Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 4: Ai đã đặt tên cho dòng sông

Tröôøng THPT Vaân Canh2010Giaùo vieân: Haø Huyeàn Hoaøi Haø* Kieåm tra baøi cuõ: Phaân tích veû ñeïp hung baïo cuûa doøng soâng Ñaø trong tuyø buùt “Ngöôøi laùi ñoø soâng Ñaø” cuûa Nguyeãn Tuaân ? Thôøi gian – 3 phuùt * Ñaùp aùn: Hung baïo ôû ñaù, thaùc, nöôùc, soùng, gioù  soâng Ñaø.Hình aûnh so saùnh môùi laï, gaây caûm giaùc maïnh (thaïch traän, phaùo ñaøi ñaù, huùt nöôùc, gieáng beâ toâng nhö roùt daàu soâi vaøo, soùng gioù guøn gheø nhö ñoøi nôï xuyùt, => Böùc tranh soâng nöôùc huøng vó, döõ tôïn, xaûo quyeät laø moái nguy hieåm ñoái vôùi con ngöôøi.Tieát 4: Ai ñaõ ñaët teân cho doøng soâng ? - Hoaøng Phuû Ngoïc Töôøng- I. Ñoïc - Tìm hieåu chung:1. Taùc giaû: - Hoaøng Phuû Ngoïc Töôøng sinh naêm 1937 taïi thaønh phoá Hueá. Queâ goác ôû Quaûng Trò.- Laø moät trí thöùc yeâu nöôùc, naëng loøng vôùi nôi choân nhau caét roán, coù voán hieåu bieát saâu roäng treân nhieàu lónh vöïc.- Phong caùch: vieát buùt kí taøi hoa, uyeân baùc -> laø caây buùt höôùng noäi coù chieàu saâu caûm xuùc, tinh teá, trieát lyù. Haõy trình baøy nhöõng hieåu bieát cuûa em veà nhaø vaên Hoaøng Phuû Ngoïc Töôøng?I. Ñoïc - Tìm hieåu chung:Taùc giaû :2. Taùc phaåm: a.Hoaøn caûnh saùng taùc:- Vieát taïi Hueá vaøo ngaøy 04 thaùng 01 naêm 1981.- In trong taäp saùch cuøng teân. Baøi buùt kí goàm coù ba phaàn, ñoaïn trích trong SGK laø phaàn thöù nhaát. b. Boá cuïc cuûa ñoaïn trích: 3 phaàn: Taùc phaåm “Ai ñaõ ñaët teân cho doøng soâng” ñöôïc taùc giaû vieát trong hoaøn caûnh naøo? Ñoaïn trích chia laøm maáy phaàn? Neâu noäi dung töøng phaàn?- Phaàn 1: “Töø ñaàu  nuùi Kim Phuïng” : Soâng Höông nôi thöôïng nguoàn.- Phaàn 2: “Tieáp theo  queâ höông xöù sôû” : Soâng Höông nhìn trong moái quan heä vôùi kinh thaønh Hueá.- Phaàn 3: “Coøn laïi” : Soâng Höông trong moái quan heä vôùi lòch söû daân toäc Sông Hương có hai nguồn chính và đều bắt nguồn từ dãy núi Trường Sơn. Dòng chính của Tả Trạch dài khoảng 67 km, bắt nguồn từ dãy Trường Sơn Đông, ven khu vực vườn quốc gia Bạch Mã chảy theo hướng tây bắc với 55 thác nước hùng vĩ, qua thị trấn Nam Đông rồi sau đó hợp lưu với dòng Hữu Trạch tại ngã ba Bằng Lãng (khoảng 3 km về phía bắc khu vực lăng Minh Mạng). Hữu Trạch dài khoảng 60 km là nhánh phụ, chảy theo hướng bắc, qua 14 thác nguy hiểm và vượt qua phà Tuần để tới ngã ba Bằng Lãng, nơi hai dòng này gặp nhau và tạo nên sông Hương.Từ Bằng Lãng đến cửa sông Thuận An, sông Hương dài 33 km và chảy rất chậm (bởi vì mực nước sông không cao hơn mấy so với mực nước biển). Khi chảy quanh dọc chân núi Ngọc Trản, sắc nước sông Hương xanh hơn – đây là địa điểm Điện Hòn Chén. Tại đây có một vực rất sâu.Sông Hương rất đẹp khi chiêm ngưỡng nó từ nguồn và khi nó chảy quanh các chân núi, xuyên qua các cánh rừng rậm và mang theo hương thơm của hệ thực vật nhiệt đới. Con sông chảy chậm qua những làng mạc xanh tươi và râm mát như Kim Long, Nguyệt Biều, Vỹ Dạ, Đông Ba, Gia Hội, chợ Dinh, Nam Phổ, Bao Vinh và hoà lẫn vào với hương thơm của hoa cỏ Huế... Con sông với sắc xanh lung linh, trong trẻo như một viên ngọc dưới ánh mặt trời. Nó từng là nguồn cảm xúc của bao thế hệ du khách khi họ đi thuyền dọc theo sông Hương để nhìn ngắm phong cảnh nên thơ và lắng nghe những điệu ca Huế truyền thống trong đêm tĩnh mịch.