Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tuần 10 - Tiết: Lời tiễn dặn

LỜI TIỄN DẶNTrích truyện thơ “ Tiễn dặn người yêu”( Dân tộc Thái ) DÂN TỘC THÁI- Số dân là 1.550.423 người ( năm 2009) , chiếm khoảng 1,74% dân số cả nước.- Cư trú tập trung tại các tỉnh Lai châu, Điện Biên, Lào Cai, Yên Bái, Sơn La, Hòa Bình, Thanh Hóa, Nghệ An.  Người Thái trắng Người Thái đen Búi tóc Tăng Cẩu - Dấu hiệu của phụ nữ đã có chồngVẻ đẹp độc đáo của chiếc khăn piêu - một trang phục của người TháiLỜI TIỄN DẶNTrích truyện thơ “ Tiễn dặn người yêu”( Dân tộc Thái )Văn học dân gian Thần thoạiSử thi dân gianTruyền thuyếtTruyện cổ tíchTruyện cười dân gianTruyện ngụ ngônTục ngữ Câu đố Ca dao, dân ca Vè Truyện thơ dân gian Các thể loại sân khấu I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Khái quát về thể loại truyện thơ dân gian - Là truyện kể bằng thơ, có sự kết hợp giữa hai yếu tố tự sự và trữ tình. - Phản ánh số phận của người nghèo khổ và khát vọng về tình yêu, về hạnh phúc và công lý xã hội.- Phân loại: Truyện kết thúc có hậu Truyện kết thúc không có hậu “Hát Tiễn dặn lên, gà ấp phải bỏ ổ, cô gái quên hái rau, anh đi cày quên cày” 2.Truyện thơ “ Tiễn dặn người yêu ” - Nguyên văn tiếng Thái: “ Xống chụ xon xao”Là một trong những truyện thơ hay hất của dân tộc Thái và của kho tàng truyện thơ dân gian của các dân tộc thiểu số ở Việt Nam.Được ngưòi Thái hết sức yêu quý, say mê, coi là niềm tự hào của dân tộc.- Tác phẩm gồm 1846 câu thơ, được dịch bởi Mạc Phi- Tóm tắt tác phẩmMột đôi nam nữ sinh ra cùng lứa. Khi đến tuổi cập kê, họ bén duyên nhau, chàng trai sắm lễ vật sang nhà dạm hỏi.Nhưng cha mẹ ép gả cô gái cho một anh chàng thô lỗ giàu có.Chàng trai đau khổ, quyết đi xa làm giàu để xin cưới cô gái, nhưng khi trở về, cô gái đã về nhà chồng. Chàng trai đau đớn đi tiễn dặm người yêu, ước mong ngày đoàn tụCô gái chịu nhiều đau khổ: bị đánh, đuổi, bị đem đổiNgười đổi được cô chính là chàng trai xưa. Họ gặp lại nhau, đoàn tụ hạnh phúc.3. Đoạn trích: “Lời tiễn dặn” Bố cục: Hai phần- Từ đầu tới “khi góa bụa về già”: Lời dặn dò của chàng trai khi tiễn cô gái về nhà chồng.- Đoạn còn lại: Cử chỉ, tâm trạng, hành động của chàng trai khi thấy người yêu bị nhà chồng hành hạ.II. Đọc hiểu văn bản1. Tâm trạng của chàng trai và cô gái ở phần đầu đoạn trích.a. Tâm trạng của cô gái:- Hoàn cảnh của cô gái: chưa được giã biệt người yêu mà đã phải về nhà chồng.- Hình ảnh của cô gái: “Vừa đi vừa ngoảnh lại”, “Chân bước xa lòng càng đau nhớ”, → Tâm trạng đau khổ, sự lưu luyến, nuối tiếc, đau đớn, nhớ nhung.- Cảnh cô gái đi qua khu rừng:Sử dụng hình ảnh “rừng cà” (đắng), “rừng ớt” (cay), “rừng lá ngón” (độc địa). Đây là hình ảnh rất quen thuộc với người Thái, diễn tả theo lối tăng tiếnKết hợp với từ “chờ”, “đợi”, “ngóng”, “trông”→ Sự chờ đợi, ngóng trông của cô đầy vô vọng, đắng cay b. Tâm trạng của chàng trai- Chứng kiến cảnh người yêu về nhà chồng trong nỗi đau khổ, chàng trai không muốn xa rời: “Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại/ mới chịu quay đi” → Chàng trai hiểu được rằng mình không thể thay đổi được hoàn cảnh hiện tại của mình được, nhưng lại lưu luyến tình yêu nên không nỡ dứt.