Bài giảng môn Ngữ Văn 7 - Tiết 45: Văn bản "Cảnh khuya-rằm tháng giêng"

Bác yêu trăng như yêu một cuộc đờiTrên bàn Bác chúng con không thắp nếnĐã có vầng trăng ôm ấp quanh NgườiBác yêu trăng như yêu một cuộc đờiTrong thơ Bác trăng với hoa là bạnTiết 45:CẢNH KHUYA – RẰM THÁNG GIấNG( Hồ Chí Minh)I. Đọc - tìm hiểu chung:Trình bày những hiểu biết của em về Bác Hồ kính yêu?Bài 12 – Tiết 45: Văn bản Cảnh khuya. Rằm tháng giêng. ( Hồ Chí Minh). I. Đọc – Chú thích: 1, Tác giả:- Hồ Chí Minh ( 1890 – 1969 ). 2. Tác phẩm: a,Hoàn cảnh sỏng tỏc:I.Tỡm hiểu chung:1. Tác giả:2. Tác phẩm:a. Hoàn cảnh sáng tác:Tiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)Suối Lê - nin (Cao Bằng)Hang Pắc Bó (Cao Bằng)Bác Hồ làm việc ở chiến khu Việt BắcTiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)I. Tỡm hiểu chung:-Hồ Chí Minh1.Tỏc giả :(1890 - 1969)2. Tác phẩm:a. Hoàn cảnh sáng tác: - Viết ở chiến khu Việt Bắc, trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.- Cảnh khuya (1947)- Rằm tháng giêng (1948)Trông lên Việt Bắc cụ Hồ sáng soib. Thể loại:-Thất ngôn tứ tuyệt.c. Cấu trúc bài thơ :2 phần.Hai bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?Thơ thất ngôn tứ tuyệt.- Mỗi bài có 4 câu, mỗi câu 7 chữ.- Gieo vẫn ở cuối các câu 1,2,4.-Cấu trúc: khai, thừa, chuyển, hợp.- Nhịp thơ: nhịp 4/3.Tả cảnh thiờn nhiờn.Tả tõm trạng con người.Tiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)Cảnh khuyaTiếng suối trong như tiếng hát xa,Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.I. Đọc - tìm hiểu chungHồ Chí Minh1. Tác giả:(1890 - 1969)2. Tác phẩm:3. Đọc văn bản và giải nghĩa từ khú:Rằm tháng giêng (Nguyên tiêu)Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên;Yên ba thâm xứ đàm quân sự,Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.Dịch nghĩa:Đêm nay, đêm rằm tháng giêng, trăng đúng lúc tròn nhất ,Sông xuân, nước xuân tiếp giáp với trời xuân;Nơi sâu thẳm mịt mù khói sóng bàn việc quân,Nửa đêm quay về trăng đầy thuyền.Dịch thơ:Tiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)Phiên âm:Rằm xuân lồng lộng trăng soi,Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân;Giữa dòng bà bạc việc quân,Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.(Xuân Thuỷ dịch)nTiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)I. Đọc - tìm hiểu chung:iI. TèM HiỂU VĂN BẢN:1. Văn bản “Cảnh khuya”Tiếng suối trong tiếng hát xaTrăng cổ thụ bóng hoaa. Hai câu thơ đầu:Tiếng suốiTrăng, cổ thụ, hoaSo sánhnhưTrong trẻo, gần gũi, ấm ápĐiệp từTiểu đốiQuấn quýt, lung linh, huyền ảo.Gần gũi, huyền ảo, sống động, tràn ngập ánh trăng.lồnglồngCảnh rừng núi đêm khuyaTiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)I. Đọc - tìm hiểu chung:iI. Đọc - hiểu văn bản:1. Văn bản “Cảnh khuya”:a. Tả cảnh thiờn nhiờn:b.Tả tõm trạng của Bỏc :Cảnh khuya như vẽ ngườivì lo nỗi nước nhà.chưa ngủ,Chưa ngủTâm trạngTâm hồn thi sĩTinh thần chiến sĩSay mê ngắm cảnhNỗi lo việc nước - Thao thức lo cho vận mệnh của dõn tộc.So sánh - Bức tranh cảnh khuya gần gũi ,huyền ảo, sống động,hữu tỡnh và tràn ngập ỏnh trăng.Một con người mang hai tõm trạng.Tiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)I. Đọc - tìm hiểu chung:iI. TèM HiỂU VĂN BẢN :1. Văn bản “Cảnh khuya”Cảnh khuyaTiếng suối trong như tiếng hát xaTrăng lồng cổ thụ bóng lồng hoaChưa ngủ vì lo nỗi nước nhàCảnh khuya như vẽ người chưa ngủTiểu kết : Nội dung :- Vẽ nên bức tranh cảnh khuya núi rừng Việt Bắc sống động, nên thơ.