Bài giảng Môn Ngữ văn lớp 6 - Tiết 86 - So sánh ( tiết 2)

Kiểm tra bài cũ Phòng giáo dục đào tạo Tân Yên Trường THCS Quế Nham ?Em hiểu thế nào là so sánh?  ?Em hãy phân tích mô hình cấu tạo của phép so sánh sau. Mây trắng như bông So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. Tiết 86 So sánh ( tiết 2) Phòng giáo dục đào tạo Tân Yên Trường THCS Quế Nham Tiết 86 So sánh ( tiết 2) Phòng giáo dục đào tạo Tân Yên Trường THCS Quế Nham I. Bài học. 1.Các kiểu so sánh. a. Xét ví dụ – SGK – Tr 41. Những ngụi sao thức ngoài kiaChẳng bằng mẹ đó thức vỡ chỳng con Đờm nay con ngủ giấc trũn Mẹ là ngọn giú của con suốt đời. ( Trần Quốc Minh ) ? Hãy tìm phép so sánh trong khổ thơ và chỉ ra từ so sánh * Phép so sánh: - Những ngụi sao thức ngoài kiaChẳng bằng mẹ đó thức vỡ chỳng con. - Mẹ là ngọn giú của con suốt đời. b. Nhận xét. b. Nhận xét ví dụ *Phép so sánh: - Những ngụi sao thức ngoài kiaChẳng bằng mẹ đó thức vỡ chỳng con. - Mẹ là ngọn giú của con suốt đời. ? Từ so sánh trong các phép so sánh này có gì khác nhau . *Từ : - “ chẳng bằng” -> so sánh không ngang bằng - “ là” - > so sánh ngang bằng ? Căn cứ vào ví dụ trên em hãy cho biết có mấy kiểu so sánh. c. Ghi nhớ 1. Các kiểu so sánh So sánh ngang bằng So sánh không ngang bằng thường dùng các từ so sánh:là, như, như là, y như, tựa, tựa như, giống như, tựa như là…hoặc cặp đại từ bao nhiêu… bấy nhiêu. thường dùng các từ so sánh: hơn, hơn là, còn hơn, không bằng, chẳng bằng, kém, kém hơn, kém gì… a. Thà rằng ăn bát cơm rau Còn hơn cá thịt nói nhau nặng lời. ( Ca dao) b. Qua đình ngả nón trông đình Đình bao nhiêu ngói thương mình bấy nhiêu. ( Ca dao) c. “ Quê hương là con diều biếc, Tuổi thơ con thả trên đồng.” ( Quê Hương - Đỗ Trung Quân) Các kiểu so sánh So sánh ngang bằng So sánh không ngang bằng thường dùng các từ so sánh:là, như, như là, y như, tựa, tựa như, giống như, tựa như là…hoặc cặp đại từ bao nhiêu… bấy nhiêu. thường dùng các từ so sánh: hơn, hơn là, còn hơn, không bằng, chẳng bằng, kém, kém hơn, kém gì… ? Thảo luận nhóm: Dựa vào bảng các từ thường dùng trong hai kiểu so sánh. Em hãy lấy ví dụ trong đời sống hàng ngày có dùng hai kiểu so sánh trên. 2. Tác dụng của so sánh a. Xét ví dụ – SGK – Tr 42 *Đoạn văn: Mỗi chiếc lá rụng có một tâm hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, xong một đời lạnh lùng,thản nhiên,không thương tiếc, không do dự vẩn vơ. Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không,rồi cố gượng ngoi đầu lên,hay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng,như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại:cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn ấy có vẻ đẹp nên thơ. Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất,còn cất mình muốn bay trở lại cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại. (Khái Hưng) 2. Tác dụng của so sánh. a. Xét ví dụ – SGK – Tr 42. *Đoạn văn: Mỗi chiếc lá rụng có một tâm hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ. Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không,rồi cố gượng ngoi đầu lên, hay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng,như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại:cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn ấy có vẻ đẹp nên thơ. Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất,còn cất mình muốn bay trở lại cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại. (Khái Hưng) b. Nhận xét ?.Em hãy cho biết nội dung của đoạn văn. *.Nội dung đoạn văn: tả những chiếc lá rụng. *Đoạn văn: Mỗi chiếc lá rụng có một tâm hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, xong một đời lạnh lùng,thản nhiên,không thương tiếc, không do dự vẩn vơ. Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng ngoi đầu lên,hay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng,như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại : cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn ấy có vẻ đẹp nên thơ. Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất,còn cất mình muốn bay trở lại cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại. (Khái Hưng) *Câu văn sử dụng phép so sánh: b. Nhận xét *.Nội dung đoạn văn: tả những chiếc lá rụng. *Các phép so sánh tìm được: - Có chiếc tựa mũi tên nhọn… - Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không… - Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng,như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại… - Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè… ? Phép so sánh được sử dụng trong đoạn văn trên có tác dụng gì đối với việc miêu tả sự vật, sự việc và việc thể hiện tư tưởng tình cảm của người viết. * Tác dụng - Sự vật, sự việc được miêu tả cụ thể hơn, sinh động hơn. Mỗi chiếc lá rơi theo một cách riêng, mỗi chiếc lá rụng có một linh hồn riêng. - Nhờ so sánh, người đọc cảm nhận được tình cảm vui, buồn cũng như suy nghĩ về cuộc đời, về lẽ tử sinh. Chỉ một chiếc lá rơi mà có đủ cung bậc tình cảm vui, buồn của con người được gửi gắm vào đó. ? Em hãy chỉ ra kiểu so sánh trong câu thơ sau và cho biết nghệ thuật so sánh ở đây có gì đặc biệt. Bài tập nâng cao: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa” (Cảnh Khuya – Hồ Chí Minh ) ?.Qua tìm hiểu các ví dụ trên em hãy cho biết sử dụng phép so sánh có tác dụng gì. c. Ghi nhớ 2: - So sánh vừa có tác dụng gợi hình, giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc được cụ thể, sinh động; vừa có tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc của người viết. II.Luyện Tập. bài tập 1 ( tr 43). *Tác dụng gợi hình, gợi cảm của phép so sánh: “Bóng Bác cao lồng lộng ấm hơn ngọn lửa hồng” -Hình ảnh Bác Hồ hiện ra qua cái nhìn đầy xúc động của anh chiến sĩ trong tâm trạng lâng lâng mơ màng. Bác vừa lớn lao vừa vĩ đại (cao lồng lộng), vừa hết sức gần gũi sưởi ấm lòng anh hơn ngọn lửa hồng. bài tập 2 ( tr 43). *Những câu văn sử dụng phép so sánh: -Thuyền rẽ sóng lướt bon bon như đang nhớ núi rừng phải lướt cho nhanh để về cho kịp. -Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. -Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. -Dượng Hương Thư đang vượt thác khác hẳn dượng Hương Thư lúc ở nhà, nói năng nhỏ nhẻ, tính nết nhu mì, ai gọi cũng vâng vâng dạ dạ. - Dọc sườn núi, những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước. *Hình ảnh:”Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc  một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. - Phép so sánh thể hiện nét ngoại hình gân guốc, vững chắc của nhân vật và vẻ dũng mãnh, tư thế hào hùng của con người trước thiên nhiên. bài tập 3 ( tr 43). 	 *Đoạn văn mẫu :  Nước từ trên cao phóng giữa hai vách đá dựng đứng như một bàn tay khổng lồ muốn đẩy thuyền lùi lại.Dượng Hương Thư đánh trần đứng sau lái co người phóng sào chống trả với sức nước để đưa thuyền tiến lên.Trông dượng Hương Thư không kém gì một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ: các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa, ghì trên ngọn sào. Đến chiều tối, thuyền đã vượt qua thác Cổ Cò. Mọi người trên thuyền đều thở phào nhẹ nhõm. Ai nấy lại bình thản như chưa có chuyện gì xảy ra. Là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt So sánh: Cấu tạo Vế A Phương diện so sánh Từ so sánh Vế B Các kiểu so sánh Ngang bằng Không ngang bằng - So sánh vừa có tác dụng gợi hình, giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc được cụ thể, sinh động; vừa có tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc của người viết. Tác dụng