Bài giảng Ngữ văn 12 - Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân)‏ - Trường THPT Ngô Thì Nhậm

Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân)‏Gv:Chu ThÞ ThuyÕtTr­êng THPT Ng« Th× NhËmI- Tìm hiểu chung1- Tác giả: (1910- 1987) , quê Hà Nội.Là nhà văn lớn của Việt Nam thế kỉ XX Là nghệ sĩ tài hoa , độc đáo , ông vua tuỳ bút với hai tác phẩm nổi tiếng :-Trước cách mang: Vang bóng một thời (Chữ người tử tù ) - Sau cách mạng : Sông Đà 2-Hoµn c¶nh s¸ng t¸c -§©y lµ kÕt qu¶ cña nhiÒu chuyÕn ®i kh¶o s¸t thùc tÕ T©y B¾c cña NguyÔn Tu©n cuèi nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kØ XX -Rót trong tiÓu thuyÕt “S«ng §µ”-n¨m 1960 3-Thể loại , bố cụcTuỳ bút : Một loại bút kí ghi chép người thật , không có cốt chuyện , đặc biệt in đậm cảm xúc chủ quan của người viết , đậm chất trữ tình .Bố cục: 2 ýNh©n vËt s«ng §µ: a- S«ng §µ hung b¹o b- S«ng §µ tr÷ t×nh-H×nh t­îng ng­êi l¸i ®ãBaB¶n ®å S«ng §µII-§äc – HiÓu chi tiÕt Câu hỏi: 1- Tìm những chi tiết ,hình ảnh thể hiện sự hung bạo của sông Đà ? 2- Phân tích ,làm rõ một chi tiết , hình ảnh mà em cảm thấy ấn tượng nhất ?3-Tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào để làm rõ bản tướng của sông Đà?1-Sông Đà hung bạoa-Hướng chảy ngang ngược: “Chóng thuỷ giai đ«ng tẩu , Đà giang độc bắc lưu” =>NguyÔn Tu©n ®· cã nh÷ng kh¶o s¸t tØ mØ vÒ h­íng ch¶y cña dßng s«ng ®Ó thÊy r»ng s«ng §µ ch¶y mét m×nh mét h­íng kh¸c víi tÊt c¶ c¸c con s«ng ë ViÖt Namb-Bê còng kh«ng hiÒn “Bê s«ng ®¸ dùng thµnh v¸ch”“V¸ch ®¸ nh­ c¸i yÕt hÇu” “Cã qu·ng con nai con hæ vät tõ bê bªn nµy sang bê bªn kia .”“Vµo mïa hÌ ngåi trong khoang ®ß qua qu·ng Êy còng thÊy l¹nh vµ tèi”íĐường lên Mường lễ bao xa Trăm bảy mươi thác , trăm ba mươi ghềnhc-Gió sông Đà “ Ở ghềnh Hát Loóng là vương quốc của gió, “ dài hàng cây số , nước xô đá , đá xô sóng , sóng xô gió , cuồn cuộn gùn ghè suốt năm như đòi nợ xuýt” mà đòi không được thì lật ngửa bụng con thuyền ra.Từ láy nhân hoá gió : “Gùn ghè” đã khơi dậy cảm giác mạnh , bất ngờ , thú vị =>Câu văn dài , các điệp từ “đá”, ‘nước”, “sóng” xô quyện vào nhau .d-Cái hút nước “quãng cái hút nước ở Tà Mường”, chuyện thuyền lật, bè chìmnhư vượt qua giếng bê tông sặc nước “ặc ặc”, lúc như “cái giếng dầu sôi” “ùng ục”, lóc nh­ “c¸i cöa cèng bÞ sÆc” => Tưởng tượng của nhà văn thật lí thú, kì ảo khi đặt máy quay phim  , e- Thuỷ thạch trận-Đá khủng khiếp : “trắng xoá cả một chân giời đá”, “đá ngàn năm mai phục trong lòng sông”, “một số hòn bèn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền”, “ đá tảng chia ba hàng chặn ngang