Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 2: Chiếc Thuyền ngoài xa

Kiểm tra kiến thức cũ:(sau khi “Đọc và tìm hiểu chung” về văn bản “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu). Câu hỏi 1: Theo em để tiếp nhận văn bản “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu cần huy động kiến thức đã học ở những phần nào?Đối tượng; bản chất; chức năng của văn học.Kĩ năng phân tích tâm trạng và tính cách nhân vật.Giọng điệu trong văn tự sự.Cả ba đáp án trên.Câu hỏi 2: Hãy tóm tắt ngắn gọn nội dung 1 phần “Đọc hiểu” và nêu ý nghĩa sâu xa mà nhà văn muốn gửi gắm vào đó?=> Cảnh bình minh trên biển ( Tình huống nghịch lí bất ngờ )a. Bức tranh Thiên nhiên đẹp tuyệt vời. Suốt cuộc đời cầm máy ảnh chưa bao giờ tôi được thấy một cảnh “đắt”trời cho như vậy.- Một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổMũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồngvài bóng người-Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa. Một vẻ đẹp toàn bích=> Người nghệ sĩ ngập tràn trong cảm xúc vui sướng “cái khoảnh khắc vui sướng tràn ngập tâm hồn mình do cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh mang lại”b. Bức tranh Cuộc đời trần trụi đầy khắc nghiệt=>Chiếc thuyền và hai vợ chồng người hàng chài, cùng với những hành động vũ phu của người chồng.Người đàn ông với tấm lưng rộng, mái tóc tổ quạ, chân đi chữ bát, hai con mắt đầy vẻ độc dữhùng hổ mặt đỏ gay, vừa đánh, vừa thở, vừa rên rỉlão lẳng lặng bỏ điNgười đàn bà cao lớn, thô kệch, khuôn mặt tái ngắt cam chịu nhẫn nhục không kêu, không chống trả cũng không chạy trốnĐứa con trai như một viên đạn lao tới đích đã nhắm=> Cảm xúc hụt hẫng, choáng váng, kinh ngạc.Sau khi đánh vợ, đánh con xong người đàn ông lẳng lặng trở về thuyền, hành động ấy giúp em hiểu thêm điều gì về sự việc vừa xảy ra? Việc đánh vợ của hắn diễn ra thường xuyên ? Ý nghĩa sâu xa ẩn chứa qua 2 bức tranh trái nghịch ấy=> Nghệ sĩ Phùng đã nhận ra “Đằng sau cái đẹp không phải bao giờ cũng là chân lí của sự hoàn thiện, là đạo đức”=> Nhà văn nhận ra sự đúng đắn về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời. Nghệ thuật chỉ có giá trị khi nó phản ánh chân thực đời sống và giúp cho con người cải tạo cuộc sống.=> Người đọc nhận ra nhiều vấn đề. Về nạn bạo hành trong các gia đình. Về cuộc sống nghèo khổ của người dân sau chiến tranh. Về hậu quả của nạn bạo hành làm ảnh hưởng đến sự phát triển nhân cách của những đứa con.....Chiếc thuyền ngoài xa góp phần làm cho bức tranh , cảnh bình minh trên biển có vẻ đẹp toàn bích.Chiếc thuyền đến gần , phơi bày một sự thật nghiệt ngã về cuộc sống và thân phận con người.Thiên nhiên mang vẻ đẹp nên thơ.Cuộc đời mang nỗi đau nghiệt ngã.=> Nghệ thuật bắt đầu từ cuộc sống.=> Cuộc sống không phải lúc nào cũng đẹp như nghệ thuậtChiếc Thuyền ngoài xa Nguyễn Minh ChâuTiết 2.II. Đọc hiểu.Bức tranh bình minh trên biển.Bức tranh thiên nhiên hoàn mĩ. Bức tranh cuộc sống nghiệt ngã.2. Câu chuyện ở tòa án huyệnChỉ ra cách tiếp cận văn bản ở phần 2 ? Giải thích vì sao em lại chọn cách tiếp cận ấy?Phân tích nhân vật , để tìm ra nét tính cách , sự hiểu biết của mỗi nhân vật, và ý nghĩa sâu xa mà tác giả muốn gửi vào tác phẩm .Từ đó ta mới có thể hiểu hết chiều sâu văn bản của Nguyễn Minh Châu- một nhà văn suốt đời “đi tìm hạt ngọc ẩn dấu sâu trong tâm hồn con người”a.Chánh án Đẩub. Người đàn bà hàng chàic. Ngh.sĩ Phùng -> Ch. án tòa án huyện*Lời nói đầy giận dữ, “Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng .. “cả nước không có một người chồng nào như hắn”.