Bài giảng Ngữ văn 10 - Cảnh ngày hè - Trường THPT Lý Nhân

TRƯỜNG THPT LÝ NHÂN Lớp: 10a1Giáo viên: Phạm Văn Khánh.( Bảo kính cảnh giới- Bài 43) Nguyễn TrãiCẢNH NGÀY HÈTiết : 38  Đọc văn 1.Tập thơ Quốc âm thi tập :- Gồm 254 bài chia thành bốn phần : + Vô đề : Ngôn chí (21 bài), Mạn thuật (14 bài), Tự thán (41 bài), Tự thuật (11 bài), Bảo kính cảnh giới (61 bài) + Môn thì lệnh (thời tiết) + Môn hoa mộc (cây cỏ) + Môn cầm thú (thú vật)- Nội dung : Phản ánh tư tưởng, tình cảm,vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi: tư tưởng nhân nghĩa sáng ngời, yêu nước thương dân, gìn giữ nhân cách, chan hoà với thiên nhiên, con người, cuộc sống.- Nghệ thuật : thơ Đường luật được Nguyễn Trãi sử dụng như một thể thơ dân tộc.A. TÌM HIỂU CHUNG:Dựa vào phần tiểu dẫn em hãy nêu một số nét chính về tập thơ Quốc âm thi tập?2. Bài thơ Cảnh ngày hè Xuất xứ: Trích trong “Quốc âm thi tập” bài 43 trong tổng số 61 bài trong chùm Bảo kính cảnh giới thuộc phần “Vô đề”Hoàn cảnh sáng tác: Chưa xác định được rõ ràng, khoảng năm 1438 – 1439 khi Nguyễn Trãi về ở ẩn tại Cơn Sơn.Chủ đề : Bài thơ thể hiện vẻ đẹp tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu cuộc sống của Nguyễn Trãi. Đồng thời bộc lộ tấm lòng thương dân sâu sắc của nhà thơ.Em hãy nêu xuất xứ của bài thơ?Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh nào?Nêu chủ đề của bài thơ?A. TÌM HIỂU CHUNG:Cảnh ngày hè – Nguyễn TrãiRồi / hóng mát / thuở / ngày trường,Hoè lục /đùn đùn / tán rợp giương.Thạch lựu hiên / còn phun thức đỏ,Hồng liên trì / đã tiễn mùi hương.Lao xao chợ cá / làng ngư phủ, Dắng dỏi cầm ve / lầu tịch dương.Dẽ có Ngu cầm/ đàn một tiếng, Dân giàu đủ / khắp đòi phương.B. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢNI. Đọc, chia bố cục và tìm thể loại: Đọc: ngắt nhịp đúng những câu lục ngôn xen kẻ, nhịp 1/2/1/2; 3/4,... giọng hồ hởi, thanh thản, vui tươi.Văn bản:Cảnh ngày hè – Nguyễn TrãiII. Tìm hiểu văn bảnRồi:Rỗi rãiThong thả,không có việc làm. Ngày trường: ngày dài.Ngắt nhịp: 1/2/1/2 +Tâm hồn – cuộc sống: cuộc sống rảnh rỗi, tâm hồn thư thái, thanh thản. + Không gian: mát mẻ trong lành(hóng mát). Một không gian lý tưởng để thưởng ngoạn thiên nhiên.1. Hồn cảnh nhà thơ đến với thiên nhiên.Cảnh ngày hè – Nguyễn TrãiHồn cảnh lý tưởng để thưởng ngoạn thiên nhiên.II. Tìm hiểu văn bảna, Bức tranh thiên nhiên sinh động.* Cách cảm nhận cảnh vật.