Bài giảng Ngữ văn 10 - Chuyện chức phán sự đền Tản Viên (trích Truyền kỳ mạn lục)

 Chuyện chøc ph¸n sù ®Òn Tản ViªnTrích “Truyền kỳ mạn lục”.Nguyễn DữNéi dung cña bµi I. T×m hiÓu chung.T¸c gi¶.Tác phẩm: “Truyền kỳ mạn lục”. a. Đặc điểm truyện truyền kỳ. b.Nội dung.II. §äc - hiÓu v¨n b¶n.ĐọcTóm tắt.Bố cục.Phân tích.Nh©n vËt Ng« Tö V¨nNhân vật hồn ma tướng giặc.Nghệ chuật kể chuyệnIII. Tổng kết.Giá trị nghệ thuật.Giá trị nội dung.Tư tưởng.II. Đọc hiểu văn bản:Đọc.Tóm tắt.Bố cục* Më truyÖn : Giíi thiÖu nh©n vËt chÝnh Ng« Tö V¨n.* Th©n truyÖn : - Tö V¨n ®èt ®Òn tµ. - Tö V¨n gÆp B¸ch hé hä Th«i vµ thæ thÇn. - Tö V¨n bÞ b¾t vµ cuéc ®èi chÊt ë Minh ti tr­íc Diªm V­¬ng. - Tö V¨n chiÕn th¾ng, lµm quan ph¸n sù ë ®Òn T¶n Viªn.* KÕt truyÖn : - Quan ph¸n sù ®Òn T¶n Viªn t×nh cê gÆp l¹i ng­êi quen cò - Lêi b×nh cña t¸c gi¶. = >Từ đó, em chọn lựa cách phân tích tác phẩm: D. Dung hoà, kết hợp được các cách trên C. Theo từng nhân vật chính         B. Theo xung đột A. Theo diễn biếna. Nhân vật Ngô Tử Văn4. Phân tích: a1. Giới thiệu nhân vật Tử Văn và sự việc đốt đền a2. Cuộc đối mặt với hồn ma tướng giặc và gÆp Thổ công bị hại. a3. Tử văn bị bắt xuống cõi âm a4. Nhậm chức phán sựa1. Giới thiệu nhân vật Tử Văn và hành động đốt đền* Giới thiệu nhân vật .- Tên: Soạn.- Quê: Yên Dũng - Lạng Giang.- Tính cách: cương trực, khảng khái, nóng nảy, “không chịu được sự gian tà”Giới thiệu ngắn gọn, đầy đủ về tên tuổi, quê quán và phẩm chất bằng những từ khẳng định, ngợi khen hé mở nhiều điều hấp dẫn. Cách kể chuyện truyền thống- Hành động đốt đền + Chuẩn bị: “tắm gội sạch sẽ”, “khấn trời”... Không phải hành động của kẻ vì danh, vì lợi hay vì sự liều lĩnh nhất thời, thể hiện sự cẩn trọng, công khai không chút lo sợ. . Thái độ tôn kính, nghiêm túc. Tử Văn: “Vung tay không cần gì...” → Một thái độ dứt khoát, bất chấp hậu quả xấu cho bản thân mình. “Mọi người lắc đầu lè lưỡi, lo sợ thay cho Tử Văn”. + “Châm lửa đốt đền” * Sự việc đốt đền:- Nguyên nhân đốt đền: Vì Tử Văn không chịu được sự gian tà hại dân. + Hậu quả: - Tử Văn bị ốm “Đầu lảo đảomột cơn sốt nóng sốt rét”	 - Bị hồn ma tướng giặc trách mắng, đe doạ.* Đây là chi tiết kỳ ảo. * Thể hiện sự cương trực, khẳng khái của Tử Văn.* Niềm tin vào hành động chính nghĩa và tinh thần dân tộc mạnh mẽa2. Cuộc đối mặt với hồn ma tướng giặc và gặp gỡ Thổ công bị hại. * Đối mặt với hồn ma tướng giặc:Trước lời đe doạ của hồn ma tướng giặc, “Tử Văn mặc kệ, vẫn cứ ngồi ngất ngưởng tự nhiên”. Thể hiện chàng tin tưởng vào việc làm chính nghĩa không quan tâm đến lời đe doạ. * Gặp gỡ Thổ công. Thæ c«ng bÊt ngê, c¶m kÝch, mõng nãi râ sù thËt, cung cÊp chøng cø mong Tö V¨n sÏ lµm viÖc nghÜa ®Õn cïng, đồng thời báo trước hiểm hoạ cho Tử Văn. Chi tiết các đền miếu gần quanh tham của đút lótTố cáo hiện thực bất công trong xã hội đương thời bằng yếu tố kỳ ảo hoá.  §©y chÝnh lµ l« gÝc t¹o ra sù ph¸t triÓn cña c©u chuyÖn.a3. Tử Văn bị bắt xuống cõi âm: Không gian cõi âm là chi tiết kỳ ảo hoang đường: cảnh địa ngục rùng rợn, khủng khiếp: gió tanh, sóng xám, hơi lạnh thấu xương, Tử Văn điềm nhiên không hề khiếp sợ.- Vạch mặt tên bại tướng với lẽ phải trong tay: - Tử Văn không được dự vào hàng khoan giảm: Kêu oan quyết liệt: “ Ngô Soạn này là một kẻ sĩ ngay thẳng ở trần gian, có lỗi gì thì xin bảo cho, không nên bắt chết một cách oan uổng”.- Lớn tiếng đòi công lí+ Xin đem giấy đến đền Tản Viên.+ Tâu trình Diêm Vương, lời rất cương chính, không nhún nhường.Tính cách nhân vật thống nhất: cương trực, khẳng khái, đấu tranh quyết liệt để chống kẻ ác trừ hại cho dân Kết quả xử kiện.+ Tử Văn thắng, được giữ chức phán sự ở đền Tản Viên.+ Tên cư sĩ bị nhốt vào ngục Cửu U, hài cốt tan tành như cám.+ Thổ công được trả lại đền, khôi phục lại danh vị.+ Nhân gian được bình an. Ý nghĩa: cuộc đấu tranh giữa Tử Văn và hồn ma tướng giặc là cuộc đấu tranh giữa con người và ma quỷ đầy yếu tố kỳ ảo, thể hiện: + Niềm tin của con người vào công lý, chính nghĩa sẽ thắng gian tà.+ Nhân vật bộc lộ bản lĩnh và nhân cách.+ Giáo dục chúng ta sống, hành động theo lẽ phải.+ Tinh thần đấu tranh chống cái xấu, cái ác.a4. Nhậm chức phán sự: - Thổ công tiến cử - “Vui vẻ nhận lời”: Kh«ng ng¹i bÞ chÕt vµ s½n lßng ®i thực thi đạo nghĩa ở cõi âm ( gîi liªn hÖ cõi trần...!)- Chức Phán sự: Tử Văn làm người bảo vệ công lý => Mơ ước, khát vọng công lý của nhân dân. §ång thêi bày tá t©m sù ngÇm vÒ thêi thÕ cña t¸c gi¶. - Kết truyện: Tử Văn “chắp tay thi lễ” khi gặp người quen, “thoắt cưỡi gió mà biến mất”.=> kỳ ảo, thể hiện sự tôn kính ngưỡng mộ của tác giả với Ngô Tử Văn.Tiểu kết: Hình tượng nhân vật Tử Văn đại diện cho chính nghĩa trong cuộc đấu trí, đấu gan cam go, không khoan nhượng với gian tà. Chức phán sự là một "phần thưởng” đưa nhân vật bất tử trong một cương vị xứng đáng. Đền Và thờ Thần Tản Viênb. Hồn ma tướng giặc.	Là hình tượng kỳ ảo, tưởng tượng.b1. Sự độc ác: - Sống: là kẻ xâm lược. - Chết: Làm yêu làm quái+ Đánh đuổi Thổ công có công đức, cướp đền linh để ngụ gây tội ác.+ Quấy nhiễu, phá hoại đời sống bình an của dân lành.