Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết: Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ (tiếp theo)

Trân trọng chào mừng thầy cô giáo và các emTình cảnh lẻ loi của người chinh phụ (Trích “Chinh phụ ngâm ”)Nguyên tác chữ Hán : Đặng Trần Côn Diễn Nôm : Đoàn Thị Điểm Trang bìa bản dịch”Chinh phụ ngâm” thời Gia Long được Nguyễn Văn Xuân tìm thấy ở Huế A/ Tiểu dẫn: *Cảm hứng sáng tác : Xuất phát từ niềm thương cảm trước nỗi khổ đau của con người , đặc biệt những người phụ nữ trong chiến tranh li tán + Sống vào thế kỉ XVIII + Làng Mọc , Thanh Xuân , Hà Nội 2/ Dịch giả Đoàn Thị Điểm :+ Sinh 1705-Mất 1748+ Quê : Huyện Văn Giang , trấn Kinh Bắc ( Hưng Yên )+ Dịch tác phẩm khi chồng đi sứ => Sự cảm thông , đồng cảm hoá thân* Cuộc đời * Hoàn cảnh sáng tác : Đầu đời vua Lê Hiển Tông ,khởi nghĩa nông dân , triều đình đem quân đánh dẹp , trai tráng phải giã nhà ra trận .Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ ( Trích “Chinh phụ ngâm ” )1. Tác giả Đặng Trần Côn và hoàn cảnh sáng tác TP :3/ Sơ lược về tác phẩm :+ Thể loại : -Bản chữ Hán : (478 câu)Khúc ngâm theo thể trường đoản ca ( Câu thơ dài ngắn đan xen)-Bản chữ Nôm : (412 câu) Thể song thất lục bát => Thể thơ dân tộc với âm điệu trữ tình phù hợp tâm trạng đôi lứa trong chia li , xa cách . Ngôn ngữ giản dị , chọn lọc , giàu tính dân tộc => Một sáng tao nghệ thuật mới .+ Nội dung : -Phê phán chiến tranh phi nghĩa -Bày tỏ niềm thương cảm trước nỗi khổ của người phụ nữ . -Đề cao khát vọng hạnh phúc lứa đôi => Giá trị hiện thực và ý nghĩa nhân đạo cao cả Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ A/ Tiểu dẫn:1. Tác giả Đặng Trần Côn2/ Dịch giả Đoàn Thị Điểm :( Trích “Chinh phụ ngâm ” )+ Nhan đề : Khúc ngâm của người vợ có chồng ra trận (tỏ bày than thở) Vắng chàng , điểm phấn trang hồng với ai?Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ A/ Tiểu dẫn:B/ Tìm hiểu đoạn trích :* Vị trí : Câu 193 ->216 : Người chồng đi xa đã lâu không trở về Dạy con đốn sỏch thiếp làm phụ thõn B/ Tìm hiểu đoạn trích : (Câu 193- 216)1/ 16 câu đầu :Tâm trạng bồn chồn , khắc khoải chờ đợi , ngóng trông trong vô vọng Miêu tả tâm trạng : Qua hành động , cử chỉ của nhân vật Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ ( Trích “Chinh phụ ngâm ” )A/ Tiểu dẫn:+Dạo hiên vắng “Thầm gieo từng bước”=> Âm thầm , lặng lẽ ,nặng nề => Bước chân mang đầy tâm trạng + Ngồi trước rèm thưa buông rồi lại cuốn “rủ thác đòi phen”=>Bồn chồn khắc khoải+ Mong nghe tiếng chim thước báo tin người đi xa trở về mà không có => ngóng đợi, chờ trôngDạo hiên vắng thầm gieo từng bướcNgồi rèm thưa rủ thác đòi phen . Ngoài rèm thước chẳng mách tin ,Trong rèm dường đã có đèn biết chăng? Đèn có biết dường bằng chẳng biết ,Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi. Buồn rầu nói chẳng nên lời , Hoa đèn kia với bóng người khá thương* Hình ảnh chinh phụ:+Hướng tới đèn - hỏi đèn => Khao khát tìm người chia sẻ => Chứng tỏ chinh phụ rất cô đơn- Hờn trách , giãi bày , than