Bài giảng Ngữ văn 10 - Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa (tiết 1)

(Tiết 1)ca dao than thân, yêu thương tình nghĩaca dao than thân, yêu thương tình nghĩaKiểm tra bài cũCõu hỏi 1: Đặc điểm nổi bật nhất của ca dao là gỡ?Cõu hỏi 2: Phương thức biểu đạt chủ yếu của ca dao là:Cõu hỏi 3: Nhõn vật trữ tỡnh thường gặp nhất trong ca dao là:A. Những bài thơ hoặc những cõu núi cú vần điệuB. Diễn tả cuộc sống thường nhật của con ngườiC. Đỳc kết những kinh nghiệm trong đời sống thực tiễnD. Diễn tả đời sống tõm hồn phong phỳ của người lao độngA. Tự sựB. Biểu cảmC. Miờu tảD. Nghị luậnA. Người dõn thườngB. Người phụ nữC. Người đàn ụngD. Em bộCõu hỏi 4: Ca dao khụng cú đặc điểm nghệ thuật nào?Cõu hỏi 5: Thể thơ thường gặp trong ca dao là:A. Sử dụng lối núi so sỏnh, ẩn dụ.B. Sử dụng phong phỳ phộp lặp từ ngữ và điệp cấu trỳcC. Ngụn ngữ đời thường nhưng giàu giỏ trị biểu đạtD. Miờu tả nhõn vật với tớnh cỏch đa dạng, phức tạpA. Lục bỏtB. Bốn chữC. Song thất lục bỏtD. Năm chữMấy trăm năm thấp thoáng mộng bình yênNhững hội hè đình đám (Hoàng Cầm)I. Tiểu dẫn:Ca dao là những hũn ngọc quý của nhõn dõn- Ca dao diễn tả đời sống tõm hồn, tư tưởng, tỡnh cảm của nhõn dõn- Phõn loại ca dao: Ca dao than thõn, ca dao yờu thương tỡnh nghĩa, ca dao hài hước- Đặc điểm nghệ thuật: Lời ngắn, thể thơ lục bỏt hoặc lục bỏt biến thể. Ngụn ngữ gần gũi với lời ăn tiếng núi hàng ngày, giàu hỡnh ảnh so sỏnh ẩn dụ,sử dụng các công thức mang sắc thái dân gian.- Mở đầu: “Thõn em như” => lời than thõn thờm ngậm ngựi, xút xa, gõy sự chỳ ý tới người đọc.- Biện phỏp nghệ thuật: so sỏnh Thõn em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ biết vào tay aiII. Đọc hiểu văn bản:1. Đọc2. Bố cục:- Bài 1; 2: Ca dao than thõn- Bài 3; 4; 5; 6: Ca dao yờu thương, tỡnh nghĩaIII. Tỡm hiểu văn bản: :1. Bài 1 và 2: Tiếng hỏt than thõnA, Bài 1:- Nhõn vật trữ tỡnh: người phụ nữ Thõn em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ biết vào tay ai+ Hỡnh ảnh “tấm lụa đào”: tượng trưng cho nhan sắc và tuổi xuõn phơi phới của người con gỏi.+ Tấm lụa “phất phơ giữa chợ”: số phận chụng chờnh, khụng khỏc gỡ một mún hàng để mua bỏn.* Tõm sự của người phụ nữ: mong đợi, mơ ước nhưng cũng đầy lo lắng, mơ hồ ỏm ảnh về tương lai, về số phận của mỡnh (khụng biết sẽ trụi dạt về đõu? Với ai?)Hướng dẫn: Thõn em như củ ấu gaiRuột trong thỡ trắng vỏ ngoài thỡ đenAi ơi nếm thử mà xem!Nếm ra, mới biết rằng em ngọt bựiHọc sinh hoạt động theo nhúm:Phõn tớch bài ca dao số 2 Lời than thõn là của ai? (Nhõn vật trữ tỡnh là ai?)- Mở đầu?- Biện phỏp nghệ thuật?- Hỡnh ảnh nghệ thuật? Hỡnh ảnh đú cú đặc điểm gỡ? Gợi liờn tưởng gỡ? Hỡnh ảnh đú gửi gắm tõm sự gỡ của người phụ nữ?- Mở đầu: “Thân em như”- Biện pháp nghệ thuật: so sánh+ Hình ảnh “củ ấu gai”:Ruột trong: trắng > Hình dáng bên ngoài đen đủi, xấu xí không hấp dẫn nhưng phẩm chất bên trong thì tuyệt vời không dễ nhận ra Thân em như củ ấu gaiRuột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen.Ai ơi, nếm thử mà xem!Nếm ra, mới biết rằng em ngọt bùi.Dị bản: Thân em như củ ấu gaiRuột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đenKhông tin bóc vỏ mà xemăn rồi mới biết rằng em ngọt bùi- Hai câu sau: Lời mời mọc da diết, lời bộc bạch giản dị chân thành - sự tự ý thức về giá trị thực của mình - một giá trị không ai biết đến.* Trong lời khẳng định có cả một nỗi ngậm ngùi chua xót cho thân phận những người phụ nữ trong xã hội cũ, họ thường là những người không may mắn trong tình yêu và hạnh phúc gia đình.B, Bài 2:- Nhân vật trữ tình: người phụ nữNhận xét:- Điểm chung giữa hai bài ca dao: Đều có mở đầu là “Thân em như”, đây là lời than thân của người phụ nữ.- Điểm riêng: hình ảnh so sánh khác nhau, mỗi bài có sắc thái tình cảm riêng.Thân em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ biết vào tay ai.Thân em như củ ấu gai Ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đenAi ơi nếm thử mà xem!Nếm ra, mới biết rằng em ngọt bùi.Củng cố:Tại sao lại có nhiều bài ca dao mở đầu là “thân em như” đến vậy?Thủ pháp so sánh có hiệu quả như thế nào? Qua đó ta hãy tìm ra tâm sự chung của người phụ nữ trong xã hội xưa?Câu 2: Từ nội dung của 2 bài ca dao, em liên tưởng đến bài thơ nào? Của ai? (Đã học ở THCS)Câu 1: Em hãy tìm những câu ca dao có mở đầu là “thân em như” và trả lời câu hỏi sau: Thân em như hạt mưa ràoHạt rơi xuống giếng hạt vào vườn hoa Thân em như lá đài bi, Ngày thì dãi nắng, đêm thì dầm sương.Tư liệu: Những bài ca dao có mở đầu là “Thân em như”Thân em như hạt mưa saHạt vào đài các hạt ra ruộng càyThân em như giếng giữa đàngNgười khôn rửa mặt, người phàm rửa chân.Thân em như con cá rô thia Ra sông mắc lưới, vào đìa mắc câuThân em như cái cọc rào Mọt thì anh đổi, cớ sao anh phiền.Thân em như miếng cau khôNgười thanh tham mỏng, người thô tham dày.Bánh trôi nướcHồ Xuân HươngThân em vừa trắng lại vừa trònBảy nổi ba chìm với nước nonRắn nát mặc dầu tay kẻ nặnMà em vẫn giữ tấm lòng son.Bài tập về nhà:1. Tìm tiếp những bài ca dao và những câu thơ trong văn học viết có mở đầu là “Thân em như”. Phân biệt sắc thái ý nghĩa của chúng.2. Nghiên cứu tiếp về chùm ca dao YÊU THƯƠNG TìNH NGHĩANgười ở đừng về