Bài giảng Ngữ văn 10 - Văn học dân gian Truyện An Dương Vương và Mỵ Châu - Trọng Thủy

Văn học dân gianTruyện An Dương Vương vàMỵ Châu - Trọng ThủyTrích “Lĩnh Nam chích quái”GV thực hiện: Phan Minh Thùy1. Đặc trưng cơ bản của truyền thuyết:Phản ánh lịch sử một cách độc đáo: được hư cấu, khúc xạ theo quan niệm, cảm xúc của nhân dân, có xen lẫn yếu tố thần kỳ. Để hiểu đúng truyền thuyết, cần đặt nó trong mối quan hệ với môi trường lịch sử, văn hóa mà nó sinh ra.I. Tìm hiểu chungI. Tìm hiểu chung2. Xuất xứ tác phẩm:Đây là văn bản “Rùa vàng” được chép trong Lĩnh Nam chích quái.Trình bày sự tích thành Cổ Loa, sự tích An Dương Vương lập nước Aâu Lạc, sự tích đá Mị Châu và ngọc trai – giếng nước.Giải thích nguyên nhân mất nước Aâu Lạc.I. Tìm hiểu chung3. Bố cục: 3 phầnTừ đầu đến bèn xin hòa: quá trình dựng nước và giữ nước của An Dương Vương.Tiếp đó đến dẫn vua xuống biển: nước Aâu Lạc bị mất do sự mất cảnh giác của An Dương Vương và sự nhẹ dạ của Mỵ Châu.Đoạn còn lại: thái độ của tác giả dân gian đối với Mỵ Châu, Trọng Thủy. II. Đọc hiểu:An Dương Vương xây thành, chế nỏ và bảo vệ đất nước:- Xây thành:Nối tiếp sự nghiệp vua Hùng, dời đô về Kẻ Chủ  An Dương Vương nhìn xa trông rộng, phát triển đất nước.Thành xây tới đâu lở tới đó.  khó khăn buổi đầu dựng nước.Lập bàn thờ, giữ mình trong sạch (trai giới) để cầu thần linh. kính trọng tổ tiên, thiêng liêng hóa nhiệm vụ giữ nước.Rùa Vàng (sứ Thanh Giang) giúp đỡ xây nửa tháng thì xong. An Dương Vương được cả thần và người ủng hộ.Sa bàn thành Cổ LoaMột góc tường thành Cổ Loa1. An Dương Vương xây thành, chế nỏ và bảo vệ đất nước:- Chế nỏ:Câu hỏi: nếu có giặc ngoài lấy gì mà chống?  ý thức trách nhiệm, tinh thần cảnh giác của An Dương Vương.Mũi tên đồng ở Cổ Loa1. An Dương Vương xây thành, chế nỏ và bảo vệ đất nước: Tác giả dân gian muốn ca ngợi công lao dựng nước và giữ nước của An Dương Vương, lý tưởng hóa việc xây thành, chế tạo vũ khí. 2. Bi kịch mất nước và bi kịch tình yêu: a. Bi kịch mất nước: Trách nhiệm của An Dương Vương Triệu Đà cầu hôn  hôn nhân nhằm mục đích xâm lược. Vua vô tình gả con gái là Mỵ Châu cho con trai Đà là Trọng Thủy  An Dương Vương không phân biệt được đâu là bạn, đâu là thù.An Dương Vương cho Trọng Thủy ở rể: vua mất cảnh giác trầm trọng, tạo điều kiện cho giặc tự do tiến sâu vào lãnh thổTrọng Thủy mang nỏ thần về, Triệu Đà cất binh sang xâm lược, An Dương Vương vẫn thản nhiên đánh cờ  An Dương Vương không lo phòng bị nghiêm túc, quá ỷ lại vào vũ khí. An Dương Vương chủ quan, quá lơ là cảnh giác. Ông là người đầu tiên phải gánh trách nhiệm về việc mất nước.2. Bi kịch mất nước và bi kịch tình yêu: a. Bi kịch mất nước: Trách nhiệm của Mỵ Châu:Lén cho Trọng Thủy xem nỏ thần  tiết lộ bí mật quan trọng của quốc gia.Rắc lông ngỗng  dẫn đường cho giặc đuổi theo, dồn vua cha đến bước đường cùng Mỵ Châu là một kẻ ngây thơ nhẹ dạ, không biết suy nghĩ nặng nhẹ, đem tình vợ chồng đặt lên trên nghĩa vụ đối với đất nước. 2. Bi kịch mất nước và bi kịch tình yêu: a. Bi kịch mất nước: Nhân vật Mỵ Châu- Lấy Trọng Thủy: vâng theo lời cha.