Bài giảng môn Ngữ văn lớp 10 - Truyện: Tấm Cám

TỔ VĂNgi¸o viªn th­c hiÖn : nguyÔn h¹ thanh tr­êng thpt nam phï cõGiảng văn:Truyện cổ tichI/. Giới thiệu chung về truyện cổ tích 1 .Khái niệm: Là thể loại tự sự dân gian bằng văn xuôi, kể số phận của các kiểu nhân vật: người mồ côi, người lao động giỏi, người dũng sĩ, người thông minh, chàng ngốc.. qua đó thể hiện quan niệm đạo đức, lí tưởng và ước mơ của nhân dân về hạnh phúc và công lí xã hội 2. Phân loại: + Truyện cổ tích về loại vật+ Truyện cổ tích sinh hoạt+ Truyện cổ tích thần kì 3. Vài nét đặc trưng của truyện cổ tích thần kì- Có sự tham gia của các yếu tố thần kì: tiên, bụt, sự hoá thân, những vật có phép màu...- Kết cấu phổ biến: nhân vật chính trải qua những cuộc phiêu lưu hoặc hoạn nạn, thử thách cuối cùng đạt được ý nguyện của mình (vua, hoàng hậu, có cuộc sống giàu có, hạnh phúc)- Nội dung truyện cổ tích phản ánh + Mâu thuẫn trong gia đình + Mâu thuẫn xã hội + Mâu thuẫn gia đình và xã hội- Thể hiện ước mơ của nhân dân lao động về hạnh phúc gia đình, công bằng xã hội Mâu thuẫn giữa cái tốt – cái xấu, cái thiện – cái ác 4. Vài nét về truyện Tấm Cám - Thuộc loại truyện cổ tích thần kì- Kiểu truyện phổ biến ở nhiều dân tộc khác nhau trên thế giới (có tới 564 kiểu truyện Tấm Cám)- Bố cục: 2 phần + Phần 1: Từ đầu đến “Ở đâu ra mà đẹp thế”, Miêu tả số phận bất hạnh của Tấm, nhưng Tấm luôn được Bụt giúp đỡ. + Phần 2: còn lại, miêu tả cuộc đấu tranh không khoan nhượng để chống lại cái xấu, cái ác dành và giữ hạnh phúc 5. Tóm tắt tác phẩm : SGK Chủ đề: Miêu tả cuộc đời bất hạnh và con đường dẫn đến hạnh phúc của Tấm. Đồng thời thể hiện cuộc đấu tranh không khoan nhượng để dành và bảo vệ hạnh phúc của người lương thiện.II/. Đọc - hiểuc« g¸i må c«i trë thµnh hoµng hËuem hay cho biÕt trong nh÷ng trang ®Çu sè phËn cña TÊm ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo ?Më ®Çu truyÖn t¸c gi¶ d©n gian ®· dÉn nhÑ nhµng “MÑ TÊm chÕt tõ l©u sau ®ã mÊy n¨m th× cha TÊm còng mÊt ,TÊm ë víi d× ghÎ lµ mÑ cña C¸m ” - “ TÊm ph¶i lµm lông vÊt v¶ c¶ ngµy ®ªm con c¸m th× ®­îc ¨n tr¾ng mÆc tr¬n quanh quÈn ë nhµ kh«ng ph¶i lµm viÖc nÆng ”VËy nh÷ng chi tiÕt më ®Çu ®· cho ng­êi ®äc thÊy ý nghÜa g× vÒ x· héi x­a ?TÊm lµ th©n phËn c« g¸i må c«i tiªu biÓu cho biÕt bao nhiªu con ng­êi nhá bÐ c« ®¬n trong gia ®×nh vµ trong x· héi dÔ bÞ ®µy ®äaTÊm ®¹i diÖn cho c¸i thiÖn lµ c« g¸i hiÒn lµnh ch¨m chØ .Còng qua nh÷ng chi tiÕt nµy cho ng­êi ®äc chóng ta thÊy ®©y lµ c¸ch miªu t¶ tinh tÕ hai tuyÕn nh©n vËt hai tÇng líp x· héi ®ã lµ sù ph©n chia giai cÊp trong x· héi x­a .