- Cảm nhận từ gần, tới xa, lại từ xa trở lại gần. (Từ Cây hoè trong vườn, cây lựu trước hiên, tới hoa xen hồng trong ao, tới âm thanh lao xao từ phiên chợ xa vọng lại, rồi lại quay trở về với âm thanh của tiếng ve trước nhà)  Bức tranh mùa hè được quan sát ở nhiều gĩc độ khác nhau.- Cảm nhận bằng nhiều giác quan:2. Bức tranh mùa hè.Cảnh ngày hè – Nguyễn TrãiII. Tìm hiểu văn bảna, Bức tranh thiên nhiên sinh động.* Cách cảm nhận cảnh vật.- Cảm nhận bằng nhiều giác quan:+ Thị giác: (Hoè lục ...; Thạch lựu hiên ...+ Khứu giác: Hồng liên trì ...+Thính giác: Dắng dỏi ...2. Bức tranh mùa hè.Cảnh ngày hè – Nguyễn Trãi Bức tranh cĩ đủ đường nét, màu sắc, âm thanh, con người, cảnh vật, hương vị mùa hè.II. Tìm hiểu văn bảna, Bức tranh thiên nhiên sinh động.* Hình ảnh thiên nhiên:2. Bức tranh mùa hè.Cảnh ngày hè – Nguyễn Trãi Bức tranh thiên nhiên được miêu tả với những hình ảnh rất đặc trưng của mùa hè.- Màu xanh của tán lá hòe lan rộng thành bóng mát che rợp cả một khoảng đất rộng.- Cây Thạch lựu bên hiên nhà đang nở hoa đỏ thắm.- Hoa sen hồng ngoài ao đã ngát mùi hương.- Tiếng ve inh ỏi trước hiên nhà.II. Tìm hiểu văn bảna, Bức tranh thiên nhiên sinh động.* Sự kết hợp hài hồ của cảnh vật:- Đường nét và màu sắc.+Màu xanh của lá hoè làm nổi bật màu đỏ của hoa thạch lựu.+Ánh mặt trời trong buổi chiều tà dát những ánh vàng rực rỡ trên những tán lá xanh.- Hương vị và âm thanh: Hương thơm ngào ngạt của hoa sen hồ cùng tiếng ve inh ỏi và tiếng lao xao của chợ cá làng ngư phủ.2. Bức tranh mùa hè.Cảnh ngày hè – Nguyễn TrãiII. Tìm hiểu văn bảna, Bức tranh thiên nhiên sinh động.2. Bức tranh mùa hè.Cảnh ngày hè – Nguyễn Trãi Tạo nên tính sinh động của bức tranh thiên nhiên.b, Bức tranh thiên nhiên đầy sức sống.Thời gian: cảnh vật đang ở lúc cuối ngày, nhưng sự sống thì khơng dừng lại.+ Những động từ mạnh chỉ hành động: đùn đùn, giương, phun, tiễn Sức sống như được thơi thúc tù bên trong, đang căng ứa, tràn đầy khơng sao kìm lại được. Nĩ phải giương lên, phải phun ra, hết lớp này đến lớp khác.II. Tìm hiểu văn bản2. Bức tranh mùa hè.Cảnh ngày hè – Nguyễn Trãib, Bức tranh thiên nhiên đầy sức sống.+ Những động từ chỉ âm thanh: dắng dỏi, lao xao Buổi chiều nhưng âm thanh vẫn âm vang phá tan bầu khơng khí tĩnh mịch thường thấy trong những buổi chiều quê.