Bài giảng Ngữ văn 10 - Tiết 39: Đọc văn Cảnh ngày hè

TIẾT 39: ĐỌC VĂNCảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43)Nguyễn Trãi3I. Tìm hiểu chung:1. Tập thơ Quốc âm thi tập:Cảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn Trãi- Gồm 4 phần:Vô đề, Môn thì lệnh, Môn hoa mộc, Môn cầm thú.- Nội dung: phản ánh vẻ đẹp của Nguyễn Trãi qua hai phương diện:+ Người anh hùng với lí tưởng nhân nghĩa,yêu nước thương dân.+ Nhà thơ cới tình yêu quê hương, con người, cuộc sống.- Nghệ thuật: Thể thơ thất ngôn xen lục ngôn. 2. Bài thơ - Nhan đề: Cảnh ngày hè do người biên soạn sgk đặt. - Là bài số 43 thuộc mục Bảo kính cảnh giới (Gương báu răn mình) - Thể thơ và bố cục + Thể thơ: thất ngôn xen lục ngôn. + Bố cục: 2 phần Câu 2-> câu 5: vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống. Câu1, câu7-8: vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi.Cảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn TrãiI. Tìm hiểu chung:1. Tập thơ Quốc âm thi tập:Rồi hóng mát thuở ngày trường,Hoè lục đùn đùn tán rợp giương.Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.Lao xao chợ cá làng ngư phủ,Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.Dẽ có ngu cầm đàn một tiếng,Dân giàu đủ khắp đòi phương.Cảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn TrãiI. Tìm hiểu chung:II. Đọc – hiểu văn bản1. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống:- Thời gian: tịch dương- lúc mặt trời sắp lặn chiều muộn, ngày tàn.- Những hình ảnh của bức tranh thiên nhiên, được miêu tả:+ Cây hòe.+ Hoa lựu.+ Hoa sen.-> hình ảnh gần gũi, đậc trưng của mùa hè.Cảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn TrãiI. Tìm hiểu chung:II. Đọc – hiểu văn bảnBức tranh thiên nhiên được tác giả miêu tả bằng hình ảnh nào? trong thời gian nào?Cõy hoố“Hoố lục đựn đựn tỏn hợp giương.“Cây hoè:Động từ mạnh :+“đùn đùn” -> gợi tả sự vận động của một nguồn sống mãnh liệt, sôi trào.+ giương”- tán giương lên che rợp. Hình ảnh cây hoè đang ở độ phát triển, có sức sống mãnh liệt.Cõy hũe được tỏc giả miờu tả như thế nào ?Cảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn TrãiI. Tìm hiểu chung:II. Đọc – hiểu văn bản1. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống:a. Bức tranh thiên nhiênCõy lựu“Thạch lựu hiờn cũn phun thức đỏ”Hoa lựu: Động từ mạnh + “phun” thiên về tả sức sống.+ Nó khác với tính từ “lập loè” trong thơ Nguyễn Du (Dưới trăng quyên đã gọi hè/ Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông) thiên về tạo hình sắc. Động từ mạnh “phun” diễn tả trạng thái tinh thần của sự vật, gợi tả những bông thạch lựu bung nở tựa hồ một cơn mưa hoa.Cây lựu được tác giả miêu tả bằng những biện pháp nghệ thuật gì?hãy so sánh với hai câu thơ của Nguyễn Du.Cảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn TrãiI. Tìm hiểu chung:II. Đọc – hiểu văn bảna. Bức tranh thiên nhiên1. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống:Ao sen“Hồng liờn trỡ đó tiễn mựi hương.”* Hoa sen: “tiễn mùi hương”-> ngát mùi hương.Tính từ :“ngát” -> gợi sự bừng nở, khoe sắc, toả hương ngào ngạt của hoa sen mùa hạ.