§ã lµ chÊt hiÖn thùc trong truyÖn cæ tÝchCuéc ®êi TÊm ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo trong nh÷ng trang tiÕp theo cña truyÖn ?Cuéc ®êi TÊm ®­îc giíi thiÖu : - TÊm ®i b¾t tÐp vµ bÞ C¸m lõa chót hÕt giá tÐp ®Ó giµnh chiÕc yÕm ®á -MÑ con C¸m lõa giÕt c¸ bèng ¨n thÞt - MÑ con C¸m kh«ng cho TÊm ®i xem héi b¾t TÊm nhÆt thãc nh÷ng chi tiÕt trªn ®· cho ng­êi ®äc thÊy ®iÒu gi vÒ tÝnh c¸ch cña mÑ con C¸m ?Nh÷ng chi tiÕt trªn cho thÊy TÊm ®· bÞ bãc lét c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn TÊm ®· bÞ chµ ®¹p , bÞ c­íp ®o¹t t­ c«ng søc ®Õn kh¸t väng nhá bÐMÑ con C¸m giÕt ®i niÒm an ñi hy väng cña TÊmC¸i ¸c ®· ®i ®Õn tét cïng cña c¸i ¸c ®ã lµ sù x¶o quyÖt cña mÑ con C¸m Chi tiÕt côc m¸u cña c¸ bèng næi trªn mÆt giÕng cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo ?Chi tiÕt côc m¸u næi trªn mÆt n­íc cã ý nghÜa kh¸i qu¸t caoC« g¸i må c«i ®· bÞ hµnh h¹ ®Ðn møc cïng cùcC¸i ¸c lªn ®Õn tËn cïng cña c¸i ¸c C« g¸i må c«i ®· bÞ c­íp ®o¹t hÕt TÊm ®· bÞ bãc lét c¶ vËt chÊt lÉn tinh thÇn 	- Tấm hành hạ, luôn bị đối xử tàn nhẫn, thiếu công bằngTrong phÇn 1 ®o¹n trÝch chi tiÕt c« TÊm trë thµnh hoµng hËu mang ý nghÜa gi ? TÊm trë thµnh hoµng hËu lµ biÓu t­îng cña h¹nh phóc mµ nh©n d©n dµnh cho TÊm §ã lµ ­íc m¬ cña nh©n d©n vµ tin r»ng c¸i thiÖn sÏ lu«n chiÕn th¾ng c¸i ¸c , nh÷ng ng­êi- tèt sÏ ®­îc h­ëng h¹nh phóc §ã cßn lµ kh¸t väng ë hiÒn gÆp lµnh cña nh©n d©n ta x­a trong mét x· héi ®· mÊt sù c«ng b»ng 2. TÊm ®øng lªn ®Êu tranh b¶o vÖ h¹nh phócTrong phÇn 2 cña truyÖn cæ tÝch sù xung ®ét gi÷a c¸i thiªn vµ c¸i ¸c ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo ?Trong phÇn 2 cña t¸c phÈm MÑ con C¸m lu«n t×m c¸ch h·m h¹i TÊmNçi ®au míi l¹i x¶y ra-TÊm trÌo cau ®Ó d©ng lÔ cóng cha ®· bÞ mÑ con C¸m chÆt cau khiÕn cho TÊm chÕt ®uèiC« g¸i giµu lßng vÞ tha vµ ®øc hiÕu th¶o ®· mÊt tÊt c¶ h¹nh phóc gia ®×nh vµ ®· mÊt ®i c¶ sù sèngC¸i ¸c ®· t×m diÖt tÊt c¶ T×nh ruét thÞt