thở với đèn cũng là nói với chính mình => Chinh phụ tự bộc lộ tâm trạng buồn đau , sầu muộn- Hình ảnh hoa đèn > Khắc hoạ nỗi đơn chiếc, lẻ loiNhân vật tự bộc lộ tâm trạng qua độc thoại nội tâmThao thức sầu muộn vì cô quạnh , đơn chiếc.Dạo hiên vắng thầm gieo từng bướcNgồi rèm thưa rủ thác đòi phen . Ngoài rèm thước chẳng mách tin ,Trong rèm dường đã có đèn biết chăng? Đèn có biết dường bằng chẳng biết ,Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi. Buồn rầu nói chẳng nên lời , Hoa đèn kia với bóng người khá thươngTình cảnh lẻ loi của người chinh phụ ( Trích “Chinh phụ ngâm ”A/ Tiểu dẫn:B/ Tìm hiểu đoạn trích :1/ 16 câu đầu :Ngồi rèm thưa rủ thác đòi phenB/ Tìm hiểu đoạn trích :1/ 16 câu đầu : Gà eo óc gáy sương năm trống , Hoè phất phơ rủ bóng bốn bên .Khác giờ đằng đẵng như niên ,Mối sầu dằng dạc tựa miền biển xa.Hương gượng đốt hồn đà mê mảI, Gương gượng soi lệ lại châu chan.Sắt cầm gượng gảy ngón đàn ,Dây uyên kinh đứt , phím loan ngại chùng . Cảnh mở rộng hơn , có thêm âm thanh và hình ảnh nhưng không gian mênh mông, quạnh quẽ , không khí vắng lặng đìu hiu >Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình A/ Tiểu dẫn:Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ ( Trích “Chinh phụ ngâm ” ) - Gà “eo óc ”gáy => Âm thanh thưa thớt ,văng vẳng => Không gian mênh mông, tĩnh lặng- Hoè “phất phơ” rủ bóng=>Không khí quạnh quẽ đìu hiuĐảo ngữ=> Khắc hoạ đậm nét thành ắn tượng* Nhìn ra ngoại cảnh :B/ Tìm hiểu đoạn trích :1/ 16 câu đầu : Gà eo óc gáy sương năm trống Hoè phất phơ rủ bóng bốn bên Khắc giờ đằng đẵng như niên Mối sầu dằng dặc tựa miền biển xaHương gượng đốt hồn đà mê mảI, Gương gượng soi lệ lại châu chan.Sắt cầm gượng gảy ngón đàn ,Dây uyên kinh đứt , phím loan ngại chùng Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình So sánh và từ láy : Thời gian chờ đợi như kéo dài vô tận , nỗi sầu muộn vì cô đơn cũng triền miên không nguôi , không dứt => Tâm trạng cụ thể như đong ,đo, đếm đượcA/ Tiểu dẫn:Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ ( Trích “Chinh phụ ngâm ” )- Khắc giờ “đằng đẵng”như năm tháng => Thời gian như kéo dài vô tận =>Thời gian tâm lí - Nỗi sầu “ dằng dặc”=>Triền miên , không dứt- So sánh : Mối sầu = Miền biển xa=> Nỗi sầu muộn trong vô vọng * Tâm trạng chinh phụ :* Gắng gượng đốt hương , soi gương trang điểm , gảy đàn =>Mong thoát khỏi nỗi sầu muộn . Đốt hương : “hồn đà mê mải” => Không để ý để tâm Soi gương “ lệ lại châu chan” =>Khóc trong nỗi tủi sầu khi đối diện với chính mình Gảy đàn : Sợ đàn đứt dây => Phấp phỏng , hãi hùng trong lo sợ lẻ loi trọn kiếpTình cảnh lẻ loi của người chinh phụ A/ Tiểu dẫn:B/ Tìm hiểu đoạn trích :1/ 16 câu đầu :Công việc quen thuộc , thú chơi tao nhã thành gắng gượng , miễn cưỡng => Càng đau khổ , sầu muộn , lo âu( Trích “Chinh phụ ngâm ” ) Gà eo óc gáy sương năm trống Hoè phất phơ rủ bóng bốn bên Khác giờ đằng đẵng như niên Mối sầu dằng dạc tựa miền biển xaHương gượng đốt hồn đà mê mảI, Gương gượng soi lệ lại châu chanSắt cầm