trên sông”, “ hai hòn canh một cửa”sông bày thạch trận=>Tác giả đã khảo cứu cụ thể ,tỉ mỉ để có cả một trận địa đá giữa lòng sông đủ cả cửa sinh , cửa tử. g- Tiếng nước cũng ghê ghê- “Còn xa lắm tiếng nước nghe như lµ “oán trách” gì , “ khiêu khích”  “van xin”  “giọng gằn mà chế nhạo”  “rống lên như tiếng của một ngàn con trâu mộng đang lồng lộn giữa rừng vầu , rừng tre rừng nứa nổ lửađàn trâu da cháy bùng bùng”=> nghệ thuật lấy nước tả lửa thật là ấn tượng , độc đáo, tài hoa. Tiểu kết -Nguyễn Tuân đã sử dụng ngòi bút trăm màu thể hiện để thể hiện bản tướng của dòng sông phù thuỷ - dì ghẻ độc ác- “kẻ thù số 1” nham hiểm của nhà đòMặt khác ca ngîi vÎ ®Ñp hïng vĩ của non sông đất nước 2- S«ng §µ tr÷ t×nh Câu hỏi :1-Tìm đọc những đoạn văn tả sông Đà thơ mộng , quyến rũ ?2-Nguyễn Tuân đã thể hiện phong cách tài hoa nghệ sĩ và tấm lòng yêu mến tha thiết với thiên nhiên Tây Bắc trong những đoạn văn đó như thễ nào ? S«ng §µ tr÷ t×nhTừ trên m¸y bay mµ nh×n xuèng “S«ng §µ ngo»n ngoÌo như sợi dây thừng bằng bạc”=>Nhà văn chọn góc nhìn từ trên cao, trên máy bay.có lúc như giếng bê tông mà “ mặt giếng , thành giếng xây toàn bằng nước sông xanh ve một áng thuỷ tinh khối đúc dày” =>Như xem phim trên màn ảnh rộng , hình ảnh động=>tăng cảm giác hồi hộp , sợ hãi S«ng §µ nh×n tõ trªn caoTh¸c s«ng §µS«ng §µ- “¸ng tãc tr÷ t×nh”“Sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình mà đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuộn khói núi mèo đốt nương xuân” =>Câu văn dài mềm mại , đầy hình ảnh và cảm xúc như một câu thơ đẹp Có người bình :“Sông Đà như một thiếu phụ kiều diễm mà đỏng đảnh, Nguyễn Tuân là người tình ông đã trân trọng đặt lên đầu nàng một cái vương miện được kết bằng gió núi mây ngàn và cỏ hoa của vùng Tây Bắc”Nước sông Đà:“Mùa xuân nuớc trong xanh màu ngọc bích , mùa thu, nước sông Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu bữa , cái lừ lừ bất mãn mỗi độ thu về”.=>Sự đổi màu của nước cũng gợi một tứ thơ .sông Đà mïa thuBỜ BÃI SÔNG ĐÀĐoạn tả bờ bãi sông Đà với cái nắng giòn tan trên sông-Cảnh ngồi thuyền xuôi sông Đà . “Lặng tờ như bờ tiền sử , cổ tích , đàn hươu thơ gặm cỏ đẫm sương đêm , đàn cá dầm xanh, cá anh vũ bụng trắng xoá như bạc rơi thoi.”=>Sông Đà mơ mộng huyền ảo như một cố nhân , lại như một tình nhân không quen biết .=>Nguyễn Tuân đang đề thơ lên núi rừng Tây Bắc 2-Hình tượng người lái đòCâu hỏi :-Cảm nhận của em khi đọc đoạn văn trên?-Nguời lái đò mưu trí , dũng cảm như thế nào ?Vì sao ông lái chiến thắng kẻ thù số 1 của đời mình ?Thái độ của Nguyễn Tuân đối với người lao động như thế nào ?Cuéc thuû chiÕn trªn s«ng §µ-Con thuyền mong manh, đơn độc , không thể lùi .