+ Đút lót các quan dưới âm, lừa Diêm Vương để hại Tử Văn chết oan.b2. Sự gian trá, giảo hoạt:- Dùng Nho giáo để mắng mỏ: “Nhà ngươi đã theo nghiệp Nho họckhó lòng tránh khỏi tai vạ”.- Dùng oai linh của quỷ thần để đe doạ.- Ra vẻ khoan dung khi sợ lộ: “lập lờ nhận tội”.b3. Bị trừng phạt đích đáng.Cõi âm: Bị nhốt vào ngục Cửu U,Cõi dương: ngôi mộ bị lật tung lên, hài cốt tan tành như cám, Tiểu kết: Tác giả phê phán hồn ma tướng giặc độc ác, gian xảo. Đó cũng là tư tưởng của nhân dân “ác giả ác báo”.c. Nghệ thuật kể chuyện và xây dựng nhân vật- Kết hợp hài hoà giữa yếu tố hiện thực (nhân vật, địa điểm,) và yếu tố kỳ ảo (quỷ sứ, hồn ma, Diêm Vương,) tạo sức hấp dẫn, cuốn hút và giàu ngụ ý phê phán. Kết cấu theo trình tự thời gian, giàu kịch tính, cách kể khéo léo, hấp dẫn. Ngôn ngữ linh hoạt, đa dạng, lời đối thoại của nhân vât, lời kể của tác giả, lời bình(cuối truyện). Hình tượng nhân vật: tính cách nhất quán, mỗi nhân vật đều thể hiện quan điểm tư tưởng của tác giả.-Nghệ thuật tương phản xuyên suốt tác phẩmd. Hai cõi tương giao và ý nghĩa của truyền kỳ:d1. Hai câi t­¬ng giao :* Cõi âm:*Câi d­¬ng-Các nhân vật :+Diêm Vương c«ng minh, biÕt söa sai (ChØ cã ë câi ©m!)+Tướng giặc và các phán quan ăn của đút. +Thổ công bị đánh đuổi “chỉ có chút lòng thành thực”.-Hai ngôi đền:Đền Tản Viên(Thổ công l¸nh, Tử Văn làm phán sự). Đền bị tà gian chiếm (Tö V¨n ®èt)- Các nhân vật:Người đời (“mọi người lắc đầu lè lưỡi”)Tử Văn-Hai địa điểm: +Nơi khoan giảm: dinh toà rất lớn, thành sắt+Nơi đoạ đầy: Sông  gió tanh sóng xám, lạnh thấu xương. Thªm vµo c¶nh t­îng lµ “ mấy vạn quỷ nanh ác...”? Nhận xét về sự hiển hiện của hai cõi- ngụ ý nhân sinh. - Nơi nào cũng có thiện- có ác, có chính - có tà.- Cuộc đấu luôn gay gắt, kÎ sÜ cÇn cã b¶n lÜnh. d2. ý nghÜa cña truyÒn kú: Bài học làm người* Nhìn nhận các cách sống: Ác tµ gian (Tướng giặc). Thiện đơn thuần là nạn nhân của cái ác (Thổ công).Thiện đấu tranh vì chính nghĩa (Tử Văn). Công bằng và hạnh phúc chỉ đến khi người chính trực biết đấu tranh với cái xấu, cái ác, sự tà gian. * Niềm tin vào lẽ phải: Chính (Thiện) Tà (ác) Tử Văn -Tên giặc phương Bắc họ Thôi Thổ công -Sè ®«ng quan lại đÒu ăn của đút.Diêm Vương phán quyết (Mắng các phán quan, trị tà, tha Tử Văn) Chính cuối cùng tất thắng tà.Tương quan chính - tà=>Lẽ phải, công lý không lệ thuộc vào số lượng người hai phÝa chÝnh-tµ. Bè cánh xấu xa chỉ tồn tại nhất thời. Chính nghĩa tất thắng. Miễn là ng­êi qu©n tö phải có ý chí và không ngại sự thiệt hại đến bản thân mình. *Lời bình lµ thái độ râ rµng của Nguyễn Dữ:Tác giả bình về lẽ cứng cỏi làm nên người quân tử đã càng tô thêm vẻ đẹp của Tử Văn vì chính nghĩa. Câu kết thể hiện tấm lòng của tác giả với đời và một thái độ rõ ràng về người anh hùng không thể hèn kém, khư khư cái thiện riêng mình: “Kẻ sĩ không nên kiêng sợ sự cứng cỏi”.