Bài giảng Ngữ văn 12 - Số phận con người

SỐ PHẬN CON NGƯỜIM. Sô - lô - khốp Dựa vào tiểu dẫn sách giáo khoa, nêu những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp của Sô-lô-khốp ? I. ĐỌC – HIỂU CHUNG1. Tác giả- Sô-lô-khốp (1905-1984), sinh tại thị trấn Vi-ô-sen-xcai-a thuộc tỉnh Rô-xtôp trên vùng thảo nguyên sông Đông . Là nhà văn Xô Viết lỗi lạc tham gia cách mạng khá sớm từng làm nhiều nghề để kiếm sống và luôn tự học. Nhận giải thưởng Nô-ben về văn học năm 1965.a) Cuộc đờiSông Đông êm đềmĐất vỡ hoang Truyện sông Đông Số phận con người Họ chiến đấu vì tổ quốcb) Tác phẩm tiêu biểu 2. Tác phẩm “Số phận con người”a) Hoàn cảnh sáng tácNêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “Số phận con người” ?Sau chiến tranh Sô-lô-khốp đã ấp ủ và suy nghĩ về con người trước, trongvà sau chiến tranh. Năm 1956 Đại hội lần thứ XX của Đảng Cộng sản Liên Xô đã đem đến cho bầu không khí xã hội tràn đầy tinh thần dân chủ .Trong hoàn cảnh ấy Sô-lô-khốp đã viết tác phẩm “Số phận con người”. Tác phẩm này là cột mốc quan trọng mở ra chân trời mới cho văn học Nga . II. Đọc - Hiểu văn bản: 1. Nhân vật Anđrây Xôcôlôp: a. Cuộc đời đau khổ, bất hạnh: + Trong chiến tranh: -Tham gia nhập ngũ, bị thương, bị đày đọa trong trại tập trung của bọn phát xít - Khi thoát được về với hồng quân, anh nhận được tin vợ và hai con gái đã bị bom giặc sát hại - Người con trai duy nhất của anh cũng đã nhập ngũ và đang cùng anh tiến đánh Berlin. Nhưng đúng ngày chiến thắng, con trai anh đã bị kẻ thù bắn chết. Niềm hy vọng cuối cùng của Xôcôlôp tan vỡ + Kết thúc chiến tranh: - Làm tài xế ở một đội vận tải .Nỗi buồn đã khiến cho anh nghiện rượu nặng - Luôn sống trong cô đơn, đau khổ, vẫn phải lo kiếm kế sinh nhai trong đời thường, không ít chuyện eo sèo, chua chát, phải phiêu bạt nhiều nơi - Sức khỏe ngày càng giảm sút, anh cảm thấy :” trái tim đã chai sạn vì đau khổ”vẫn không thốt ra một lời than vãn, không suy sụp tinh thần → kiên cường, nghị lực Có số phận bất hạnh, phải chịu đựng những đau khổ tột cùng . b.Một tấm lòng nhân hậu thắm thiết: -Nhận bé Vania làm con nuôi: “ Mình không để cho nó và mình chìm nghĩm riêng rẻ được” + Xô-cô-lốp thấy thích nó vì “có cặp mắt sáng ngời sau trận mưa đêm” + Nhạy cảm với nỗi đau của trẻ: “ Một con chim non nớt như thế mà biết thở dài ư? Đấy đâu phải là việc của nó” - Anh yêu thương, chăm sóc chu đáo chú bé: cắt tóc, tắm giặt, chuẩn bị quần áo, ngủ chung với nó, nhìn nó ngủ  yêu thương chia sẻ nỗi bất hạnh của con người, thể hiện ý thức trách nhiệm và nghị lực để vượt qua khó khăn - Điều khó khăn nhất của Xô-cô-lốp: + “Đừng làm tổn thương trái tim em bé” + Va-ni-a phải được sống trong niềm vui và hạnh phúc của tuổi thơ + “Đừng để cho em thấy những giọt nước mắt đàn ông hiếm hoi nóng bỏng lăn trên ma anh” + Gánh nặng cuộc đời lại dồn lên đôi vai của Xô-cô-lốp Tấm lòng hào hiệp, vị tha, sức mạnh lòng nhân ái của con người Nga một lần nữa đã giúp Anđây Xôcôlôp vượt lên số phận 2. Bé Va-ni-a: - Một nạn nhân đáng thương của chiến tranh: cha mẹ chết trong chiến tranh, đơn độc, bất hạnh, bạ đâu ngủ đó, ai cho gì ăn nấy, áo quần rách bươm xơ mướp, bẩn như ma lem . - Được Xôcôlôp nhận làm con nuôi, khi Xôcôlôp nhận mình là cha, bé Vania thật