gượng gảy ngón đàn Dây uyên kinh đứt , phím loan ngại chùng *Nhận xét sơ lược:- Thời gian vận động : Từ chiều tối -> Đêm khuya->Trời đêm chuyển dần về sáng-> Chuyển sang ngày mới Tâm trạng nhân vật cũng vận động: Từ bồn chồn ,khắc khoải trong ngóng trông chờ đợi -> Thao thức trong sầu muộn vì đơn chiếc, lẻ loi -> Đau khổ trong cô đơn , cô quạnh , trong lo sợ hãi hùng trước dự cảm biệt lyNỗi cô đơn , sầu muộn , âu lo cứ nhân lên theo sự vận động của thời gian , triền miên , đeo đẳng .B/ Tìm hiểu đoạn trích :1/ 16 câu đầu :A/ Tiểu dẫn:Nhìn lại toàn đoạn , hãy nhận xét về sự biến đổi của thời gian không gian và tâm trạng nhân vật ?Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ Nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật tài hoa , tinh tế , sâu sắcKhông gian vận động : Từ hiên vắng -> Trong phòng khuê quạnh quẽ -> Xung quanh mênh mông ngoại cảnh Nỗi cô đơn sầu muộn của người chinh phụ ( Trích “Chinh phụ ngâm ” )Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ 2/ Tám câu tiếp: Độc thoại nội tâm : Nỗi nhớ nhung trong đớn đau cô đơn vò xé * Ngoại cảnh : Lạnh lẽo , quạnh vắng , não nùng : trùng nỉ non , mưa rả ríchCảnh và tình đồng điệu , nỗi cô đơn ,sầu muộn ,nhớ nhung càng thêm nhức nhối Lòng này gửi gió đông có tiện Nghìn vàng xin gửi đến non Yên.Non Yên dù chẳng tới miền Nhớ chàng đằng đẵng đường lên bằng trời Trời thăm thẳm xa vời khôn thấu Nỗi mhớ chàng đau đáu nào xongCảnh buồn người thiết tha lòng Cành cây sương đượm , tiếng trùng mưa phun+ “Thăm thẳm đường lên bằng trời”>Nỗi nhớ có chiều sâu và bề rộng , =>Nhớ mãnh liệt+ “Trời thăm thẳm xa vời khôn thấu ” =>Nhớ trong vô vọng đớn đau +“Đau đáu nào xong”=> Nỗi nhớ khôn nguôi , luôn thường trực trong lòng + cả nỗi đau đớn xót xa trong cô đơn đợi chờ vô vọng * NHớ CHàNG1/ 16 câu đầu:* Khát vọng gửi nỗi lòng theo ngọn gió đông tới nơi chồng đang chinh chiến Nỗi nhớ nhung của người chinh phụC/ Tổng kết I/ Giá trị nội dung : * Phản ánh hiện thực bi thảm trong chiến tranh phi nghĩa , hạnh phúc bao đôi lứa phải chia lìa , bao phụ nữ phải đau khổ trong cô đơn , mỏi mòn nhung nhớ * Cảm thương trước nỗi cô đơn ,sầu muộn , nhớ nhung của người chinh phụ, nạn nhân đau khổ nhất của chiến tranh li tán *Đề cao khát vọng hạnh phúc lứa đôi Giá trị hiện thực và ý nghĩa nhân đạo cao cả II/ Đặc sắc nghệ thuật :*Những cung bậc tình cảm và những sắc thái khác nhau của nỗi cô đơn sầu muộn trong lòng chinh phụ được diễn tả cụ thể , sống động => Miêu tả nội tâm tinh tế ,sâu sắc bằng nhiều biện pháp.* Ngôn ngữ giản dị nhưng chọn lọc , sử dụng nhiều từ láy có giá trị biểu cảm cao.Góp phần đưa chữ Nôm lên đỉnh cao trong nền văn học dân tộc *Thể thơ giàu tính dân tộc và có giá trị biểu cảm Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ Dặn dò 1/ Bài tập luỵện tập : Vận dụng các biện pháp nghệ thuật tả tâm trạng trong đoạn trích để viết một đoạn văn hoặc thơ miêu tả một niềm vui hay nỗi buồn của bản thân 2/ Chuẩn bị bài : Lập dàn ý bài văn nghị luận Trân trọng cảm ơn