- Chàng bày tỏ tình yêu qua hành động thiết tha, âu yếm:“Con nhỏ hãy đưa anh ẵm”/ “Bé xinh hãy đưa anh bồng” Chàng trai muốn mượn hương người yêu từ lúc này để mai đây “lửa xác đượm hơi” - Suốt đời anh không còn yêu thương ai hơn cô gái để đến lúc chết xác chàng có thể nhờ có hương người đó mà cháy đượm (theo phong tục của người Thái)→ khẳng định tình yêu thuỷ chung, mãnh liệt.- Chàng trai hẹn ước với cô gái: nổi bật từ “đợi”Thời gian được tính bằng mùa vụ:“đợi tới tháng năm lau nở,”, “đợi mùa nước đỏ cá về”, “đợi chim tăng ló hót gọi hè”. Thời gian còn được tính bằng đời người:“không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già”→ Chàng trai hẹn ước chờ đợi cô gái trong mọi thời điểm, mọi tình huống, quyết tâm chờ ngày đoàn tụ- Từ “đợi” nghĩa là chấp nhận thực tại phải chia xa, chỉ biết hi vọng trong tương lai.2. Cử chỉ , hành động của chàng trai lúc ở lúc ở nhà chồng của cô gái- Hoàn cảnh: Chàng trai đi theo cô gái tới tận nhà chồng, ở lại đó một thời gian, mong cô trở thành người dâu hiền thảo. Nhưng chàng trai phải chứng kiến cảnh người yêu mình bị nhà chồng đánh đập.- Chàng trai săn sóc cô gái bằng những hành động rất mực yêu thương:“dậy đi em”, “đầu bù anh chải cho”, “lam ống thuốc này em uống cho khỏi đau”,→ Thể hiện sự yêu thương, đồng thời ẩn chữa nỗi xót xa, thương cảm của chàng trai.- Nổi bật mong muốn cùng chết của chàng trai:Chết ba năm hình còn treo đóChết thành sông, vục nước uống mát lòngChết thành đất, mọc dây trầu xanh thắmChết thành bèo, ta trôi nổi ao chungChết thành muôi, ta múc xuống cùng bátChết thành hồn, chung một mái, song song.Điệp từ “chết” được lặp lại 6 lần liên tiếp.Những hình ảnh thiên nhiên được dùng để chỉ sự khăng khít giữa hai nhân vật→ Khát vọng mãnh liệt được gắn bó với người mình yêu, thái độ phản kháng trước hoàn cảnh.- Những dòng thơ cuối:Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứngYêu nhau, yêu trọn kiếp đến giàTa yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển,Người xiểm xui, không ngoảnh không nghe. Câu thơ gọn, sử dụng điệp từ “yêu nhau”, “yêu trọn”Sử dụng biện pháp so sánh với những từ “tàn đời gió”, → Khẳng định khát vọng tự do yêu đương và quyết tâm trước sau như một, không gì thay đổi được của chàng trai. Khát vọng đó như được khắc sâu vào gỗ, tạc vào đáIII. Tổng kết- Nghệ thuậtKết hợp giữa tự sự và trữ tình.Sử dụng hình thức điệp.Những hình ảnh giàu tính biểu tượng nhưng rất giản dị.- Nội dungTình yêu tha thiết của đôi trai gáiKhát vọng tự do sống trong tình yêu, hạnh phúc Ý thức phản kháng xã hội→ Thể hiện nội tâm nhân vật và ý nghĩa nhân đạo sâu sắc