) + Tiếng thu ( Lưu Trọng Lư)+ Đây mùa thu tới ( Xuân Diệu ) + ..............Ng«n ng÷ lµ ph­¬ng tiÖn diÔn ®¹t chung cña céng ®ång.Khi c¸c nhµ v¨n sö dông mçi ng­êi l¹i cã kh¶ n¨ng thÓ hiÖn mét giäng riªng ,mét phong c¸ch riªng b¾t nguån tõ c¸ tÝnh s¸ng t¹o cña ng­êi viÕt.T¹o ra phong c¸ch nghÖ thuËt riªng.TÝnh c¸ thÓ ho¸NhËn xÐt g× vÒ c¸ch t¶ ¸nh tr¨ng trong th¬ cña NguyÔn Du?VÇng tr¨ng v»ng vÆc gi÷a trêi§inh ninh hai miÖng mét lêi song songTÝnh c¸ thÓ ho¸ cßn thÓ hiÖn vÎ riªng trong lêi nãi cña tõng nh©n vËt , hoÆc ë nÐt riªng trong c¸ch diÔn ®¹t tõng sù viÖc h×nh ¶nh , t×nh huèng trong t¸c phÈmVÇng tr¨ng ai xÎ lµm ®«iNöa in gèi chiÕc, nöa soi dÆm tr­êngTuÇn tr¨ng khuyÕt ,®Üa dÇu haoMÆt ng¬ ngÈn mÆt, lßng ngao ng¸n lßng.VÇng tr¨ng v»ng vÆcTuÇn tr¨ng khuyÕtVÇng tr¨ng ai xÎ lµm ®«iGhi nhíPhong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt cã 3 ®Æc tr­ng c¬ b¶n: TÝnh h×nh t­îng, tÝnh truyÒn c¶m vµ tÝnh c¸ thÓ ho¸ LuyÖn tËpC©u 3:Khi nãi : “§©y lµ giäng th¬ Tè H÷u, Kia giäng ChÕ Lan Viªn; §©y ng«n ng÷ NguyÔn Tu©n, Cßn kia v¨n Vò Trong Phông ...” ng­êi ta muèn nãi tíi: A- TÝnh h×nh t­îng cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt B- TÝnh c¸ thÓ ho¸ C- TÝnh truyÒn c¶m cña ng«n ng÷ v¨n häc D- TÝnh ®a nghÜa cña ng«n ng÷ v¨n ch­¬ngC©u1:Ng«n ng÷ nghÖ thuËt cßn gäi lµ:	A- Ng«n ng÷ v¨n ch­¬ng	B- Ng«n ng÷ v¨n häc	C- Ng«n ng÷ th¬	D- C¶ A vµ BC©u 2:Chøc n¨ng chÝnh cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt lµ g×? A- Gi¶i trÝ vµ tuyªn truyÒn B- Th«ng tin vµ thÈm mÜ C- NhËn thøc vµ giao tiÕp D- Gi¸o dôc vµ tuyªn truyÒnBµi tËp cñng cè:DBBC¸m ¬n quý thÇy c« vµ c¸c em