Điện Hòn Chén - tục truyền là nơi Thiên Y A Na giáng trần - lại một phen "dậy sóng" khi đoàn thuyền dừng lại để rước vua lên điện dâng hương trong làn điệu chầu văn rộn rã, các cung nữ lên thuyền dâng thẻ xăm mang lời chúc "cát tường", "an khang", "thịnh vượng"... Không thể không bồi hồi bởi nơi đây từng là quốc điện kể từ khi Đồng Khánh lên ngôi vua, tự xưng mình là một vị thần trong nhiều vị thần khác dưới trướng của Thánh Mẫu. Hiện bài vị, dấu ấn và những sắc phong của Vua Đồng Khánh và thời Nguyễn vẫn còn nguyên vẹn. II. Ñoïc – Hieåu ñoaïn trích:1. Veû ñeïp cuûa soâng Höông nôi thöôïng nguoàn:So saùnh giaøu lieân töôûng, nhaân hoaù ñoäc ñaùo Soâng Höông nôi thöôïng nguoàn toaùt leân veû ñeïp quyeán ruõ, coù söùc soáng maõnh lieät, hoang daïi, coù caù tính nhö con ngöôøi.- Soâng Höông nhö moät baûn tröôøng ca cuûa röøng giaø, moät coâ gaùi Di-gan phoùng khoaùng vaø man daïi, ngöôøi meï phuø sa cuûa moät vuøng vaên hoùa xöù sôû, + khi raàm roä giöõa boùng caây ñaïi ngaøn+ luùc maõnh lieät vöôït qua gheành thaùc+ luùc dòu daøng vaø say ñaém giöõa nhöõng daëm daøi choùi loïi maøu ñoû cuûa hoa ñoã quyeân röønga. Ñoaïn chaûy xuoâi veà ñoàng baèng vaø ngoaïi vi thaønh phoá Hueá: - Coâ gaùi ñeïp nguû mô maøng- Voøng nhöõng khuùc quanh ñoät ngoät- Veõ moät hình cung thaät troøn, oâm laáy chaân ñoài Thieân Muï- Troâi giöõa hai daõy ñoài söøng söõng nhö thaønh quaùch Phaân tích veû ñeïp soâng Höông ôû ñoàng baèng, ngoaïi vi thaønh phoá Hueá?2. Veû ñeïp cuûa soâng Höông khi ñeán Hueá:- Meàm nhö taám luïa - phaûn quang nhieàu maøu saéc- Traàm maëc khi qua laêng taåm, ñeàn ñaøi- Töôi taén, treû trung khi gaëp tieáng chuoâng chuøa Thieân Muï. Baèng buùt phaùp keå vaø taû nhuaàn nhuyeãn, taøi hoa, nhaø vaên ñaõ khaéc hoaï doøng chaûy soáng ñoäng mieân man laøm noåi baät moät soâng Höông ñeïp bôûi söï phoái caûnh kì thuù giöõa noù vôùi thieân nhieân xöù Hueá thô moäng, phong phuù. THAÛO LUAÄN: 3 phuùt- Nhoùm 1: Hieäu quaû cuûa pheùp so saùnh trong phaàn 2? Nhoùm 2: Loái vieát taøi hoa, uyeân baùc cuûa taùc giaû theå hieän nhö theá naøo trong phaàn 2? II. Ñoïc – Hieåu ñoaïn trích:Veû ñeïp cuûa soâng Höông nôi thöôïng nguoàn:Veû ñeïp soâng Höông khi ñeán Hueá:a. Ñoaïn chaûy xuoâi veà ñoàng baèng vaø ngoaïi vi thaønh phoá Hueá:b. Ñoaïn soâng Höông chaûy vaøo thaønh phoá Hueá: So saùnh giaøu lieân töôûng thi vò, aån duï, nhaân hoaù ñoäc ñaùo Soâng Höông ñöôïc khaùm phaù ôû nhieàu goùc ñoä (aâm nhaïc, hoäi hoaï, thô ca, ).Taát caû taïo neân veû ñeïp coå kính, saâu laéng, tröõ tình khoù tìm thaáy ôû nhöõng con soâng khaùc- Vui töôi haún leân, keùo moät neùt thaúng, uoán moät caùnh cung raát nheï- Doøng soâng