- Thể hiện tâm hồn yêu thiên nhiên và tấm lòng thiết tha với đất nước.Nghệ thuật:- So sánh, tiểu đối, điệp từ. Ngôn từ bình dị, gợi cảm.Tiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)I. Đọc - tìm hiểu chung :iI. Đọc - hiểu văn bản :1. Văn bản “Cảnh khuya”:2. Văn bản “Rằm tháng giêng”:Trong một chuyến đi công tác ở rừng Việt Bắc trong thời kì kháng chiến chống Pháp, Bác Hồ đi kiểm tra chiến dịch trên một con thuyền. Cùng đi có nhà thơ Xuân Thuỷ và một số cán bộ. Công việc xong, khi trở về trời đã khuya, trăng rằm vẫn toả sáng vằng vặc trên bầu trời. Mọi người đề nghị Bác làm thơ. Bác không từ chối và đọc một bài thơ tứ tuyệt chữ Hán tên là Nguyên tiêu. Mọi người thưởng thức chất nhạc của thơ nhưng không hiểu nghĩa. Bác Hồ bảo: “Có Xuân Thuỷ đây, Xuân Thuỷ dịch đi”. Nhà thơ Xuân Thuỷ vâng lời Bác đã dịch nhanh bài thơ. Bác khen Xuân Thuỷ dịch lưu loát nhưng thiếu của Bác một chữ xuânTrên nền không gian tràn ngập sức xuân, nổi bật lên hình ảnh nào ?Em hiểu gì về công việc của Bác ?Trong việc họp bàn phong thái của người thế nào ?Bỏc rất lạc quanvà luụn tin tưởng thắng lợi trong tương lai. Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chớnh viờn,thiên;Xuân giang tiếp xuânxuân thủyTiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)I. Đọc - tìm hiểu chung:iI. Đọc - hiểu văn bản:1. Văn bản “Cảnh khuya”:2. Văn bản “Rằm tháng giêng”: Rằm tháng giêng (Nguyên tiêu)Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên;Yên ba thâm xứ đàm quân sự,Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.Phiên âm:Dịch thơ:Rằm xuân lồng lộng trăng soi,Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân;Giữa dòng bàn bạc việc quân,Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.(Xuân Thuỷ dịch)So sánh phiên âm và bản dịch thơ em thấy như thế nào ?Tiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)I. Đọc - tìm hiểu chung:iI. Đọc - hiểu văn bản:1. Văn bản “Cảnh khuya”2. Văn bản “Rằm tháng giêng”:a. Hai câu thơ đầu:Kim dạ nguyên tiêu thiên;nguyệt chính viên,Xuân giangthuỷ tiếp xuânxuânTrăngSông, nước, trờiTròn đầy, sáng nhất Tràn ngập sắc xuânCảnh sông nước đêm rằm tháng giêngKhông gian cao rộng, bát ngát, tràn đầy ánh sáng, tràn đầy sắc xuân.Cảnh sông nước trăng xuân cao rộng, bát ngát, tràn đầy sắc xuân.Tiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)I. Đọc - tìm hiểu chung:iI. Đọc - hiểu văn bản :1. Văn bản “Cảnh khuya”2.Văn bản “Rằm tháng giêng”:a. Hai câu thơ đầu:b. Hai câu thơ cuối:Yên ba thâm xứDạ bán quy laiđàm quân sự,nguyệt mãn thuyền.Con ngườiBàn bạc việc quânUng dung, lạc quanĐi trên thuyền chở đầy trăng -Ung dung ,lạc quan, vững vàng lónh đạo khỏng chiến.Vì sao bài thơ “ Rằm tháng giêng” lại có âm hưởng lạc quan đến thế ?Tiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)I. Đọc - tìm hiểu chung:iI. Đọc - hiểu văn bản:1. Văn bản “Cảnh khuya”2. Văn bản “Rằm tháng giêng”Tiểu kết : Nội dung :Nghệ thuật:- Bức tranh trăng trên sông nước bát ngát, tràn đầy sắc xuân.- Tâm hồn rộng mở trước thiên nhiên và phong thái ung dung, lạc quan.Biện pháp điệp từ; ngôn từ giàu nhạc điệu, gợi cảm.Tiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)I. Đọc - tìm hiểu chung:iI. Đọc - hiểu văn bản:1. Văn bản “Cảnh khuya”:2.Văn bản “Rằm tháng giêng”:* í nghĩa văn bản: Bài thơ thể hiện một đặc điểm nổi bật của thơ Hồ Chớ Minh: Sự gắn bú, hũa hợp giữa thiờn nhiờn và con người.III. TỔNG KẾT :Ghi nhớ: sgk/143 Học xong hai bài thơ em rỳt ra được bài học gỡ??Tiết 45:Cảnh khuya & Rằm tháng giêng( Hồ Chí Minh)Củng cố bài :Rằm tháng giêngCảnh khuyaRừng núi, trăng khuyaSông nước, trăng xuânNỗi lo nước nhàBàn bạc việc quânBút pháp cổ điển, hiện đạiTâm hồn thi sĩ và tinh thần chiến sĩYêu thiên nhiênYêu nướcBài tập 1: Điền những cụm từ miêu tả trăng: trăng theo, trăng xưa, trăng vào cửa sổ, trăng nhòm, vào những câu thơ sau và cho biết tên các bài thơ đó:1, Dòng sông lặng ngắt như tờ Sao đưa thuyền chạy thuyền chờ . ( Đi thuyền trên sông Đáy).2, .. ...  . đòi thơ, Việc quân đang bận xin chờ hôm sau. ( Tin thắng trận).3, Kháng chiến thành công ta trở lại  hạc cũ với xuân này. ( Cảnh rừng Việt Bắc).3, Việc quân việc nước bàn xong Gối khuya ngon giấc bên song .. ( Đối trăng). trăng theoTrăng xưa trăng nhòmTrăng vào cửa sổ III. Luyện tập :Bài tập 2: Hai bài thơ đã gợi cho em những cảm nghĩ gì về Bác và thơ Bác?Bài tập 3: Hãy nêu những điểm giống nhau về nội dung và nghệ thuật của hai bài thơ?*Bài tập về nhà :