Bài giảng môn Ngữ văn khối 10 - Tiết học 61: Tính chuẩn xác, hấp dẫn của văn bản thuyết minh

BAỉi GiAÛNG ẹiEÄN TệÛTAÄP LAỉM VAấN LễÙP 10BAN Cễ BAÛNTiEÁT 61Tớnh chuaồn xaực , haỏp daón cuỷa vaờn baỷn thuyeỏt minh01/2007Trửụứng THPT CửM’garKiểm tra bài cũ Thế nào là văn bản thuyết minh ?( khỏi niệm ?) VBTM là kiểu VB giới thiệu trỡnh bày những tri thức khỏch quan về cỏc sự vật hiện tượng trong cuộc sống , giỳp cho hiểu biết của người đọc người nghe thờm chớnh xỏc , phong phỳ Văn bản thuyết minh cú vai trũ quan trọng đối với đời sống tinh thần của con người . Vỡ vậy đũi hỏi phải cớnh xỏc và hấp dẫn . bài học hụm nay sẽ giỳp chỳng ta tỡm hiểu điều đú I) Tớnh chuẩn xỏc của văn bản thuyết minhXột văn bản : Nhúm 1: Trong một bài thuyết minh về chương trỡnh học , cú người viết : “ ở lớp 10 THPT , học sinh chỉ được học văn học dõn gian ( ca dao, tục ngữ , cõu đố ) . Viết như vậy cú đỳng khụng ? Vỡ sao? Nhúm 2:Trong cõu sau cú điểm nào chưa chuẩn xỏc ? : “Gọi đại cỏo bỡnh Ngụ” là ỏng thiờn cổ hựng văn vỡ đú là bài văn hựng trỏng đó được viết ra từ nghỡn năm trước Nhúm 3:Cú nờn sử dụng văn bản dưới đõy để thuyết minh về nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiờm được khụng ?Nếu khụng thỡ vỡ lớ do gỡ?Nguyễn Bỉnh Khiờm (1491- 1585)là một trong những ụng trạng nỗi tiếng nhất khoa cử Việt Nam . ễng là người làng Trung am , huyện Vĩnh Lại , tĩnh Hải Dương ,nay là xó Lớ Học ,Vĩnh Bảo , Hải Phũng . Năm 1535, thời Mạc Đăng Doanh,ụng đừ đầu cả ba kỡ thi.Nhưng ụng chỉ làm quan với nhà Mạc chỉ cú 7 năm và sau khi dõng sớ chộm 18 tờn quyền thần mà khụng được , ụng xin trớ sĩ ở quờ nhà . Ở quờ ụng mở trường dạy học bờn sụn g Hàn – tức sụng Tuyết – nờn khi mất học trũ tụn ụng là Tuyết Giang Phu Tử . Mặc dầu ụng đó về trớ sĩ , nhà Mạc vẫn kớnh trọng và vẫn hỏi ụng về việc nước . khi ụng sắp mất nhà Mạc cú phong cho ụng tước Trỡnh Quốc cụng . Vỡ thế người đời sau gọi ụng là Trạng Trỡnh Kết luậnVăn bản (a) khụng chuẩn xỏc vỡ: Chương trỡnh ngữ 10 khụng phải chỉ cú văn học dõn gianChương trỡnh văn học dõn gian 10 khụng phải chỉ cú ca dao , tục ngữ Chương trỡnh ngữ văn 10 khụng cú cõu đố Kết luậnVăn bản (B) chưa chuẩn xỏc vỡ: Khụng phự hợp với nghĩa thực của từ “thiờn cổ hựng văn “. “ thiờn cổ hựng văn “ là ỏng hựng văn của nghỡn đời chứ khụng phải là ỏng văn được viết cỏch đõy 1000 năm Văn bản (C)khụng thể sử dụng đẻ thuyết minh vố nhà văn Nguyễn Bỉnh Khiờm .vỡ nội dung của nú khụng núi