sung sướng, niềm hạnh phúc lớn lao: “Bố yêu ơi con biết mà, con biết thế nào bố cũng tìm thấy con mà  rồi áp sát người toàn thân run lên như ngọn cỏ trước gió” sức mạnh của tình yêu thương đã sưởi ấm trái tim cô đơn, đem lại niềm vui cho con người 3. Suy nghĩ và thái độ của tác giả:-“Hai con người côi cút, hai hạt cát đã bị sức mạnh phũ phàng của bão tố chiến tranh thổi bạt tới những miền xa lạ. Cái gì đang chờ đón họ ở phía trước? Thiết nghĩ rằng con người Nga đó, con người có ý chí kiên cường Sẽ đứng vững được. Và chú bé kia sẽ lớn lên bên cạnh bố, có thể sẽ đương đầu với mọi thử thách, vượt qua mọi chướng ngại vật trên đường nếu Tổ quốc kêu gọi.”“Khi nhìn những ngón tay hồng hồng nhỏ xíu của bé Va-ni-a đang vẫy chào,...tôi lại quay mặt đi giấu nhữngdòng nước mắt. Người lớn không chỉ khóc trong chiêmbao mà còn khóc trong thực tại. Nhưng họ không muốnlàm tổn thương trái tim trẻ thơ trong sángđể các emđược thanh thản mà vô tư, hồn nhiên lớn lên trong tự do, hạnh phúc.”3. Suy nghĩ và thái độ của tác giả: - Không giấu giếm niềm kính trọng, cảm mến đối với nhân vật: “với nỗi buồn thấm thía, tôi nhìn theo hai bố con” - Suy nghĩ sâu sắc về tính cách Nga, số phận và tính cách con người chân chính, nghĩa vụ,trách nhiệm, sự hy sinh vô tư cho Tổ quốc - Mơ ước một thế giới hòa bình, hạnh phúc cho trẻ em trong sự che chở của người lớn Tố cáo chiến tranh, khát vọng hướng đến hòa bình III.Tổng kết: 1. Nội dung: Vẻ đẹp của tính cách Nga và ý nghĩa của hình tượng Anđrây Xôcôlôp trong khát vọng vươn lên làm chủ số phận 2. Nghệ thuật: - Cách chọn lựa nhân vật - Kể chuyện kiểu truyện lồng truyện, tính chân thực, tạo ra một phương thức miêu tả lịch sử mới - Sử dụng nhiều chi tiết nghệ thuật -Nghệ thuật phân tích tâm lí, tính cách nhân vật 1.Quyết định nhận bé Va-ni-a làm con của Xô-cô-lốp là một quyết định:a. Kết quả của sự tính toán tư lợib. Bộc phát hồn nhiên vô tưc. Xuất phát từ trái tim nặng trĩu đau buồn. Xô-lô-khốp đã tự tìm lấy lẽ sống của mình. Thương yêu đùm bọc kẻ bất hạnh khác chính là liều thuốc giúp anh khuây khỏa nỗi khổ đau2. Khi Xô-cô-lốp giới thiệu anh vừa mới tìm được đứa con thất lạc Va-ni-a. Vợ của bạn Xô-cô-lốp đã khóc vì:	a. Tủi thân vì hoàn cảnh không có con	b. Thương Xô-cô-lốp và thương Va-ni-a	c. Cảm phục Xô-cô-lốp	d. Cả ba điểm trên 3. Phẩm chất gì làm cho Xô-cô-lốp có thể vươn mình vượt qua số phận và chờ đợi tương lai a. Lòng nhân ái b. Lòng dũng cảm và tinh thần trách nhiệm c. Giàu nghị lực và kiên cường d. Cả ba4. Có Va-ni-a, Xô-cô-lốp đã lấy lại phần nào bóng dáng cuộc sống gia đình và bản thân, điều đó có làm anh nguôi đi nỗi buồn? a. Không, thời gian không thể xoa dịu vết thương lòng nhức nhối, càng vá càng rỉ máu b. Đã hầu như quên hẳn5. Xô-cô-lốp thổ lộ “ ban ngày bao giờ cũng trấn tĩnh được không hở ra một tiếng thở dài,một lời than vãn nhưng ban đêm thức giấc thìGối đẫm nước mắt” – cảm xúc của người đọc	a. Bàng hoàng	b. Xúc động	c. Bình thường thôi	d. Điểm a, bBài tập về nhà: Qua nhân vật Anđrây Xôcôlôp và “ Số phận con người”, Sôlôkhôp muốn nói điều gì với bạn đọc? Con người phải biết vươn lên làm chủ hoàn cảnh, bản thân, số phận bằng sức mạnh của tình yêu thương, lòng dũng cảm, nghị lực và niềm tin vào tương lai cuộc sống