=> bức tranh thiên nhiên mùa hè tràn đầy sức sống. Nguồn sống ấy như tạo ra một sự thôi thúc tự bên trong, đang ứ căng, đang tràn đầy trong lòng thiên nhiên vạn vật, ko kìm lại được, khiến chúng phải “giương” lên, “phun” ra hết lớp này đến lớp khác.Cõy hoa sen được tỏc giả cảm nhận như thế nào ?em cú nhận xột gỡ về bức tranh thiờn nhiờn ?Cảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn TrãiII. Đọc – hiểu văn bảnI. Tìm hiểu chung:1. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống:a. Bức tranh thiên nhiênBức tranh thiên nhiên còn được miêu tả qua những âm thanh gì?* Âm thanh: tiếng ve -> râm ran -> gợi sự vui tươi, rộn rã, ngân lên như những điệu nhạc.Nhận xét về nhịp thơ, cách dùng từ để miêu tả thiên nhiên? nêu tác dụng?Nhịp thơ: 3\4 -> Không khí rộn ràng.- Từ ngữ: dân dã -> tạo nên một bức tranh quê mộc mạc, tự nhiênMột bức tranh thiên nhiên đẹp, đầy sức sống. Tiêu biểu cho cảnh vật nông thôn Việt Nam.Đó là tấm lòng yêu thiên nhiên, gắn bó, hoà hợp với thiên nhiên.Cảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn TrãiI. Tìm hiểu chung:II. Đọc – hiểu văn bản1. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống:a. Bức tranh thiên nhiên b. Bức tranh cuộc sốngLao xao chợ cá làng ngư phủ* Cuộc sống của nhân dân- Lao xao chợ cá:+Hình ảnh: Chợ -> gợi sự nhộn nhịp, tấp nập, đất nước bình yên, no đủ.+Lao xao: -> Âm thanh đặc trưng của làng chài- từ xa vọng lạidấu hiệu của sự sống của con người.gợi niềm vui, cuộc sống bình dị Âm thanh của chợ cỏ cú đặc trưng gỡ ? ý nghĩa?Cảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn TrãiI. Tìm hiểu chung:II. Đọc – hiểu văn bản1. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống:a. Bức tranh thiên nhiênRồi hóng mát thủơ ngày trườngCảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn TrãiI. Tìm hiểu chung:II. Đọc – hiểu văn bản1. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống:a. Bức tranh thiên nhiên b. Bức tranh cuộc sống* Cuộc sống của nhân dân* Cuộc sống của thi nhânRồi: rỗi rãi, thảnh thơiMột ngày trường: một ngày dài rỗi rãi> cuộc sống của thi nhân bận rộn, nhiều lo toan – tấm lòng hướng về dân về nướcNhận xét về bức tranh thiên nhiên cuộc sống?=> Một bức tranh sinh động vui tươi. bức tranh được kết hợp giữa âm thanh màu sắc, hình ảnh, con người. Bức tranh bình dị, tinh tế. Khát vọng một xã hội thái bình, ấm no hạnh phúc.Nhận xét:- Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống được miêu tả vào thời điểm cuối ngày nhưng ko gợi cảm giác ảm đạm. Bởi ngày sắp tắt nhưng sự sống ko ngừng lại. Thiên nhiên vẫn vận động với một nguồn sống dồi dào, mãnh liệt. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống còn rộn rã những âm thanh tươi vui.- Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống còn hết sức sinh động. Bởi nó có sự kết hợp hài hòa giữa đường nét, màu sắc và âm thanh, con người và cảnh vật: màu lục của lá hòe làm nổi bật màu đỏ của hoa lựu, ánh mặt trời buổi chiều như dát vàng trên tán hòe xanh; tiếng ve inh ỏi- âm thanh đặc trưng của mùa hè, hòa cùng tiếng lao xao nơi chợ cá- âm thanh đặc trưng của của làng chài từ xa vọng lại.