đến NBK với tư cỏch là nhà thơ ?Qua việc phõn tớch cỏc vớ dụ trờn em hóy cho biết một văn bản thuyết minh chuẩn xỏc cần phai đỏp ứng dược yờu cầu nào ? Văn bản thuyết minh chuẩn xỏc yờu cầu : tri thức được thuyết minh trỡnh bày phải cú cơ sở khoa học , phải được kiểm chứng và phự hợp với chuẩn mực được cụng nhận chứ khụng phải những phỏng đoỏn thiếu căn cứ mơ hồ ?Để cú được tớnh chuẩn xỏc cho văn bản thuyết minh, người viết cần phải làm gỡ?Trả lờiĐể đạt được sự chuẩn xỏc , trước khi viết cần:Tỡm hiểu thấu đỏo đối tượngThu thập đầy đủ tài liệu tham khảo ( tài liệu cú giỏ trị của cỏc chuyờn gia, cỏc nhà nghiờn cứu của cơ quan cú thẩm quyền về vấn đề cần thuyết minh ) ?Văn bản thuyết minh khụng chỉ cần chuẩn xỏc , mà cũn cần phải cú sức hấp dẫn . Vậy theo em, tớnh hấp dẫn của văn bản thuyết minh là gỡ ?II) TÍNH HẤP DẪN CỦA VĂN BẢN THUYẾT MiNH Tớnh hấp dẫn của văn bản thuyết minh thể hiện ở sự lụi cuốn ,thu hỳt sự chỳ ý của ngườI đọc 1 . Xột văn bản Nếu bị tước đi mụi trường kớch thớch , bộn nóo của đứa trẻ sẽ phải chịu đựng sự kỡm hóm. Vớ dụ , cỏc nhà nghiờn cứu tại trường đại h ọc Y khoa Bai-lo đó phỏt hiện ra rằng những đứa trẻ ớt được chơi đựa hoặc ớt được tiếp xỳc sẽ cú bộ nóo bộ hơn bỡnh thường 20-30% so v ới lứa tuổi của chỳng . Cỏc vật nuụi ở trong phũng thớ nghiệm cũng cho thấy điều xóy ra tương tự . Cỏc nhà nghiờn cứu tại trường Đại học I –li noi ở Ur –ba-na Sam pa đó phỏt hiện ra rằng,những con chuột con được nuụi trong cũi cú rải đồ chơi khụng những biểu hiện sự ứng xử phức tạp hơn những con chuột bị nhốt trong những hộp rỗng khụng cú gỡ hấp dẫn, mà bộ nóo của những con chuột này cũn cú tiếp điểm thần kinh cho mỗi nơ- ron nhiều hơn tới 25% so với những con chuột kia. Núi cỏch khỏc càng trải qua nhiều kinh nghiệm càng làm cho bộ nóo giàu hơn ?Tớnh hấp dẫn của văn bản trờn thể hiện ở những điểm nào? Trả lời“Nếu bị tước đi mụi trường kớch thớch , bộ nóo của đứa trẻ sẽ phải chịu đựng sự kỡm hóm” là một luận điểm khỏi quỏt . Tỏc giả đó đưa ra hàng loạt cỏc dẫn chứng cụ thể về bộ nóo của con chuột con được nuụi trong hộp cú rải đồ chơi với con chuột bị nhốt trong hộp rỗng ; bộ nóo của đứa trẻ ớt được chơi đựa với bộ nóo của đứa trẻ bỡnh thương để làm cho luận điểm trở nờn cụ thể dễ hiểu và hấp dẫn sinh động hơn Văn bản 2):Hồ Ba Bể từ lõu đó nổi tiếng là danh lam thắng cảnh bậc nhất ở Việt Nam Chuyện kể rằng : Ngày xửa ngày xưa , đó lõu lắm rồi , cả khu vực hồ Ba Bể ngày