- Cho Trọng Thủy xem nỏ thần: phục tùng chồng, yêu chồng mù quáng, cả tin nhẹ dạ. - Rắc lông ngỗng: không chịu được nỗi đau ly biệt, muốn gặp lại chồng.Mỵ Châu ngây thơ, hết lòng yêu thương Trọng Thủy bằng một tình cảm chân thành, mãnh liệt và thiếu lý trí, không biết tình cảm đó có thể xung đột, đe dọa lợi ích quốc gia và gây ra bi kịch cho bản thân mình2. Bi kịch mất nước và bi kịch tình yêu: a. Bi kịch tình yêu: Nhân vật Trọng Thủy- Lấy cắp lẫy nỏ- Nếu chẳng may giặc giã - Dẫn quân đuổi theo Trọng Thủy là một tên gián điệp đích thực và đắc lực của Triệu Đà. Từ đầu đến cuối, hắn lừa dối Mỵ Châu và gây ra cái chết của cha con An Dương Vương.2. Bi kịch mất nước và bi kịch tình yêu: a. Bi kịch tình yêu: Nhân vật Trọng Thủy- Cái chết của Trọng Thủy: + nguyên nhân: nảy sinh tình cảm vợ chồng, không giải quyết được mâu thuẫn trong con người mình  Trọng Thủy là nhân vật phức tạp, vừa là thủ phạm, vừa là nạn nhân của chiến tranh xâm lược tố cáo chiến tranh. bi kịch của kẻ bị kẹt ở giữa tham vọng và tình yêu. 2. Bi kịch mất nước và bi kịch tình yêu: a. Bi kịch tình yêu:3. Thái độ của tác giả dân gian: Đối với An Dương Vương:An Dương Vương chém đầu Mỵ Châu  người lãnh tụ phải vì cộng đồng mà thẳng tay trừng trị kẻ có tội dù đó là con ruột của mình  cái chung phải đặt lên trên cái riêng.An Dương Vương cầm theo sừng tê bảy tấc theo Rùa vàng xuống biển  trong lòng nhân dân, người anh hùng dựng nước là bất tử.3. Thái độ của tác giả dân gian: Đối với Mỵ Châu:Rùa vàng nói: “Giặc ở sau lưng nhà vua đó!”  đại diện cho trí tuệ và sự phán quyết mạnh mẽ của cha ông, nghiêm khắc phê phán kẻ có tội.Máu thành ngọc trai, xác thành ngọc thạch  nhân dân bao dung, an ủi cho tấm lòng trong trắng ngây thơ của Mỵ Châu (bị lừa dối, vô tình phạm tội). cái chung bao giờ cũng phải được đặt ở trên cái riêng, đôi khi phải hi sinh tình riêng cho cái chung.3. Thái độ của tác giả dân gian: Đối với Trọng Thủy:- Cái chết của Trọng Thủy: hắn là giặc ngoại xâm, là kẻ phụ tình  phải bị đền tội. Chi tiết ngọc trai giếng nước: - Hóa giải oan tình của Mỵ Châu.