Bài giảng môn Ngữ văn 12 - Tiết học: Rừng xà nu (Nguyễn Trung Thành)

RỪNG XÀ NU (Nguyễn Trung Thành)I. Tìm hiểu chung1. Tác giả:- Nguyễn Trung Thành (1932) quê Quảng Nam, bút danh khác là Nguyên Ngọc.- Ông gia nhập quân đội 1950, làm phóng viên, tham gia hai cuộc kháng chiến, có nhiều năm gắn bó với chiến trường Tây Nguyên.- Năm 2000 được tặng giải thưởng Nhà nước về VHNT.- Tác phẩm chính: Đất nước đứng lên, Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc, Đất Quảng...Nguyễn Trung Thành2. Hoàn cảnh sáng tácTác phẩm được sáng tác 1965, khi giặc Mĩ ồ ạt đổ quân vào miền Nam nước ta, cả nước sôi sục không khí đánh Mĩ.Tác phẩm ra đời lần đầu tiên trên tạp chí văn nghệ quân giải phóng miền Trung Trung Bộ (1965), sau đó in trong tập "Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc".Năm 1965, những toán lính Mỹ đổ bộ.3. Tóm tắt truyệnCây xà nu gắn bó với người Xô Man, Tnú mồ côi từ nhỏ, cùng Mai nuôi, giấu cán bộ, học chữ, làm liên lạc. Bị giặc bắt, tra tấn, Tnú vẫn không khai, ba năm sau vượt ngục về làng, anh trở thành người lãnh đạo thanh niên đánh giặc. Bọn giặc tra tấn vợ con anh đến chết, đốt mười ngón tay Tnú bằng nhựa cây xà nu. Cụ Mết cùng dân làng nổi dậy cứu anh. Tnú đi bộ đội, sau ba năm về làng, cụ Mết kể cuộc đời anh cho dân làng nghe.4. Chủ đềQua hình tượng cây xà nu và nhân vật Tnú, tác phẩm ca ngợi phẩm chất anh hùng bất khuất của người dân Tây Nguyên trong cuộc chiến đấu chống kẻ thù hung bạo.II. Đọc hiểu văn bản1. Cèt truyÖn vµ c¸ch tæ chøc bè côc t¸c phÈm+ Rõng xµ nu ®­îc kÓ theo mét lÇn vÒ th¨m lµng cña Tnó sau 3 n¨m ®i bé ®éi. §ªm Êy, d©n lµng qu©y quÇn bªn bÕp löa nhµ r«ng nghe cô MÕt kÓ l¹i c©u chuyÖn bi tr¸ng vÒ cuéc ®êi Tnó vµ cuéc ®êi lµng X« Man.Kpa Klong, người dân tộc Gia Rai – Tây Nguyên+ Rõng xµ nu lµ sù lång quyÖn hai cuéc ®êi: cuéc ®êi Tnó vµ cuéc ®êi lµng X« Man. Hai cuéc ®êi Êy ®Òu ®i tõ bãng tèi ®au th­¬ng ra ¸nh s¸ng cña chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng, ®i tõ hai bµn tay kh«ng ®Õn hai bµn tay cÇm vò khÝ ®øng lªn dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng chèng l¹i b¹o lùc ph¶n c¸ch m¹ng.+ Cèt truyÖn Rõng xµ nu c¨ng ra trong xung ®ét quyÕt liÖt mét mÊt mét cßn gi÷a mét bªn lµ nh©n d©n, mét bªn lµ kÎ thï MÜ- DiÖm. Xung ®ét Êy ®i theo t×nh thÕ ®¶o ng­îc mµ thêi ®iÓm ®¸nh dÊu lµ lóc ngän löa cña lßng c¨m thï ngïn ngôt ch¸y trªn 10 ®Çu ngãn tay Tnó.2. Nhan ®Ò t¸c phÈm+ Nhµ v¨n cã thÓ ®Æt tªn cho t¸c phÈm cña m×nh lµ "lµng X« Man" hay ®¬n gi¶n h¬n lµ "Tnó"- nh©n vËt