Bài giảng môn Ngữ Văn Lớp 9 - Tiết 43: Tổng kết từ vựng

Nhiệt liệt chào mừng quý thầy cô giáo về dự tiết dạy Khác với những bài trước, cụm bài tổng kết về từ vựng có nhiệm vụ củng cố lại những kiến thức về từ vựng đã học từ lớp 6 đến lớp 9. mỗi vấn đề ôn tập được tách thành một mục riêng. Trong mỗi mục có hai phần. Một phần là ôn lại kiến thức đã học, một phần là bài tập để nhận diện và vận dụng những khái niệm đã học  Điều đó cho thấy mục đích của việc tổng kết không chỉ giúp các em biết sử dụng những kiến thức đó trong giao tiếp, đặc biệt là trong việc tiếp nhận, phân tích văn bản. Bµi häc h«m nay thÇy cïng c¸c em cïng nhau cñng cè l¹i kiÕn thøc vÒ tõ vùng Tổng kết từ vựngTiÕt 43Tõ ®¬n – tõ phøcThµnh ng÷NgÜa cña tõTõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõNg÷ v¨n 9 Ng÷ v¨n 9Tæng kÕt tõ vùngTiÕt 43: TõTõ phøc Tõ ®¬nTõ ghÐp Tõ l¸yEm hãy hoàn thành sơ đồ cấu tạo từ Ng÷ v¨n 9Tổng kết về từ vựngTiÕt 43Tõ(XÐt vÒ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o)Tõ ®¬nTõ phøcTõ ghÐpTõ l¸yTõ ghÐp ®¼ng lËpTõ ghÐp chÝnh phôTõ l¸y ©mTõ l¸y vÇnTõ l¸y hoµn toµnTõ l¸y bé phËn Ng÷ v¨n 9Tổng kết từ vựng TiÕt 43Phân loại từTừ(Xét về đặc điểm cấu tạo)Từ(Xét về nghĩa)Từ(Khái niệm về từ)Từ(Xét về đặc điểm cấu tạo) Ng÷ v¨n 9Tổng kết về từ vựngTiÕt 43I. Tõ ®¬n vµ tõ phøc 1. Kh¸i niÖm tõ ®¬n, tõ phøc. Ph©n biÖt c¸c lo¹i tõ phøc.Th¶o LuËn Nhãm0123456789102030405060708090ĐiÒn vào chç trèng cho thÝch hîp - Tõ chỉ gåm mét tiÕng là tõ  cho ví dụ - Tõ gåm hai hoÆc nhiÒu tiÕng là tõ cho ví dụ - Từ l¸y là :..ví dụ: -Từ ghÐp là :.ví dụ: Ng÷ v¨n 9Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43I. Tõ ®¬n vµ tõ phøc ĐiÒn vào chç trèng cho thÝch hîp -Tõ chỉ gåm mét tiÕng là tõ  -Tõ gåm hai hoÆc nhiÒu tiÕng là tõ  -Từ l¸y là : -Từ ghÐp là :đơn Từ phức có quan hệ láy âm giữa các tiếng . VÝ dô: l¹nh lïng, nho nhá, b©ng khu©ngGåm những tõ phøc ®­îc cÊu t¹o b»ng c¸ch ghÐp c¸c tiÕng. VÝ dô: ®iÖn m¸y, m¸y kh©u, m¸y næ, tr¾ng ®en phứcvÝ dô: nhµ, c©y, biÓn, ®¶o, trêi vv VÝ dô: quÇn ¸o, trÇm bæng, s¹ch sµnh sanh, ®Ñp ®Ï, l¹nh lïng vv1. Kh¸i niÖm tõ ®¬n, tõ phøc. Ph©n biÖt c¸c lo¹i tõ phøc. Ng÷ v¨n 9Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:I. Tõ ®¬n vµ tõ phøc 2. X¸c ®Þnh tõ ghÐp vµ tõ l¸y 1. Kh¸i niÖm Tõ chỉ gåm mét tiÕng là tõ ®¬n Tõ gåm hai hoÆc nhiÒu tiÕng là tõ phøc Trong c¸c tõ sau tõ nµo lµ tõ ghÐp, tõ nµo lµ tõ l¸y ?NgÆt nghÌo, nho nhá, giam giữ, bã buéc, t­¬i tèt, bät bÌo xa x«i, cá c©y ,®­a ®ãn, nh­êng nhÞn, r¬i rông, mong muèn, lÊp l¸nh. Từ ghép:Từ láyngặt nghèo giam giữ bó buộctươi tốtbọt bèocỏ câynhường nhịnđưa đónrơi rụng mong muốnnho nhỏgật gùlạnh lùngxa xôilấp lánh Ng÷ v¨n 9Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:3. Xác định từ láy “giảm nghĩa, từ láy “tăng nghĩa”so víi nghÜa gèctrăng trắng, sạch sành sanh, đèm đẹp, sátsàn sạt, nho nhỏ, lành lạnh, nhấp nhô, xôm xốp.Từ láy giảm nghĩa:Từ láy tăng nghĩa: trăng trắng, đèm đẹp, nho nhỏ, lành lạnh, xôm xốp. nhấp nhô, sạch sành sanh, sát sàn sạt Ng÷ v¨n 9Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:I, Từ đơn và từ phứcII, Thành ngữ1, Khái niệm thành ngữThành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh.2, Phân biệt thành ngữ, tục ngữThế nào là thành ngữ? Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 9Trong những tổ hợp từ sau đây, tổ hợp nào là thành ngữ, tổ hợp nào là tục ngữ?gần mực thì đen, gần đèn thì sángb. Đánh trống bỏ dùi.c. Chó treo mèo đậy.d. được voi đòi tiên.e. Nước mắt cá sấuThường là một ngữ (cụm từ)cố ®ịnh, biểu thị một khái niệm. Thường là một câu biểu thị một phán đoán, nhận định Thành ngữ Tục ngữ- Đánh trống bỏ dùi- Được voi vòi tiên- Nước mắt cá sấu- Gần mực thì đen, gầnđèn thì sáng- Chó treo mèo đậy2, Phân biệt thành ngữ, tục ngữ Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 9 Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 9 Giải nghĩa tục ngữ - thành ngữ - GÇn mùc thì ®en, gÇn ®Ìn thì s¸ng: Hoàn cảnh môi trường có ảnh hưởng quan trọng đến tính cách, đạo đức con người. Tham lam quá mức, được cái này lại muốn cái khác hơn.- Đ­îc voi ®ßi tiªn:- Đánh trống bỏ dùi :việc làm không đến nơi đến chốn, bỏ dở- Chó treo mèo đậy : muốn giữ gìn thức ăn, với chó thì phải treo lên, với mèo thì phải đậy lại.- Nước mắt cá sấu lấy sự thương cảm, xót xa giả dối nhằm đánh lừa người khácEm hãy giải nghĩa các thành ngữ, tục ngữ sauII. Thành ngữ Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 9Tìm hai thành ngữ có yếu tố chỉ động vật, hai thành ngữ có yếu tố chỉ thực vật - Mèo mù vớ cá rán : Một sự may mắn tình cờ do hoàn cảnh đưa lại (không phải có được bằng tài năng, trí tuệ hay sự cố gắng nào đó) Đặt câu: Nó đã dốt nát lại lười biếng, thế mà vớ được cô vợ con nhà giầu sụ, đúng Là mèo mù vớ cá rán. Thành ngữ, bãi bể nương dâu: Theo thời gian cuộc đời có những đổi thay ghê gớm khiến cho con người phải suy nghĩ Đặt câu: Anh đứng trước cái vườn hoang, không còn dấu vết gì của ngôi nhà tranh khio xưa, lòng chợt buồn về cảnh bãi bể nương dâu.Th¶o LuËn Nhãm0123456789102030405060708090..... “BÈy næi ba chìm với n­íc non” B¸nh tr«i n­íc - Hå Xu©n H­¬ng “ Sèng chÕt mÆc bay” Ph¹m Duy Tèn “XiÕt bao ăn tuyÕt n»m s­¬ng Màn trêi chiÕu ®Êt dÆm tr­êng lao ®ao” Lôc V©n Tiªn - NguyÔn Đình ChiÓu Bài 4 -Tr125: Dẫn chứng về việc sử dụng thành ngữ trong văn chương Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 9I, Từ đơn và từ phứcII, Thành ngữIII, Nghĩa của từ1, Khái niệm nghĩa của từ Hình thức Nội dungNghĩa của từ là (sự vật, tính chất, hoạt động, quan hệ...)mà từ biểu thịEm hiÓu nghÜa cña tõ lµ gì ? Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 9Bài 2 (T123) Chän c¸ch hiÓu ®óng trong c¸c c¸ch hiÓu sau: A. NghÜa cña tõ “mÑ” là: “ Ng­êi phô nữ, cã con, nãi trong quan hÖ víi con”. B. NghÜa cña tõ “mÑ” kh¸c víi tõ “bè” ë phÇn nghÜa “ Ng­êi phô nữ cã con”. C. NghÜa cña tõ “mÑ” kh«ng thay ®æi trong hai c©u: “MÑ em rÊt hiÒn” và “ThÊt b¹i là mÑ thành c«ng”. D. NghÜa cña tõ “mÑ” kh«ng cã phÇn nào chung víi nghÜa cña tõ “bà”. Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 9 3, Cách giải thích nào trong hai cách giải thích sau là đúng? Vì sao?