Bài giảng Ngữ văn 12 - Bài: Ai đã đặt tên cho dòng sông (trích)

HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNGAi ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng?TríchHOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNGI. TÌM HIỂU CHUNG :1.Tác giả : + Hoàng Phủ Ngọc Tường, sinh năm 1937, tại Huế, quê ở Quảng Trị. Cuộc đời ông gắn bó sâu sắc với Huế+ Là một trong những nhà văn có sở trường đặc biệt về thể bút kí, tuỳ bút.-Kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và tính trữ tình, với những liên tưởng mạnh mẽ và một lối hành văn mê đắm tài hoa.+ Tác phẩm : Ai đã đặt tên cho dòng sông ?, Hoa trái quanh tôi, Ngọn núi ảo ảnh,+ Nét đặc sắc trong sáng tác :-Có vốn hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực, nhất là lịch sử, địa lí và văn hoá Huế2.Tác phẩm :a. Xuất xứ :Bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông ?” được viết tại Huế đầu năm 1981, in trong tập cùng tên.b. Vị trí đọan trích :Bài kí gồm 3 phần, đoạn trích trong SGK là phần đầu.c. Thể loại: Bút kí Ghi lại những con người thực và sự việc mà nhà văn đã tìm hiểu và nghiên cứu nhằm thể hiện một tư tưởng nào đó.Ai đã đặt tên cho dòng sông là bài kí thực chất nghiêng về thể tuỳ bút II.ĐỌC HIỂU VĂN BẢN :Phần 1Phần 2Từ đầu đến một nỗi lòngTừ hình như đến hếtChia 2 phần1.Thủy trình của Hương Gianga.Sông Hương ở thượng nguồnBố cục đọan trích :THƯỢNG NGUỒN SÔNG HƯƠNG.Miêu tả: Toát lên vẻ đẹp của một sức sống vừa phóng khoáng hoang dại tự do vừa trữ tình thơ mộngNghệ thuật:. Câu văn dài chia làm nhiều vế liên tục tạo nên cái dư vang của trường ca.. Động từ mạnh tạo ra âm hưởng hùng tráng mạnh mẽ của sông Hương giữa rừng già.+Sông Hương –Một bản trường ca của rừng già+Sông Hương –Cô gái Di-gan phóng khoáng và man dạiNghệ thuật:.Nhân hóa: Cô gái .Liên tưởng cô gái Di-gan →Hoang dại nhưng cũng rất tình tứ và quyến rũ +Sông Hương –Bản lĩnh gan dạ một tâm hồn tự do và trong sáng Nghệ thuật:Nhân hóa: Sông Hương hiện lên như một con người có cá tính có tâm hồnTóm lại : Ngay đầu trang viết người đọc nhận ra sự tài hoa mê đắm của ngòi bút HPNT: Liên tưởng kì thú ngôn từ gợi cảmTất cả tạo sức cuốn hút hấp dẫn về một con sông mang linh hồn, sự sống và ẩn chứa bao điều mới lạ.b.Sông Hương ở đồng bằngCÁNH ĐỒNG CHÂU HÓA- Sông Hương –Mang vẽ đẹp dịu dàng trí tuệ Người mẹ phù sa của văn hóa xứ sở .Nghệ thuật:- Nhân hóa Sông Hương góp phần tạo nên , gìn giữ và bảo tồn văn hóa của một vùng –Mang vẽ đẹp dịu dàng trí tuệ Người mẹ phù sa của văn hóa xứ sở .2 . Từng vị trí, vẻ đẹp của sông Hương :c. Sông Hương khi chảy vào thành phố :Sông Hương khi chảy vào thành phố Huế có gì đặc trưng ?Phát hiện của tác giả về nét riêng biệt của sông Hương cho thấy tình cảm gì ở tác giả đối với Huế và sông Hương ?2 . Từng vị trí, vẻ đẹp của sông Hương :+ Gặp thành phố nó như đến với điểm hẹn tình yêu, trở nên vui tươi, chậm rãi và êm dịu. + Ngòi bút tác giả thật sự thăng hoa khi vẽ nên hình ảnh đầy ấn tượng : “Chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như một vầng trăng non”. Sông Hương “uốn một cánh cung rất nhẹ sang cồn Hến”, đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi như tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu, nghìn