- Nhân dân ta cũng tha thứ cho Trọng Thủy. Hắn cũng bị vua cha lợi dụng. vẻ đẹp hòan mỹ, thể hiện sự bao dung, nhân hậu của nhân dân ta. Nội dung: bài học lịch sử:Cảnh giác với kẻ thù.Xử lý đúng mối quan hệ giữa chung và riêng, nhà và nước, cá nhân và cộng đồng.Nghệ thuật:Kết cấu chặt chẽXây dựng nhân vật vừa phản ánh được mâu thuẫn cá nhân, vừa phản ánh mâu thuẫn giữa dân tộc với kẻ thù xâm lược.Xây dựng tình tiết nghệ thuật đẹp, cô đọng, hàm súc. III. Tổng kết:Qua An Dương Vương miếuCao Bá QuátNhất triều giang bắc động chinh bềNam chữ cùng đồ thất mã têThiết trảo thử tâm phi ngộ phụTrao mao hà diện cánh cầu thêSong châu di hóa hàm lưu bạngBách kiếm nan thù nhập hải têLoa cấp thê lương hà xứ mịch?Tà dương tước vũ mộ sơn tê.Qua An Dương Vương miếuMột buổi mai bỗng tiếng trống nổi lên phía bắc sôngSau đó thì ở bãi biển phía nam, con ngựa mang nhà vua chạy đến đường cùng, hí vang lênMỵ Châu lấy trộm lẫy rùa đưa cho chồng xem, quả thật nàng không có ý lừa chaNhưng Trọng Thủy còn mặt mũi nào theo dấu lông ngỗng mà tìm vợ nữa?Nước mắt nàng trong miệng trai biến thành đôi hạt châu là chuyện dễNhưng An Dương Vương cầm sừng tê rẽ xuống nước, chết rồi, dẫu có đem nàng ra chém trăm nhát cũng khó đền bù!Nay tìm đâu thấy loài trai buồn thảm ấy,Chỉ thấy chim công múa phía kia núi, dưới bóng chiều hôm Qua miếu Mỵ ChâuChu Mạnh Trinh Lang quân tình trọng, phụ ân thâmBất bạch kỳ oan tự đáo kimThần nỏ vô linh kim diệc khứMinh Châu hữu lệ bạng do trầmHoang bi cổ mộc thiên niên quốcBích hải dao niên nhất phiến tâmTịch mịch tiên triều cung ngoại miếuĐỗ quyên đề đoạn nguyệt âm âmQua miếu Mỵ ChâuChu Mạnh Trinh Tình chồng vốn nặng mà ơn cha thì sâu,Nên nàng phải mang mối kỳ oan cho đến nayNỏ thần không thiêng nữa, rùa vàng biến mất rồiNgọc sáng còn in ngấn lệ, còn trai chìm đáy nướcỞ đây chỉ còn tấm bia tàn và cây cổ thụ từ nghìn năm trướcNhưng biển thẳm trời cao sẽ chứng cho lòng ngay thẳng của nàngNgôi miếu ngoài đền của triều đại trước vắng vẻ quá!Dưới ánh trăng âm u, tiếng đỗ quyên cũng im bặt Mỵ ChâuAnh Ngọc Lông ngỗng rơi trắng đường chạy nạnNhững chiếc lông không biết tự giấu mìnhNước mắt thành mặt trái của lòng tinTình yêu đến cùng đường cùng cái chếtNhưng người đẹp dẫu rơi đầu vẫn đẹpTình yêu bị dối lừa vẫn nguyên vẹn tình yêuGiá như trên đời còn có một Mỵ ChâuVừa say đắm yêu thương vừa luôn cảnh giácKhông sơ hở, chẳng mắc lừa mẹo giặcMột Mỵ Châu như ta vẫn hằng mơMỵ ChâuAnh Ngọc Thì hẳn Mỵ Châu không sống đến bây giờĐể chung thủy với tình yêu ngàn năm có lẻNhư anh với em dẫu yêu nhau chung thủyĐến bạc đầu bất quá chỉ trăm nămNên chúng ta dù rất đỗi đau lòngVẫn không thể cứu Mỵ Châu khỏi chếtLũ trai biển sẽ thay người nuôi tiếpGiữa lòng mình viên ngọc của tình yêuMỵ ChâuAnh Ngọc Vẫn còn đây pho tượng đá cụt đầuBởi đầu cụt nên tượng càng rất sốngCái đầu cụt gợi nhớ dòng máu nóngHai ngàn năm dưới đá vẫn tuôn tràoAnh cũng như em muốn nhắc Mỵ ChâuĐời còn giặc xin đừng quên cảnh giácNhưng nhắc sao được hai ngàn năm trướcNên em ơi, ta đành tự nhắc mình.Xin chân thành cảm ơn