“Chị không sống nổi  ấy đâu”=> Đứng về phía người phụ nữ, Đẩu, Phùng và cả chúng ta đều nghĩ như thế là giải pháp tốt nhất, nhưng thật bất ngờ, người đàn bà lại không nghĩ như thế.-> Người vợ bị chồng đánh đập thường xuyên.-> Người đi tìm cái đẹp, chứng kiến người đàn bà nhiều lần bị chồng đánh*Người đàn bà sợ hãi:Chắp tay vái lia lịa Con lạy quý tòabắt tội con cũng được, phạt tù conđừng bắt con bỏ nó.=> Sợ phải bỏ chồng-> bất ngờ đầy kịch tính-> hấp dẫn.-> Ngạc nhiên và có phần giận dữ : tôi cảm thấy căn phòng lộng gió biển  bị hút hết không khí nên ngột ngạt quá.*Thái độ đầy ngạc nhiên, thay đổi cách nói:Tùy bà chủ trương nguyên tắc của chúng tôi là kêu gọi hòa thuận.* Thay đổi thái độ: Chị cám ơn các chú lòng các chú tốt, nhưng lam lũ khó nhọc.=> Thành thực khẩn thiết.- Chỉ mấy lời mào đầu ấy, người đàn bà đã mất hết cái vẻ ngoài khúm núm- Người đàn bà để lộ ra cái vẻ sắc sảo chỉ vừa đủ để kích thích trí tò mòHọc sinh Thảo luận ( 10’)Người đàn bà đã nói về những điều gì? Qua những lời nói ấy em thấy bà là người như thế nào? Em có nhận xét gì về tài năng của tác giả?+ Kể về bản thân:” Từ nhỏ đã là đứa con gái xấu, trong phố không có ai lấy,có mang với một anh con trai một nhà hàng chài ”->Chân thực không dấu diếm.Tự biết mình, đáng trân trọng. Kiểu nhân vật với chiều sâu tâm hồn vô cùng tinh tế, nét phong cách riêng trong văn xuôi NMC.aa. Ch. án Đẩub. Người đàn bà hàng chàic. Ng. sĩ Phùng+ Kể về gia cảnh: “ Giá tôi đẻ ít đi, hoặc chúng tôi sắm được một chiếc thuyền rộng hơn”“Ông trời làm động biển.. Ăn cây xương rồng luộc”“Cái lỗi chính là đám đàn bà ở thuyền đẻ nhiều quá mà, thuyền lại chật”.=> Ngạc nhiên Không thể nào hiểu được, không thể nào hiểu được.Hiểu được cuộc sống khổ cực là do đông con, nhận thức rất rõ về cuộc sống...Giọng văn nhỏ nhẹ tâm tình giống như lời độc thoại nội tâm (người phụ nữ như đang nhận hết lỗi về mình) ->sâu sắc mà ám ảnh người đọc+ Kể về người chồng: Trước đây chồng chị cục tính nhưng hiền lành không bao giờ đánh chị.-Nghèo khổ túng quẫn đi vì trốn lính.- Bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh cũng như đàn ông thuyền khác uống rượu- Con cái lớn lên, tôi mới xin  đưa tôi lên bờ mà đánhKhông thể nào hiểu được, không thể nào hiểu được.a.Chánh án Đẩub. Người đàn bà hàng chàic.Ng. sĩ Phùng+ Kể về cuộc sống trên biển:Kể về vai trò của người đàn ông trong gia đình làm nghề biển: “là bởi vì các chú không phải là đàn bà, chưa bao giờ các chú biết như thế nào là nỗi vất vả”“ Mong các chú cách mạng thông cảm chocùng nuôi nấng đặng một sắp con”-> Giọng văn nửa trần thuật, nửa độc thoại nội tâm người đàn bà nói lên những điều tự gan ruột, những điều mà chỉ có những người vợ sâu sắc, trải đời yêu thương chồng thật sự mới có thể nói được -> Hiểu chồng , thông cảm với chồng, chia sẻ với chồng những khổ cực bế tắc cũng chính là nét đẹp đáng trân trọng ở người đàn bà này ( Những khám phá tâm lí nhân vật mới mẻ, tinh tế của NMC)-> Bất ngờ trút một tiếng thở dài “Phải phải bây giờ tôi đã hiểu trên thuyền phải có một người đàn ôngdù hắn man rợ tàn bạo”=> Có lần đã xông vào đánh gã đàn ông để bênh vực người phụ nữ. Giờ đây anh ngồi trong phòng nghe, quan sát và suy nghĩ.a.Ch.