- Cảnh vật thiên nhiên ở đây mang vẻ dân dã, giản dị đời thường nhưng cũng hết sức tinh tế, gợi cảm, khác với cách miêu tả bức tranh mùa hè có phần mộc mạc, thô tháp của tác giả thời Hồng Đức.- Tác giả đã huy động:+ Thị giác: để cảm nhận màu sắc của lá hòe xanh, hoa thạch lựu đỏ ngời.+ Khứu giác: để cảm nhận hương sen thơm ngát.+ Thính giác: để thu nhận âm thanh lao xao của chợ cá làng chài từ xa.+ Thính giác và sự liên tưởng: để thấy tiếng ve kêu inh ỏi tựa như tiếng đàn. Điều đó cho thấy tác giả có sự giao cảm mạnh mẽ và tinh tế với thiên nhiên cảnh vật và cuộc sống con người.2. Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi:*Tâm hồn rộng mở với thiên nhiên: Câu 1: Rồi- rỗi rãi hoàn cảnh đặc biệt hiếm hoi trong cuộc đời con người “thân” ko nhàn mà “tâm” cũng ko nhàn. Thời gian rảnh rỗi, tâm hồn thư thái, thanh thản. Một ngày với khí trời mát mẻ, trong lành. Hoàn cảnh lí tưởng cả điều kiện khách quan và chủ quan để Nguyễn Trãi làm thơ và yêu say cảnh đẹp. ức Trai là nhà thơ của thiên nhiên: “Non nước cùng ta đã có duyên”(Tự thán-4)=> Con người sống hướng về thiên nhiên, hoà hợp với thiên nhiên.Câu thơ đầu với 6 chữ đặc biệt cho thấy hoàn cảnh tác giả sáng tác bài thơ này ntn?Cảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn TrãiI Tìm hiểu chungII. Đọc hiểu văn bản1. Bức tranh thiên nhiên cuộc sống.* Tấm lòng với dân với nước.Câu7-8:- Ngu cầm- đàn của vua Ngu Thuấn, bậc minh quân gắn với khúc hát Nam Phong mơ ước cho nhân dân có cuộc sống giàu đủ.- Câu 8: 6 chữ dồn nén cảm xúc cả bài thơ điểm kết tụ của hồn thơ ức Trai ko phải ở thiên nhiên tạo vật mà chính ở cuộc sống con người, ở nhân dân. Khát vọng về cuộc sống thái bình, no ấm, hạnh phúc cho nhân dân (dân giàu đủ) và đó phải là cuộc sống thái bình, ấm no, hạnh phúc cho tất cả mọi người ở mọi nơi (khắp đòi phương). Nguyễn Trãi yêu thiên nhiên nhưng trước hết tấm lòng của ông luôn đau đáu một niềm với dân với nước: Bui một tấc lòng ưu ái cũ Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông. (Thuật hứng-5)Vẻ đẹp của tâm hồn Nguyễn Trãi qua 2 câu kết?Cảnh ngày hè( Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn TrãiI.Tìm hiểu chungII. Đọc hiểu văn bảnBức tranh thiên nhiên, cuộc sống. Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi. III.TỔNG KẾT1. Nội dung:- Bức tranh cảnh ngày hè tràn đầy sức sống, sinh động vừa giản dị, dân dã đời thường vừa tinh tế, gợi cảm.- Tình yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu cuộc sống, tấm lòng vì dân, vì nước của tác giả. 2. Nghệ thuật:- Cách ngắt nhịp đặc biệt: 3/4 ở câu 3 và câu 4 tập trung sự chú ý của người đọc, làm nổi bật hơn cảnh vật trong ngày hè. - Thể thơ: thất ngôn xen lục ngôn.- Ngôn ngữ: giản dị mà tinh tế, biểu cảm. CỦNG CỐ Nắm được bức tranh mùa hè sinh động và tràn đầy sức sống được nhà thơ thể hiện trong bài thơ và tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu nhân dân đất nước của Nguyễn Trãi.Bài học đến đây là hếtHẹn gặp lại các em trong bài học sau!