Bài giảng Ngữ văn 10 - Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa - Nguyễn Kim Anh

	 	  Ca dao than th©n, yªu th­¬ng t×nh nghÜa 	   Gi¸o viªn so¹n gi¶ng : NguyÔn Kim Anh	kÕt cÊu bµi gi¶ng Ca dao than th©n, yªu th­¬ng t×nh nghÜaI. §«i nÐt vÒ Ca dao: Kết hợp với việc kiểm tra HS chuẩn bị bài II. Ph©n tÝch: (6 bµi ca dao) * Nh÷ng c©u h¸t than th©n Bµi ca dao 1 vµ 2 * Nh÷ng c©u h¸t yªu th­¬ng 	C¸c bµi ca dao 3,4,5 vµ 6III.Tæng kÕt chung: Gi¸ trÞ néi dung Gi¸ trÞ nghÖ thuËt KiÓm tra viÖc chuÈn bÞ bµiEm hãy đọc 3 bài ca dao -Về tình yêu Quê hương, Đất nước -Về tình cảm với Cha Mẹ, t×nh Thầy -Trß -Về tình yêu đôi lứa. * “Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa...” * “Công cha như núi Thái Sơn...” * “Cơm ăn mỗi bữa nửa lưngUống nước cầm chừng để dạ thương em”“Qua ®×nh ng¶ nãn tr«ng ®×nh Đ×nh bao nhiªu ngãi th­¬ng m×nh bÊy nhiªu”Trả lời nhanh bằng cách khoanh đáp án đúng * Ca dao là những lời tâm tình được hát lên trong môi trường diễn xướng d©n gian. Ca dao có một số kiểu nhân vật trữ tình. Người hát như hát về mình, người nghe như nghe tiếng lòng mình. * Ca dao là những lời thơ do những người bình dân sáng tác, là nguồn chất liệu quý giá làm nên những làn điệu dân ca. * Ca dao và dân ca là hai thể loại độc lập và khác biệt.O OI. Đ«i nÐt vÒ ca dao:-Kh¸i niÖm: Ca dao là tiếng lòng của người bình dân. Lời thơ thường ngắn, phần lớn là lục bát. -Nội dung: Ca dao trữ tình Ca dao hài hước-Nghệ thuật:+Ngôn ngữ giản dị, trong sáng, giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ và lối diễn đạt bằng một số công thức đậm chất dân gian.II. Phân tích: (6 bài ca dao)* Nh÷ng câu hát than thân Bµi 1: 	 “Th©n em nh­ tÊm lôa ®µo PhÊt ph¬ gi÷a chî biÕt vµo tay ai”-“Lụa đào”: đẹp, thắm tươi, mỏng manh (Tõ l¸y: “PhÊt ph¬”).-“Giữa chợ”: Chốn xô bồ, bon chen, nơi mua bán vô tình(b¨n kho¨n: “vµo tay ai”)=> Cô gái xưa tự ý thức về nhan sắc và than về sự bấp bênh của thân phận. “Th©n em nh­ tÊm lôa PhÊt ph¬ gi÷a chî biÕt vµo tay ai”Bµi 2: “Th©n em nh­ cñ Êu gai Ruét trong th× tr¾ng vá ngoµi th× ®en. Ai ¬i, nÕm thö mµ xem! NÕm ra míi biÕt r»ng em ngät bïi”.Bµi 1:  -Sù khiªm nh­êng: “Cñ Êu gai”. -ý thøc vÒ Mình: TÊm lßng > tÊm lßng th¬m thảo, ngät ngµo.  *Më: so s¸nh b×nh dÞ “ củ ấu gai”*KÕt: bản chất “ngät bïi”*TriÕt lý d©n gian “Tèt gç h¬n tèt n­íc s¬n”, c« g¸i ch¨m chØ cã thÓ kh«ng xinh đẹp nh­ng cã tÊm lßng yªu th­¬ng s©u sắc. Nhấn mạnh bản chất: Qua các mối quan hệ mang ý nghĩa nhân sinh:Trong- Ngoài,Hình Thức- Nội Dung,Trước- Sau ,Chưa biết- Đã biết,Hời hợt - Sâu sắc .Đặc sắc của bài ca dao*So s¸nh: “nh­ tÊm lôa ®µo”, “nh­ cñ Êu gai”*Èn dô liªn t­ëng: “phÊt ph¬ gi÷a chî”, “ruét tr¾ng”, “vá ®en”, “ngät bïi”*C«ng thøc:Côm tõ “Th©n em” vµ phÐp so s¸nh nh­...Tiểu kết: Bài ca dao 1 và 2:	Bằng Hình t­îng NT: “Tấm lụa đào” – “giữa chợ” “Củ ấu gai”- “ngọt bùi” => Lời buồn về thân phận của người phụ nữ thời phong kiến, không được quyết định hạnh phúc của chính bản thân. Tuy vậy, tâm sự của mỗi cô gái vẫn lấp lánh niềm tự tin vào giá trị thực của mình. Bài 3: TrÌo lªn c©y khÕ nöa ngµyAi lµm chua xãt lßng nµy, khÕ ¬i! MÆt tr¨ng s¸nh víi mÆt trêiSao H«m s¸nh víi sao Mai ch»ng chằng M×nh ¬i! Cã nhí ta ch¨ng?Ta nh­ sao V­ît chê tr¨ng gi÷a trêi. *Những câu hát yªu th­¬ng: Bµi 3: -C¸ch diÔn ®¹t quen thuộc: (“Trèo lên cây bưởi”, “Trèo lên quán dốc”)-TÝnh tả thùc kh«ng nhiÒu (kÐo thiªn nhiªn, kÐo cảnh vËt vµo ®Ó chia sÎ t©m t­). -Gợi về khung cảnh thiên nhiên (Cã ®Êt, cã trêi víi mét c©y khÕ làm chốn sẻ chia). - 2 tÇng ý: “khÕ”-“chua”:VÞ chua cña quả khÕ “Ai lµm”- “chua xãt lßng nµy”: Chua xót cña duyªn phËn, do “ai” tai ¸c cố tình ngăn cách, chia lìa, làm hao vơi. -Thêi gian ­íc lÖ: “nöa ngµy” - đời người qua buæi duyªn. C¬ héi yªu, c¬ héi h¹nh phóc ®ang qua. Chua xót bởi sù dë dang. -Gọi “khÕ ¬i”: “khÕ” lµ chèn chia sÎ t©m tình. C« ®¬n, lÎ loi l¾m míi bÝu vµo khÕ béc lé nçi lßng , than tình mình.-Đ­a ra c¸c cÆp s¸nh ®«i mµ xa c¸ch“MÆt Trăng- MÆt Trêi” và “Sao H«m- Sao Mai”+ “sánh với”, “ch»ng ch»ng” -> Kh«ng thể tách rời. =>Ng­êi bình d©n ®ã yªu lµ s©u nÆng. Nèi xa -> gÇn, nèi cách biÖt -> ®ång hiÖn.-Tình cảm yêu th­¬ng chờ mong thÊu trời -> nâng tới tầm vũ trô 	 “ Mình ơi có nhớ ta chăng ? Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời” -C©u ­ím hái quen thuéc: C«ng thøc chung g©y chú ý rồi đưa ®Õn giải ®¸p riªng. -Hình tượng hoá nỗi đợi chờ: “trơ gan cùng tuế nguyệt”. Lý t­ëng ho¸ bản th©n vµ lý t­ëng ho¸ tình yªu, ng­êi yªu - “sao Vượt chờ trăng”.	 Ng­êi ®ang yªu h­íng vÒ h¹nh phóc vµ ước mơ sum häp! Ca dao