án Đẩub. Người đàn bà hàng chàic.Ngh.sĩ Phùng=> Không một lời oán trách hay than vãn; uất ức cho số phận hoặc đổ lỗi cho người khác. Người đàn bà kể về chồng , về con, về cuộc sống nghèo đói lam lũ, về chuyện bị chồng bạo hành bằng cái giọng giãi bầy chia sẻ đầy cảm thông thương xót-> người đọc hiểu được cái giá của sự hy sinh ở người đàn bà ít học nhưng hiểu sâu sắc lẽ đời này.- Kể về nghĩa vụ của cha, mẹ với con cái “Ôngtrời sinh ra đàn bà gánh lấy cái khổ”Kể về hạnh phúc của người làm vợ làm mẹ dù chỉ là hạnh phúc đơn sơ và sự hy sinh thì quá lớn: “đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con”“vả lại ở trên thuyền cũng có lúc”“ vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no”-> Đi đi lại lại trong phòng:“Một cái gì vừa vỡ ra trong đầu vị Bao Công của cái phố huyện vùng biển” -> Nhận xét về người đàn bà “Nhưng tình thương con cũng như nỗi đau cũng như cái sự thâm trầm trong việc hiểu thấu các lẽ đờimụ chẳng bao giờ để lộ ra ngoài.-> Phùng đã nhận ra vẻ đẹp của đức hy sinh thầm lặng ở người phụ nữ.a. Ch. án Đẩub. Người đàn bà hàng chàic.Ngh.sĩ PhùngĐẩu hiểu ra nhiều điều. Theo em những điều mà vị Bao Công của cái phố huyện vùng biển ấy hiểu ra là gì?Em có nhận xét gì về nhân vật người đàn bà hàng chài?Phùng đã nhận ra được những gì qua câu chuyện của người phụ nữ và qua hai bức tranh đối nghịch mà anh đã chứng kiến?Đẩu hiểu được nguyên do mà người phụ nữ kia cam chịu bị chồng bạo hành chứ nhất quyết không bỏ chồng là vì những đứa con.Anh cũng hiểu ra được một điều nữa là nếu chỉ có lòng tốt và những kiến thức lý thuyết thì người “cầm cân nẩy mực” như anh không thể làm tròn trách nhiệm của mình.=> Người mẹ bình thường mà vĩ đại, yêu thương, vị tha, giàu đức hi sinh, quê mùa, ít học mà sâu sắc Tất cả những vẻ đẹp phi thường ấy được bộc lộ ra từ một người phụ nữ hàng chài đông con, nghèo đói, thất học còn cho ta thấy chiều sâu trong sáng tác của NMC . Có thể xem người phụ nữ ấy cũng chính là “một hạt ngọc” mà suốt cuộc đời cầm bút nhà văn vẫn mê mải kiếm tìm và ca ngợi. Ở trong cái “hạt ngọc” ấy vừa có nét đẹp của người phụ nữ Việt Nam truyền thống lại vừa có nét đẹp riêng của hình tượng người phụ nữ Việt Nam những năm đất nước vừa thống nhất.Theo em vì sao Phùng lại có những ấn tượng lạ lùng mỗi khi ngắm kĩ bức ảnh?Bức ảnh ấy đã đem đến cho anh những hiểu biết mới mẻ cả về nghệ thuật lẫn cuộc sống.-Trước hết là một sự hài lòng bởi anh đã “chộp” được một bức ảnh nghệ thuật tuyệt mĩ. - Sau đó là sự hiểu biết về số phận con người và ý chí vượt lên số phận của người phụ nữ.- Cuối cùng anh đã hiểu thêm mối quan hệ đúng đắn giữa nghệ thuật và cuộc sống.”Nghệ thuật chân chính phải phục vụ cuộc sống, phải bắt nguồn từ cuộc sống”Chiếc thuyền ngoài xa Nguyễn Minh ChâuIII. Tổng kết.Nội dung.Nghệ thuật.Ý nghĩa của tác phẩm.IV. Củng cố. Tìm nguyên nhân dẫn đễn bạo lực trong gia đình hàng chài. Theo em tình trạng ấy gây hậu quả như thế nào đối với trẻ em?V. Dặn dò.1. Học bài cũ.2. Chuẩn bị bài mới.