(Giáo viên liên hệ câu thơ: “ Thạch lựu...” của Nguyễn Trãi với câu: “Dưới trăng ... đơm bơng” của Nguyễn Du để so sánh.)II. Tìm hiểu văn bản2. Bức tranh mùa hè.Cảnh ngày hè – Nguyễn Trãib, Bức tranh thiên nhiên đầy sức sống.Tĩm lại: Bằng tình yêu thiên nhiên tha thiết, Nguyễn Trãi đã sáng tạo nên một bức tranh thiên nhiên sinh động và đầy sức sống. Được tạo nên trong sự kết hợp hài hồ theo quy luật của cái đẹp trong hội hoạ, âm nhạc, bức tranh vừa cĩ hình, vừa cĩ hồn, vừa gợi tả, vừa sâu lắng.II. Tìm hiểu văn bảna, Niềm vui trước cuộc sống no đủ của nhân dân. (Câu 5, 6) Tiếng lao xao của chợ cá làng ngư phủ: gợi cảnh đơng vui nhộn nhịp, no đủ, vui tai, vui mắt.Tiếng ve như tiếng đàn cầm, tấu lên khúc nhạc vui tươi ngợi ca cuộc sống. Gợi cuộc sống vui tươi, no đủ của nhân dân và niềm vui của Nguyễn Trãi trước cảnh “dân giàu đủ”. 3. Tấm lịng ưu ái của Nguyễn Trãi với dân, với nước.Cảnh ngày hè – Nguyễn TrãiII. Tìm hiểu văn bảna, Niềm vui trước cuộc sống no đủ của nhân dân. (Câu 5, 6) -Nghệ thuật: đảo ngữ + đối: Tạo sự cân đối hài hồ cho câu thơ, nhấn mạnh vào cuộc sống no đủ của nhân dân và niềm vui của Nguyễn Trãi.Giáo viên liên hệ: buổi chiều trong văn học thường gợi lên sự khắc khoải, nỗi buồn; Buổi chiều trong thơ Nguyễn Trãi khơng buồn mà vui. Giải thích vì sao cĩ sự khác biệt ấy?3. Tấm lịng ưu ái của Nguyễn Trãi với dân, với nước.Cảnh ngày hè – Nguyễn TrãiII. Tìm hiểu văn bảna, Niềm vui trước cuộc sống no đủ của nhân dân. (Câu 5, 6) b, Ước muốn cao đẹp của nhà thơ. (Câu 7, 8)+ Câu 7: Sử dụng điển cố: ước muốn cĩ được cây đàn của vua Thuấn để gảy khúc nhạc Nam Phong ngợi ca cuộc sống no đủ của nhân dân.Đĩ là ước muốn cao đẹp và nghệ sĩ.+ Câu 8: sử dụng thể thơ sáu chữ ngắn gọn, dồn nén cảm xúc3. Tấm lịng ưu ái của Nguyễn Trãi với dân, với nước.Cảnh ngày hè – Nguyễn TrãiII. Tìm hiểu văn bảnb, Ước muốn cao đẹp của nhà thơ. (Câu 7, 8)+ Câu 8: sử dụng thể thơ sáu chữ ngắn gọn, dồn nén cảm xúc thể hiện tấm lịng cao cả của nhà thơ: Mong cho dân được sống ấm no, hạnh phúc ở khắp mọi nơi.Tấm lịng đĩ cũng chính là lý tưởng suốt đời mà Ức Trai theo đuổi.3. Tấm lịng ưu ái của Nguyễn Trãi với dân, với nước.Cảnh ngày hè – Nguyễn TrãiIII. Ghi nhớ (SGK) 1.Cảm nhận về vẻ đẹp thiên nhiên và tâm hồn Nguyễn Trãi?2. Sáng tạo của NT khi sử dụng thể thơ thất ngôn là gì? Tác dụng?Củng cố :Cảnh ngày hè – Nguyễn TrãiCâu hỏi kiểm tra: Câu hỏi trắc nghiêm:Câu thơ nào cho biết đây là cảnh vào độ cuối ngày?Hoè đùn đùn tán rợp giương Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.2. Nhà thơ đã cảm nhận cảnh vật bằng những giác quan nào?a.Thị giác b.thính giác c. khứu giác d. Cả 3 ý trên.Câu hỏi tự luận:Vẻ đẹp thiên nhiên và tâm hồn của Nguyễn Trãi được thể hiện trong bài “Cảnh ngày hè” như thế nào?Trân trọng cảm ơn quý thầy cô giáo và các em!