Bài giảng môn Ngữ văn lớp 10 - Truyện cổ tích Tấm Cám

Truyện cổ tích Tấm cámI. Tìm hiểu chung1. Tiểu dẫn- Khái niệm: Là thể loại tự sự dân gian bằng văn xuôi, kể số phận của các kiểu nhân vật: người mồ côI, người lao động giỏi, người dũng sĩ, người thông minh, chàng ngốc qua đó thể hiện quan niệm đạo đức, lí tưởng và ước mơ của nhân dân về hạnh phúc và công lí xã hội- Phân loại: 3 loại+ Cổ tích sinh hoạt+ Cổ tích về loại vật+ Cổ tích thần kì- Vài nét về truyện cổ tích thần kì:+ Có yếu tố thần kì+ Có kết cấu phồ biến-> Kiểu truyện “Tấm Cám” khá phổ biến trên thế giới2. Văn bảnĐọc, tóm tắtb. Bố cục : 3 phần- Mở truyện: “Ngày xưa việc nặng”: Giới thiệu hoàn cảnh, các nhân vật chính của truyện.- Thân truyện: Tiếp-> về cung: Từ thân phận khổ đau trở thành hoàng hậu và cuộc đấu tranh ko khoan nhượng qua những kiếp hồi sinh để giành lại hạnh phúc- Kết: Còn lại : Tấm trở lại làm người, hưởng hạnh phúc, trừng trị mẹ con CámII. Đọc hiểu văn bản1. Nhân vật và mâu thuẫn, xung đột chủ yếu- N/ vật chính: Tấm, Cám, Dì ghẻ- N/Vật khác: Bụt, vua, bà hàng nước- Trong quan hệ gia đình:Tấm > Mâu thuẫn giữa Tấm và Cám là chủ yếu xuyên suốt toàn truyện, liên tục và ngày càng căng thẳng, quyết liệt. > Mâu thuẫn vì quyền lợi xã hội-> Khái quát thành mâu thuẫn thiện ác 2. Diễn biến mâu thuẫn, xung đột giữa Tấm và mẹ con CámChặng 1: Từ thân phận khổ đau trở thành hoàng hậu- Thân phận:+ Mồ côi, ở với dì ghẻ cay nghiệt+ Bị bóc lột công sức lao động, cướp công vật chất+ Bị đày đoạ về tinh thần. Cám cướp mất yếm đỏ. Mẹ con Cám giết thịt cá bống. Không cho đi xem hội như bao người khác-> Thân phận bất hạnh, đáng thương, bị tước đoạt từ công sức lao động đến những khát khao nhỏ bé.- Phản ứng của Tấm trước những âm mưu, việc làm độc ác của mẹ con Cám: khóc-> Phản ứng tự nhiên của một con người yếu đuối thụ động vì bất lực trước những trớ trêu của phận mình, tiếng khóc của con người đáng thương, đáng được giúp đỡ.-> Tấm là cô gái hiền lành, chăm chỉ, chân thật, cả tin và đôn hậu- Yếu tố kì ảo: Bụt+ Tấm mất yếm đào -> Bụt cho cá bống+ Tấm mất cá bông -> Bụt cho cơ hội đổi đời+ Tấm bị hắt hủi, khát khao giao cảm với mọi người-> Bụt cho chim sẻ nhặt thóc gạo, Tám có quần áo đẹp đi dự hội và trở thành hoàng hậu -> Sự chuyển biến của Tấm từ thân phận khổ đau trở thành hoàng hậu thể hiện:+ Là phần thưởng cao nhất, xứng đáng dành cho Tấm+ Thể hiện ước mơ đổi đời+ Triết lí sống ở hiền gặp lành Chặng 2: Cuộc đấu tranh ko khoan nhượng để giành lại hạnh phúc- Mâu thuẫn, xung đột giữa Tấm và Cám, dì ghẻ ngày càng gay gắt, quyết liệt-> mâu thuẫn một mất, một còn giữa thiện và ác Mẹ con Cám Tấm - Tìm mọi cách độc ác hòng tiêu diệt Tấm + Dì ghẻ chặt gốc cau giết Tấm + Tấm hoá vàng anh + Cám giết vàng anh + Tấm hoá xoan đào+ Cám chặt xoan đào + Tấm hoá khung cửi+ Cám đốt khung cửi + Tấm hoà quả thị thơm-> Trở lại làm người xinh đẹp hơn xưa-> Từ một cô gái thụ động, yếu đưối, chỉ biết khóc khi gặp khó khăn, bị đày đoạ, Tấm đã trở nên mạnh mẽ , quyết liệt hơn, tuyên chiến với kẻ thù, ko chịu chết một cách oan ức trong im lặng. Bốn lần bị giết Tấm đều tìm cách hoá thân sang kiếp khác và đấu tranh quyết liệt với kẻ thù, tìm cách rủa mắng, tố cáo tội ác giết chị, cướp chồng của Cám-> Tấm có một sức sống mãnh liệt.- Vai trò của các yếu tố thần kì trong truyện: + Làm cho cốt truyện phát triển sinh động+ Là những vật Tấm gửi linh hồn để trở về đấu tranh với cái ác giành lại hạnh phúc+ Thể hiện sức sống mãnh liệt, sự trỗi dậy mạnh mẽ của nhân vật+ Thể hiện quan niệm luân hồi của đạo phậtChặng 3: Trả thù- trừng trị kẻ thù độc ác, giành lại hạnh phúc trọn vẹn nơi trần thế.- Việc trả thù của Tấm:+ Phù hợp với quá trình chuyển biến tính cách nhân vật. Từ yếu đuối thụ động-> mạnh mẽ, quyết liệt hơn, kiên cường đấu tranh đến cùng cho hạnh phúc của mình.+ Thể hiện quan niệm thiện- ác, ước mơ công lí, tin tưởng vào lẽ tất thắng của chính nghĩa, của cáI thiện của nhân dânIII. Tổng kết1. Nội dung- Sự biến hoá của Tấm thể hiện sức sống , sức trỗi dậy mãnh liệt của con người trước sự vùi dập của kẻ ác. Đó là sức mạnh của cái thiện thắng cái ác qua cuộc đấu tranh không khoan nhượng.- Mâu thuẫn và xung đột trong truyện phản ánh mâu thuẫn xung đột trong gia đình phụ quyền thời cổ, mâu thuẫn thiện ác.2. Nghệ thuật- Các yếu tố thần kì khiến câu chuyện li kì, hấp dẫn- Khắc hoạ sự chuyển biến tính cách nhân vật