vµ lÏ c«ng b»ng Cuéc ®Êu tranh quyÕt liÖt gi÷a c¸i thiÖn víi c¸i ¸c cßn ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo trong phÇn tiÕp theo ?Cuéc ®Êu tranh gi÷a TÊm mÑ con C¸m thÓ hiÖn ngµy cµng cÊp tËp h¬n TÊm chÕt biÕn thµnh chim vµng anh Chim vµng anh bÞ chÕt biÕn thµnh khung cöi Khung cöi ®· bÞ mÑ con C¸m ®èt thµnh troTrong ®èng tro tµn ®· kÕt thµnh tr¸i thÞ th¬m .TÊm ®· n¸u m×nh trong tr¸i thÞ th¬m ®Ó tiÕp tôc ®Êu tranh víi mÑ con C¸m ®ã lµ sù ®Êu tranh kh«ng khoan nh­îng gi÷a c¸i thiÖn víi caÝ ¸c . Trong phÇn cuèi t¸c phÈm TÊm trë thµnh hoµng hËu mang t­ t­ëng g× cña t¸c gi¶ d©n gian ?H×nh ¶nh c« TÊm trë thµnh hoµng hËu trong phÇn cuèi t¸c phÈm ®· cho thÊy ®­îc con ®­êng ®i tíi h¹nh phóc trän vÑn cña c« g¸i må c«i ®· tr¶i qua bao cay ®¾ng víi phÈm chÊt vµ tµi n¨ng cña m×nh TÊm ®· ®¹t ®­îc h¹nh phócTÊm trá thµnh hoµng hËu lµ phÇn th­ëng cao quÝ mµ nh©n d©n dµnh cho nh©n vËt lÝ t­ëngKÕt thóc cã hËu lµ ­íc m¬ cña t¸c gi¶ d©n gian ta x­a “ë hiÒn gÆp lµnh” , “ thiÖn sÏ th¾ng ¸c”Dã lµ niÒm tin bÊt diÖt vÒ c«ng lÝ x· héi vµ nh÷ng con ng­êi lÝ t­ëng Tấm - Cô gái mồ côi trở thành Hoàng hậu. Hạnh phúc ấy chỉ có ở người hiền lành chăm chỉ -> thuận theo triết lí dân gian “ở hiền gặp lành”.+ Mất yếm đỏ+ Mất cá bống+ Không được đi hội+ Đánh rơi chiếc giày- Tác giả dân gian dùng yếu tố kì ảo Bụt luôn xuất hiện an ủi, giúp đỡ cho cá bống cho hi vọng đổi đời sai chim sẻ xuống giúp gặp vua làm hoàng hậuBài tập củng cố: 1. Cách giải quyết mâu thuẩn trong truyện Tấm Cám không tương ứng với nội dung ý nghĩa của câu nào sau đây? A. Lá lành đùm lá rách B. Ơn đền, oán trả C. Ở hiền gặp lành D. Ác giả, ác bàoTại sao nhân vật Bụt lại không xuất hiện kể từ khi tấm vào cung? A. Bụt không thể xuất hiện nhiều lần B. Tấm không cần Bụt giúp đỡ nữa C. Tấm đã có sự bảo vệ của nhà vua D. Tấm phải tự đấu tranh để sinh tồn III .tæng kÕtEm h·y nªu c¶m nhËn cña em sau khi häc xong truyÖn cæ tÝch “TÊm C¸m”TruyÖn cæ tÝch “ TÊm C¸m’’ ®· lµm rung ®éng ng­êi ®äc bëi nçi niÒm bÊt h¹nh ®¸ng th­¬ng cña c« g¸i må c«i vµ ®· chuyÓn thµnh cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh­îng ®Ó giµnh l¹i h¹nh phócTruyÖn cßn ph¶n ¸nh ­íc m¬ ®æi ®êi vµ tinh thÇn l¹c quan cña t¸c gi¶ d©n gian x­achóc c¸c em häc sinh häc tèt