- Cách giải thích b đúng vì dùng từ rộng lượng định nghĩa cho từ độ lượng (giải thích bằng từ đồng nghĩa) phần còn lại cụ thể hoá cho từ rộng lượng.Độ lượng là: Đức tính rộng lượng rễ thông cảm với người có sai lầm và dễ tha thứ.b. Rộng lượng dễ thông cảm với người có sai lầm và dễ tha thứ Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 9I, Từ đơn và từ phứcII, Thành ngữIII, Nghĩa của từIV, Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ1. Kh¸i niÖm tõ nhiÒu nghÜa- Tõ cã thÓ cã mét nghÜa hay nhiÒu nghÜa. - HiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ lµ: sù thay đæi nghÜa cña tõ, t¹o ra những tõ nhiÒu nghÜa.-Thế nào là từ nhiều nghiã và -Hiện tượng chuyển nghĩa của từ là gì? Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 9Ví dụ:Tõ mét nghÜa: xe ®¹p, m¸y næ, bä nÑt- Tõ nhiÒu nghÜa: ch©n, mòi, xu©n * Tõ cã thÓ cã mét nghÜa hay nhiÒu nghÜaIV, Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từChuyÓn nghÜa lµ hiÖn t­îng thay ®æi nghÜa cña tõ, t¹o ra tõ nhiÒu nghÜa.- Trong tõ nhiÒu nghÜa cã: + NghÜa gèc: lµ nghÜa xuÊt hiÖn tõ ®Çu , lµm c¬ së ®Ó hình thµnh c¸c nghĩa kh¸c.+ NghÜa chuyÓn: lµ nghÜa ®­îc hình thµnh trªn c¬ së nghÜa gèc.Th«ng th­êng, trong c©u, tõ chØ cã mét nghÜa nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn , trong mét sè tr­êng hîp tõ cã thÓ hiÓu ®ång thêi theo c¶ nghÜa gèc vµ nghÜa chuyÓn. Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 9VD: Mùa xuân là tết trồng cây Làm cho đất nước càng ngày càng xuân Hồ Chí Minh(1)(2)Xuân (1) nghĩa gốc, chỉ mùa xuân, mùa đầu trong bốn mùa của một năm, khí hậu mát mẻ, cây cối đâm trồi nảy lộc- Xuân (2) nghĩa chuyển, chỉ sự tươi đẹp của đất nước. Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 9 NghÜa gèc NghÜa chuyÓn Là nghĩa xuất hiện từ đầu, làm cơ sở để hình thành các nghĩa khác.Là nghĩa được hình thành trên cơ sở của nghĩa gốc. Từ nhiều nghĩaIV, Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 92. Trong hai câu thơ sau, từ hoa trong thềm hoa, lệ hoa được dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển?Có thể coi đây là hiện tượng chuyển nghĩa làm xuất hiện từ nhiều nghĩa được không?“Nçi mình thªm tøc nçi nhà ThÒm hoa mét b­íc lÖ hoa mÊy hàng” (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) Tæng kÕt vÒ tõ vùngTiÕt 43:Ngữ văn 92. Trong hai câu thơ sau, từ hoa trong thềm hoa, lệ hoa được dùng theo nghĩa chuyểnVề tu từ cú pháp, " hoa" trong "thềm hoa" và "lệ hoa" là các định ngữ nghệ thuật .- Về tu từ từ vựng, " hoa" trong các tổ hợp trên có nghĩa là đẹp, sang trọng, tinh khiết(đây là các nghĩa chỉ dùng trong câu thơ lục bát này, nếu tách "hoa" ra khỏi câu thơ thì những nghiã này sẽ không còn nữa; vì vậy người ta gọi chúng là nghĩa lâm thời, nó chưa làm thay đổi nghĩa của từ, chưa thể đưa vào từ điển)H­íng dÉn häc bµi ë nhµ Nắm chắc các khái niệm về từ đơn - từ phức, thành ngữ, nghĩa của từ, từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ Soạn bài: tổng kết từ vựng (tiếp theo)Ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c em häc sinh ®· tham dù tiÕt häc HÑn gÆp l¹i