meàm haún ñi nhö moät tieáng “vaâng” khoâng noùi ra cuûa tình yeâu - Ñieäu slow chaäm raõi, saâu laéng, tröõ tình- Soâng Höông veà Hueá = Thuyù Kieàu veà vôùi ngöôøi tình chung thuyû Kim Troïng (Ngöôøi tình = Ngöôøi tình) 2. Veû ñeïp soâng Höông trong lòch söû, thô ca vaø ñôøi thöôøng : a. Trong lòch söû:- Doøng soâng mang veû ñeïp cuûa moät baûn anh huøng ca ghi daáu nhöõng theá kæ vinh quang:+Doøng soâng bieân thuøy xa xoâi cuûa ñaát nöôùc caùc vua Huøng – mang teân Linh Giang (doøng soâng thieâng)+ Doøng soâng bieân thuøy xa xoâi cuûa ñaát nöôùc caùc vua Huøng – mang teân Linh Giang (doøng soâng thieâng)+ Noù soáng heát lòch söû bi traùng cuûa theá kæ XIX vôùi maùu cuûa nhöõng cuoäc khôûi nghóa+ Noù chöùng kieán thôøi ñaïi môùi vôùi CM8/1945 vaø bao chieán coâng rung chuyeån qua hai cuoäc chieán tranh veä quoác sau naøy Doøng soâng thieân nhieân thaønh doøng soâng lòch söû, hôn nöõa noù coøn laø chöùng nhaân cuûa moïi thôøi ñaïi, ghi daáu söï lôùn maïnh khoâng ngöøng cuûa ñaát nöôùc, cuûa daân toäc. Ca Hueá treân soâng Höông b. Trong thô ca: Soâng Höông laø doøng soâng giaøu truyeàn thoáng thô ca: töøng ghi daáu hình aûnh nhieàu vaên nhaân taøi töû, maõi maõi laø nguoàn caûm höùng, ñeà taøi cuûa nhieàu coâng trình ngheä thuaät. Soâng Höông khoâng laëp laïi mình trong caûm höùng caùc ngheä só. Soâng Höông laøm moät ngöôøi con gaùi dòu daøng cuûa ñaát nöôùc -- - Löu giöõ saéc aùo cöôùi Hueá, c. Trong ñôøi thöôøng: Soâng Höông laø moät coâng trình ngheä thuaät tuyeät vôøi maø taïo hoùa ban taëng cho chuùng ta. Doøng soâng vôùi veû ñeïp neân thô ñaõ taïo theâm beà daøy lòch söû vaên hoùa Hueá. III. Toång keát: Ghi nhôù SGK trang 203.Haõy nhaän xeùt loái vieát tuyø buùt cuûa Hoaøng Phuû Ngoïc Töôøng? Caûm nhaän cuûa anh (chò) veà nhan ñeà taùc phaåm? Ai ñaõ ñaët teân cho doøng soâng?Nhan ñeà giaøu söùc gôïi:Huyeàn thoaïi daân gian Lòch söû Ñòa lyù Vaên hoïc AÂm nhaïc Soâng Höông huyeàn aûo, thô moäng nhö thieân nhieân vaø con ngöôøi xöù Hueá . Theo các sách cổ, trước khi mang tên sông Hương, con sông này tuỳ theo thời gian có những tên khác nhau. Sách "Dư địa chí" của Nguyễn Trãi (1435), viết là sông Linh.Sách "Ô châu cận lục" do Dương Văn An nhuận sắc vào năm 1555, viết sông cái Kim Trà (Kim Trà đại giang).Sách "Phủ biên tạp lục" của Lê Quý Đôn gọi là sông Hương Trà (Hương Trà nguyên).Nhiều tài liệu khác cho biết cho biết sông Hương đã từng mang tên sông Lô Dung, sông Dinh, sông Yên Lục.Từ năm 1469 dưới thời Lê Thánh Tông, Kim Trà là tên của một huyện ở phủ Triệu Phong thuộc Thừa tuyên Thuận Hoá. Đến khi Đoan Quốc công Nguyễn Hoàng vào trấn phủ Thuận Hoá (1558), huyện Kim Trà được đổi tên là Hương Trà.Caâu hoûi 1: Em haõy khaùi quaùt giaù trò noäi dung vaø ngheä thuaät cuûa taùc phaåm “Ai ñaõ ñaët teân cho doøng soâng?”.Caâu hoûi 2: Caûm nhaän cuûa em veà veû ñeïp cuûa doøng soâng Höông?Ai ñaõ ñaët teân cho doøng soâng ? - Hoaøng Phuû Ngoïc Töôøng - Caûm ôn quyù thaày coâ vaø caùc em ñaõ theo doõi baøi giaûng naøy !