ánh hoa đăng bồng bềnh làm dòng sông thêm lộng lẫy. Con sông ngập ngừng như có “những vấn vương của một nỗi lòng không nỡ rời xa thành phố”. c. Sông Hương khi chảy vào thành phố :“chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như một vầng trăng non”2 . Từng vị trí, vẻ đẹp của sông Hương : d. Vẻ đẹp văn hóa :Sông Hương mang vẻ đẹp lững lờ, êm đềm làm tác giả liên tưởng điệu chảy lặng lờ ấy là điệu “slow tình cảm của Huế”, từ đó gợi nhớ trong thơ Kiều một làn điệu nhạc cung đình Huế “tứ đại cảnh”.2 . Từng vị trí, vẻ đẹp của sông Hương :e. Vẻ đẹp mang tầm vóc lịch sử :Vẻ đẹp của sông Hương gắn liền với những sự kiện lịch sử được đề cập như thế nào ?2 . Từng vị trí, vẻ đẹp của sông Hương :e. Vẻ đẹp mang tầm vóc lịch sử :Tên con sông Hương được ghi trong “Dư Địa Chí” của Nguyễn Trãi là sông Linh Giang. Dòng sông ấy là điểm tựa bảo vệ biên cương thời Đại Việt. Đến TK XVIII nó từng soi bóng kinh thành Phú Xuân của Nguyễn Huệ, từng chứng kiến bao cuộc khởi nghĩa ở TK XIX và đi vào thời đại CMT8 bằng những chiến công rung chuyển 1945, chiến dịch Mậu Thân 1968.GIẢI PHÓNG HUẾ 1945HUẾ - MẬU THÂN 19682 . Từng vị trí, vẻ đẹp của sông Hương :e. Vẻ đẹp mang tầm vóc lịch sử :  Đại tướng Võ Nguyên Giáp phát biểu : “ lịch sử Đảng đã ghi bằng nét son tên của thành phố Huế, thành phố tuy nhỏ nhưng đã cống hiến rất xứng đáng cho tổ quốc”. 3. Ai đã đặt tên cho dòng sông ?Nhận xét về cách kết thúc bài kí, về sức gợi cảm của nhan đề ? 	 3. Ai đã đặt tên cho dòng sông ?“Dòng sông ai đã đặt tên ? Để người đi nhớ Huế không quên?”Kết thúc bài kí bằng cách lí giải về cái tên của dòng sông – sông thơm. Với tiêu đề ấy, nhằm lưu ý người đọc không chỉ cái tên đẹp đẽ của dòng sông mà còn gợi niềm biết ơn đối với những người đã khai phá vùng đất ấy. 4. Trí tưởng tượng tài hoa và đặc sắc văn phong của Hoàng Phủ Ngọc Tường : Qua đoạn trích có nhận xét gì về trí tưởng tượng tài hoa của tác giả và hiểu thêm điều gì ở thể loại bút ký ? 4. Trí tưởng tượng tài hoa và đặc sắc văn phong của Hoàng Phủ Ngọc Tường :a. Trí tưởng tượng tài hoa : + Chiếc cầu trắng nhìn từ xa mà ví với mảnh trăng non  ở đó có màu sắc, ánh sáng, có nét dịu dàng của cô gái Huế.+ “Như một tiếng vâng không nói ra của tình yêu”, biểu hiện sự thuận tình mà không nói ra vì e lệ  nét nữ tính của người con gái.+ “Sông Hương là sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc” dù sử thi thường gắn với màu đỏ của chiến công, nhưng đây là màu cỏ lá xanh biếc  Phải chăng bản hùng ca ấy vẫn dịu dàng, trữ tình tươi mát. b. Đặc sắc văn phong :- Ngoài so sánh, trí tưởng tượng của tác giả còn sử dụng nhiều biện pháp nhân hoá, ẩn dụ, lối văn thuyết minh có cảm xúc như một kiểu đòn bẩy nghệ thuật giàu hình ảnh, giàu sức gợi cảm.- Nét đặc sắc của văn phong ông còn thể hiện ở tình yêu say đắm, niềm tự hào tha thiết với quê hương xứ sở, với đối tượng miêu tả, khiến dòng sông trở nên lung linh huyền ảo, đa dạng như đời sống, như tâm hồn con người.- Đặc biệt với sức liên tưởng kì diệu, sự hiểu biết phong phú về kiến thức địa lí, lịch 	sử, văn hóa nghệ thuật và những trải nghiệm của bản thân, người viết đã làm nên thành công cho bài kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông ?”.III GHI NHỚ :