Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tuần 23 - Tiết: Phương pháp thuyết minh

PHƯƠNG PHÁP THUYẾTMINHI.Tầm quan trọng của phương pháp thuyết mimh:- Đảm bảo cung cấp thông tin về đối tượng một cách trung thực và khách quan.- Nội dung phải chính xác, sinh động, hấp dẫn.- Trình tự thuyết minh phải hợp lý, khoa học.Bài văn thuyết minh cần đạt yêu cầu gì? 1. Các yêu cầu của một bài văn thuyết minh .Muốn viết văn bản thuyết minh ngoài tri thức và nhu cầu cần phải có điều kiện gì. Muốn viết văn bản thuyết minh thì cần phải có phương pháp thuyết minh phù hợp. Em hãy cho biết mối quan hệ giữa phương pháp thuyết minh với mục đích thuyết minh? Mục đích thuyết minh thường được hiện thực hóa thành bài văn thông qua các phương pháp thuyết minh, còn các PPTM bao giờ cũng gắn với mục đích thuyết minh cụ thể.2. Mối quan hệ giữa PPTM với MĐTMII. Một số phương pháp thuyết minh1. Ôn tập một số phương pháp thuyết minh đã học.Em hãy nhắc lại các phương pháp thuyết minh đã học?- PP nêu định nghĩa. - PP liệt kê. - PP nêu ví dụ. - PP dùng số liệu. - PP so sánh. - PP phân loại, phân tích- Thuyết minh về cây dừa.- Sử dụng phương pháp liệt kê.+ Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con người.+ Thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng lá chẻ nhỏ làm vách, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt.Biển Thái Bình Dương chiếm một diện tích lớn gần bằng ba đại dương khác cộng lại và lớn gấp 14 lần diện tích biển Bắc Băng Dương là đại dương bé nhất.Phương pháp so sánh.Phương pháp phân loại, phân tích.Huế là sự kết hợp hài hòa của núi, sông và biển..Huế đẹp với cảnh sắc sông núi Phương pháp nêu số liệu.Các nhà khoa học cho biết trong không khí, dưỡng khí chỉ chiếm 20% thể tích, thán khí chiếm 3%. Nếu không có bổ sung thì trong vòng 500 năm con người và động vật sẽ dùng hết số dưỡng khí ấy, đồng thời số thán khí không ngừng gia tăng. Các em hãy thảo luận và cho biết tác giả mỗi đoạn trích dưới đây đã sử dụng PP nào, tác dụng của mỗi PP..ĐoạnTác dụngMục đích thuyết minhPhương phápthuyết minh1234Công lao tiến cửngười tài giỏi chođất nước của TQT.Liệt kê, giải thích.Lý do thay đổi bút danh củaBa – sô.Giúp ngườiđọc hiểu vềcấu tạo của tế bào.Giúp người đọc hiểuvề loại hìnhnghệ thuật dân gian.Phân tíchgiải thích.Nêu số liệuvà so sánh.Phân tích,giải thích.Đảm bảo tính chuẩn xác, thuyết phục.Cung cấp nhữnghiểu biết mới bất ngờ, thú vị.Hấp dẫngây ấn tượngmạnh.Cung cấpnhững hiểu biếtbất ngờ thú vị.2. Tìm hiểu thêm một số PPTM. Vì sao không thể cho rằng tác giả câu đó đã thuyết minh bằng cách định nghĩa?- Nêu định nghĩa phải chỉ ra những gì bản chất nhất để phân biệt đối tượng.- Vd trên không thuyết minh bằng pp định nghĩa được vì câu văn không nêu ra đặc điểm bản chất phân biệt Ba sô với các nhà thơ khác.12a. Thuyết minh bằng cách chú thích.PP chú thích- Giống nhau: A là B.- Khác : Nêu ra một têngọi khác hoặc mộtcách nhận biết khác, chưa phản ánh đầy đủ bản chất đối tượng. PP định nghĩa- Giống :Mô hình A là B.- Khác : Nêu ra các đặc tính cơ bản phân biệt với các đối tượng cùng loại. Để phân biệt Ba-sô với các nhà văn khác em sẽ viết lại câu trên như thế nào?Ba sô là một thi sĩ nổi tiếng của Nhật Bản.Thế nào là thuyết minh bằng cách chú thích.Phương pháp chú thích: nêu ra tên gọi khác hay một cách nhận biết khác. Ví dụ: Tên hiệu của Nguyễn Du là Tố Như, Nguyễn Khuyến là Quế Sơn.Phương pháp chú thích có những hạn chế và những ưu điểm gìƯu điểm: Có tính linh hoạt, mềm dẻo.Khuyết điểm: Chưa phản ánh đầy đủ bản chất đối tượngb. Thuyết minh bằng cách giảng giải nguyên nhân – kết quả.+ Mục đích chủ yếu của đoạn văn là TM về chân dung tâm hồn của Ba - sô.+ Đoạn văn trình bày theo quan hệ nhân quả: từ niềm say mê cây chuối mà ra đời bút danh Ba sô.+ Trình tự các ý hợp lí, sinh động, hấp dẫn.Mục đích chủ yếu của đoạn văn là gì? Các ý trong đoạn có quan hệ nhân quả không, chỉ rõ quan hệ đó?III.Yêu cầu của việc vận dụng pp thuyết minhCăn cứ vào đâu để lựa chọn PP thuyết minhMục đích của việc sử dụng PPTM Căn cứ vào mục đích thuyết minh để lựa chọn PPTM. Ngoài việc cung cấp thông tin đầy đủ, khách quan về đối tượng thuyết minh, PP thuyết minh còn phải góp phần sinh động hóa văn bản thuyết minh để gây hứng thú cho người đọc.IV. Luyện tập 1. Làm bài tập 1 trong SGKPhương pháp chú thích.Phương pháp phân tích, giải thích.Phương pháp nêu số liệu Ghi nhớ SGK Bài tập về nhà:+ Soạn bài: “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” + nhân vật Ngô Tử Văn (tính cách, hành động, thái độ)