§­êng lªn nói T¶nIII. Tổng kết.1. Nghệ thuật.Sử dụng yếu tố hoang đường đậm đặc kết hợp yếu tố hiện thực, giàu sức lôi cuốn.Xây dựng hình tượng nhân vật mang tính thống nhất.Nghệ thuật kể chuyện linh hoạt, giàu kịch tính.Nghệ thuật tương phản xuyên suốt câu chuyện.2. Nội dung.Tác phẩm kể về hành động đốt đền của Ngô Tử Văn qua đó thể hiện tinh thần khẳng khái, cương trực, đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân.3. Tư tưởng. Niềm tin vào công lý chính nghĩa sẽ thắng gian tà. I. Tìm hiểu chungNªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ NguyÔn D÷? 1. T¸c gi¶.- NguyÔn D÷ ( ? - ? ) Sèng vµo kho¶ng thÕ kØ thÕ kØ XVI. - Quª : §ç Tïng - Tr­êng T©n , (Thanh MiÖn), tØnh H¶i D­¬ng.- XuÊt th©n trong gia ®×nh khoa b¶ng.- Tõng ®i thi, lµm quan, sau lui vÒ ë Èn.2. T¸c phÈm : “TruyÒn k× m¹n lôc”.a. §Æc ®iÓm cña truyÖn truyÒn k×: - ChÞu ¶nh h­ëng truyÖn truyÒn k× Trung Quèc. - KÓ chuyÖn b»ng v¨n xu«i ch÷ H¸n , xen lÉn th¬ ca, lêi b×nh luËn. - Mang yÕu tè k× ¶o, hoang ®­êng , ®Ëm tÝnh hiÖn thùc . b. Nội dung. - Gåm 20 truyÖn, viết bằng chữ Hán, cèt truyÖn cã tõ thêi LÝ, TrÇn, Hå, Lª S¬.Chủ đề:+ Phê phán hiện thực xã hội đương thời + Ca ngợi tự hào về những con người khí tiết: phụ nữ, nho sĩ, Tr×nh bµy hiÓu biÕt cña em vÒ ®Æc ®iểm cña truyÖn truyÒn k×?- TruyÖn thÓ hiÖn tinh thÇn d©n téc, tù hµo v¨n hiÕn §¹i ViÖt, ®Ò cao ®¹o ®øc, nh©n hËu, thuû chung  - Ca ngîi nho sÜ trÝ thøc kh¶ng kh¸i, chÝnh trùc v× nghÜa chèng gian tµ.- Truyện có giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo sâu sắc, là áng “thiên cổ tuỳ bút” (Vũ Khâm Liên).II. Đọc- hiểu văn bản.Đọc.Tóm tắt.(tt)Bố cục.Phân tích.Tóm tắt truyện: Ngô Tử Văn Người cương trựcthấy sự tà gian không thể chịu nổiTướng giặcTử Văn đốt đền => Tử Văn không sợ -Thổ c«ng kể việc bị cướp đền, t¹m lánh ở đền TảnViên. -Tử Văn v­ît nh÷ng ¸p lùc, cản trở để làm rõ trắng đen.-Diªm Vương xử tội tướng giặc và cho Tử Văn sống lại.-Thổ công hiÖn vÒ mời Tử Văn vào chức phán sự ë đền Tản Viên- nơi Thổ công tõng đến lánh. Tử trận gần đền ở lại làm yêu lµm quáiTướng giặc mất chỗ nương náu, hiÖn trong m¬ đe doạ...Tử VănHồn ma tướng giặcđốt đềnThổ côngDiêm Vương xử phạtChức phán sự đền Tản ViênTrừng phạtTiến cử Về dương thếKể tội tướng giặcKiện Tử Văn