-Ông lái bình tĩnh đón nhận trận tiến công trực diện của kẻ thùBa vòng vây của thạch trận đã dàn sẵn , chờ phá thuyền, lật thuyền , nhấn chìm người lái , người chèo.Người lái đò vô danhThác đá sông ĐàTrùng vây 1-Ông đò cố nén vết thương ,mặt méo bệch đi vì chịu đựng đau đớn, hai chân kẹp chặt cuống lái -Chỉ huy bạn chèo ngắn gọn, rõ ràng vượt lên những âm thanh cuồng loạn , ầm ĩ của sóng thác Ông nắm chắc binh pháp của thần sông thần đáÔng thuộc quy luật của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này =>Th«ng minh, giµu kinh nghiÖm, chịu đựng gian khổ- “sông mở ra 5 cửa:4 cửa tử , 1 cửa sinh , cửa sinh - cửa sinh nằm lập lờ phía tả ngạn”Trùng vây 2“Không 1 phút nghỉ tay nghỉ mắt , đổi chiến thuật phá luôn vòng vây 2”-Chọn đúng luồng sinh, lách qua các luồng tử “ghì cương lái” , “ nắm chắc bờm sóng đúng luồng , phóng nhanh vào cửa sinh”, “lái miết 1 đường chéo về phía cửa đá” , “đứa thì tránh nhanh”, “đứa thì đè sấn lên , chặt đôi ra mà mở đường tiến”=>S¸ng t¹o - “Sông tăng thêm nhiều cửa tử để đánh lừa con thuyền , cửa sinh bố trí lệch phía hữu ngạn”Trùng vây 3-Ông phóng thẳng thuyền ,vút qua 3 cửa , xuyên nhanh qua làn hơi nước như là tự lái, tự lượn .- Nướng ống cơm lam , bàn tán cá anh vũ =>Gi¶n dÞ,khiªm tèn.Ít cửa hơn “Bên phải bên trái đều là luồng chết cả.-Luồng sống nằm giữa bọn đá hậu vệ” -H/a bọn tướng đá thất bại , xấu hổ , mặt mũi xanh lè vì bẽ bàng -Hết thác Nghệ thuật miêu tả :Nhà văn dùng kiến thức quân sự- thể thao (đá bóng , đấu vật ) để tả trực diện, cận cảnh , tỉ mỉ từng hành động khiêu khích , dẫn dụ , bao vây , tấn công của thác,đá, sóng rất độc đáo mà ấn tượng => “Trang viÕt në hoa” Phẩm chất của người laọ động?- Bình dị vô danh -Người anh hùng xuôi thác , trí dũng song toàn , bình tĩnh , mưu trí, khôn khéo, linh hoạt , vô cùng dũng cảm , nhiều lần chiến đấu và chiến thắng thần sông thần đá .Khiêm tốn , giản dị như bao ngày lao động bình thường khác Thái độ của tác giả ?Hết lòng khâm phục , ngưỡng mộ , ngợi ca “tay lái ra hoa” trên “ trang viết nở hoa” của mình .¤ng ®ß thùc sù lµ nghÖ sÜ trªn lÜnh vùc v­ît th¸c leo ghÒnh.Tæng kÕt1-NguyÔn Tu©n:“ C¸i ®éc ®¸o trong v¨n ch­¬ng «ng ngµn ®êi kh«ng lÆp l¹i Bëi thÕ cho nªn «ng ë m·i trong ®êi” (Ph¹m TiÕn DuËt)2-T¸c phÈm lµ bµi ca vÒ non s«ng Tæ quèc , thiªn nhiªn th¬ méng , k× vÜ ,hµo hïng. -Ngîi ca ng­êi lao ®éng th«ng minh ,s¸ng t¹o , lµ nghÖ sÜ tµi hoa mµ b×nh th­êng , gi¶n dÞ.Trân trọng cảm ơn các thầy cô và các em!