chÝnh cña truyÖn. Nh­ng nÕu nh­ vËy t¸c phÈm sÏ mÊt ®i søc kh¸i qu¸t vµ sù gîi më. + §Æt tªn cho t¸c phÈm lµ Rõng xµ nu d­êng nh­ ®· chøa ®ùng ®­îc c¶m xóc cña nhµ v¨n vµ linh hån t­ t­ëng chñ ®Ò t¸c phÈm. + H¬n n÷a, Rõng xµ nu cßn Èn chøa c¸i khÝ vÞ khã quªn cña ®Êt rõng T©y Nguyªn, gîi lªn vÎ ®Ñp hïng tr¸ng, man d¹i- mét søc sèng bÊt diÖt cña c©y vµ tinh thÇn bÊt khuÊt cña ng­êi. + Bëi vËy, Rõng xµ nu mang nhiÒu tÇng nghÜa bao gåm c¶ ý nghÜa t¶ thùc lÉn ý nghÜa t­îng tr­ng. Hai líp ý nghÜa nµy xuyªn thÊm vµo nhau to¸t lªn h×nh t­îng sinh ®éng cña xµ nu, ®­a l¹i kh«ng khÝ T©y Nguyªn rÊt ®Ëm ®µ cho t¸c phÈm3. Hình tượng cây xà nu Xuaát hieän ñaàu, cuoái t/p : K/caáu voøng troøn mang tính luaân hoài : kheùp laïi caâu truyeän naøy ñeå môû ra 1 caâu truyeän khaùc,Tả thực:Là loại cây họ thông, mọc nhiều ở Tây Nguyên -> làm cho câu chuyện có không khí Tây Nguyên.Gaén boù maät thieát vôùi c/s thöôøng nhaät cuûa daân laøng, soáng thuyû chung, gaén boù vôùi nguôøi daân Xoâ-man qua nhieàu theá heä. - Xà nu có mặt trong mọi sự kiện trọng đại của làng:. Ngoïn ñuoác xaø nu trong tay cuï Meát ñi vaøo röøng laáy giaùo, maùc ,röïa ñaõ giaáu kó ñeå chuanå bò cho cuoäc noåi daäy. . Döoùi ngoïn löûa xaø-nu, ñeâm ñeâm ngöôøi daân maøi vuõ khí gieát giaëc . Nhöïa: giaëc ñaõ duøng ñeå ñoát 10 ngoùn tay Tnu ù> daõ man > chaâm ngoøi löûa cuoäc noåi daäy cuûa daân laøng keát quaû >10 xaùc giaëc ngoån ngang b. Ý nghĩa tượng trưng:+ Phẩm chất anh hùng của người Tây Nguyên: "Rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho làng".+ Cây xà nu cũng chịu nhiều đau thương mất mát như người dân làng Xô man: “ Trong rừng hàng vạn cây, không cây nào không bị thương”” “Ảnh tư liệu quân Mỹ đi càn+ Loài cây sinh sôi nảy nở, có sức sống mãnh liệt:"Một cây ngã xuống, bốn năm cây con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời".+ Cây xà nu ham ánh sáng mặt trời như người Tây Nguyên luôn hướng về ánh sáng cách mạng.Ảnh tư liệu Mỹ rải chất độc màu da cam+ Veû ñeïp laõng maïn như phaåm chaát saùng ngời cuûa ngöôøi T/Nguyeân:. Nhöïa caây, “traøn treà, thôm ngaøo ngaït, long lanh döôùi naéng heø gay gaét”.. Höông caây “ voâ soá haït buò vaøng töø nhöïa caây bay ra, thôm môõ maøng”* Hình tượng cây xà nu được xây dựng chủ yếu bằng biện pháp nhân hóa, là sự thể hiện những phẩm chất cao đẹp của người Tây Nguyên trong cuộc kháng chiến chống Mĩ, mặc dù phải chịu nhiều đau thương nhưng họ vẫn vươn lên bằng sức sống mãnh liệt trong tư thế hiên ngang bất khuất trước họng súng kẻ thù.