nay là một vựng trự phỳ .. Rồi bỗng một đờm trời nỗi cơn thịnh nộ , mưa đổ ầm ầm , nước sụng dõng lờn, mặt đất nứt nẻ và sụp xuống làm cho cả vựng dõn cư đều bị cuốn theo dũng nước . Duy chỉ một người đàn bà sống cụ đơn , hiền lành , chõn thật là thoỏt nạn , vỡ bà đó đựơc bỏo trước trận hồng thuỷ sẽ xảy ra . Theo lời dặn , bà goỏ đó lấy tro rắc quanh nhà và lấy hạt thúc bà tiờn để lại cắn đụi thả xuống hồ , vỏ thúc đó biến thành những chiếc thuyền để cứu người gặp nạn . Cả vựng thung lũng trự phỳ đó trở thành biển nước mờnh mụng . chỉ cũn một mảnh đất nhỏ nhoi là khu nhà của người đàn bà sống hiền lành đức độ, người ta gọi đú là Pũ Giỏ MảI (đảo bà goỏ ).. Mảnh đất cuối cựng cũn sút lại nằm giữa hồ Hai đất đai màu mở là n ơi an nghỉ của những người xấu số nơi xảy ra trận hồng thuỷ năm xưa . Nhõn dõn trong vựng đó lập một đền thờ ở đảo này để tưởng nhớ đến những người đó khuất . Vỡ vậy hũn đảo cú tờn là An Mạ ( nơi an nghỉ của dõn làng ). Đú là truyền thuyết gắn liền vớI sự hỡnh thành hồ Ba Bể theo cỏch lớ giải của người xưa ?Hóy phõn tớch tỏc dụng tạo hứng thỳ của việc kể lại truyền thuyết hũn đảo An Mạ? Trả lờiNếu chỉ giới thiệu cho du khỏch :”Hồ Ba Bể là một danh lam thắng cảnh bậc nhất của Việt Nam vỡ nơi đõy cú hồ cú nỳi rất đẹp “ là đó đủ . Nhưng như thế thỡ chẳng cú gỡ hấp dẫn. Bài thuyết minh về hồ Ba Bể trở nờn hấp dẫn hơn khi tỏc giả núi đến những sự tớch, truyền thuyết dõn gian giỳp cho người đọc cảm thấy như được trở về với một thuở xa xưa, kỡ ảo. Ngắm phong cảnh với cảm xỳc như thế sẽ khiến cho hồn ta giàu cú hơn sõu sắc hơn ?Qua sự phõn tớch trờn em cú kết luận gỡ về tớnh hấp dẫn của VBTM? Kết luậnTớnh hấp dẫn của văn bản thuyết minh là vụ cựng quan trọng?Để VBTHM cú được tớnh hấp dẫn người viết cần phải làm gỡ? Một số biện phỏp làm cho văn bản thuyết minh hấp dẫn :+ Đưa ra những chi tiết cụ thể sinh động ,những con số chớnh xỏc + So sỏnh để làm nỗI bậc sự khỏc biệt , khắc sõu vào trớ nhớ người đọc + Khi cần nờn phối hợp nhiều loại kiến thức để đối tượng cần thuyết minh được soi rọi từ nhiều phớa luỵờn tập Đọc đoạn trớch trong SGK và phõn tớch tớnh hấp dẫn của nú. Đoạn thuyết minh trờn hấp dẫn vỡ :-Sử dụng linh hoạt cỏc kiểu cõu: cõu đơn , cõu ghộp, cõu cảm thỏn- Dựng từ ngữ giàu tớnh hỡnh tượng ,giàu sự liờn tưởng :”bú hành hoa xanh như lỏ mạ”,”mựi phở cũng cú sức huyền bớ quyến rũ ta như mõy khúi của chựa Hương”- Bộc lộ cảm xỳc trực tiếp :” Trụng mà thốm quỏ! “ “ cú ai lại đừng ăn cho được . “ Viết một đoạn văn thuyết minh về nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiờm Nguyễn Bỉnh khiờm (1491-1585), quờ ở làng Trung Am ,xó Lớ Học huyện Vĩnh Bảo tỉnh Hải Phũng . ễng đổ trạng nguyờn năm 1535 và làm quan dưới triều Mạc . ễng khụng chỉ nỗi tiếng về học vấn uyờn thõm mà cũn là một nhà sư phạm một nhà thơ lớn của dõn tộc Nguyễn Bỉnh Khiờm đó để lại cho đời gần 1000 bài thơ với hai tập thơ lớn là Bạch Võn thi tập (viết bằng chữ Hỏn )và Bạch Võn quốc ngữ thi (viết bằng chữ Nụm). Thơ ụng mang đậm tớnh giỏo huấn ,triết lớ , ngợi ca ý chớ của kẻ sỹ , thỳ thanh nhàn, đồng thời phờ phỏn những điều xấu xa trong xó hội CỦNG CỐ DẶN Dề Để cú được tinh chuẩn xỏc cho văn bản thuyết minh trước khi viết cần phải làm gỡ? - Tỡm hiểu thấu đỏo đối tượng - Thu thập tài liệu cú liờn quan Để VBTHM cú được tớnh chuẩn xỏc phải làm gỡ? + Đưa ra những chi tiết cụ thể sinh động ..	 + So sỏnh để làm nỗi bậc  + Sử dụng nhiều kiểu cõu 	 + Phối hợp nhiều loại tri thức ?Hóy so sỏnh 2 văn bản sau đõy? Văn bản nào thuyết minh về nhà thơ Nguyễn Bĩnh Khiờm chuẩn xỏc? Tại sao?Văn bản 1Nguyễn Bỉnh Khiờm (1491- 1585)là một trong những ụng trạng nỗi tiếng nhất khoa cử Việt Nam . ễng là người làng Trung am , huyện Vĩnh Lại , tĩnh Hải Dương ,nay là xó Lớ Học ,Vĩnh Bảo , Hải Phũng . Năm 1535, thời Mạc Đăng Doanh,ụng đừ đầu cả ba kỡ thi.Nhưng ụng chỉ làm quan với nhà Mạc chỉ cú 7 năm và sau khi dõng sớ chộm 18 tờn quyền thần mà khụng được , ụng xin trớ sĩ ở quờ nhà . Ở quờ ụng mở trường dạy học bờn sụng Hàn – tức sụng Tuyết – nờn khi mất học trũ tụn ụng là Tuyết Giang Phu Tử . Mặc dầu ụng đó về trớ sĩ , nhà Mạc vẫn kớnh trọng và vẫn hỏi ụng về việc nước . khi ụng sắp mất nhà Mạc cú phong cho ụng tước Trỡnh Quốc cụng . Vỡ thế người đời sau gọi ụng là Trạng TrỡnhVăn bản 2Nguyễn Bỉnh khiờm (1491-1585), quờ ở làng Trung Am ,xó Lớ Học huyện Vĩnh Bảo tỉnh Hải Phũng . ễng đổ trạng nguyờn năm 1535 và làm quan dưới triều Mạc . ễng khụng chỉ nỗi tiếng về học vấn uyờn thõm mà cũn là một nhà sư phạm một nhà thơ lớn của dõn tộc Nguyễn Bỉnh Khiờm đó để lại cho đời gần 1000 bài thơ với hai tập thơ lớn là Bạch Võn thi tập (viết bằng chữ Hỏn )và Bạch Võn quốc ngữ thi (viết bằng chữ Nụm). Thơ ụng mang đậm tớnh giỏo huấn ,triết lớ , ngợi ca ý chớ của kẻ sỹ , thỳ thanh nhàn, đồng thời phờ phỏn những điều xấu xa trong xó hộiBài học kết thỳc tại đõyChào tạm biệt, chỳc mọi điều tốt lành