Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 72: Số phận con người

Tiết 72SÔ-LÔ-KHỐPSỐ PHẬN CON NGƯỜITrích I. Tìm hiểu chung Vài nét về tác giả1.Hãy trình bày những nét chính về cuộc đời của Sô-lô-khốp?- M.A. Sô-lô-khốp (1905-1984) sinh ra, lớn lên ở Rô-xtốp - vùng sông Đông:+ Từ 1920 trở đi: ông tham gia cách mạng, làm nhiều nghề kiếm sống và sáng tác.+ Năm 1965, Sô-lô-khốp được nhận giảiNô-ben về văn học.+ Ông qua đời ngày 21/2/1984 tại quê nhà. - Sự nghiệp sáng tác: + Truyện ngắn: Truyện sông Đông (1926). Thảo nguyên xanh (1926). Số phận con người (1957).+ Tiểu thuyết: Sông Đông êm đềm (1927 - 1940). Đất vỡ hoang (1932 - 1960). Sự nghiệp sáng tác của ông nổi bật với những thể loại nào?Kể tên những tác phẩm chính?Qua đó, em hãy xác định phong cách nghệ thuật của Sô-lô-khốp?- Phong cách nghệ:+ Viết đúng sự thật. + Khám phá tính cách Nga: anh hùng và nhân hậu. I. Tìm hiểu chung Vài nét về tác giả1.I. Tìm hiểu chungTác phẩm2.a, Hoàn cảnh ra đời : Hãy cho biết hoàn cảnh ra đờitác phẩm Số phận con người?- Tác giả ấp ủ viết từ 1946 đến 1957 thì hoàn thành tác phẩm.- Tác phẩm in trên báo Sự thật ra ngày 1/1/1957. I. Tìm hiểu chungTác phẩm2.b,Tóm tắt: I. Tìm hiểu chungTác phẩm2.b,Tóm tắt: II. Đọc - hiểu văn bản Vị trí đoạn trích1.Dựa vào phần tóm tắt, em hãy xác định: vị trí của đoạn trích?Đoạn trích trong sách giáo khoa thuộc phần kết thúc tác phẩm.II. Đọc - hiểu văn bản Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp2. a, Hoàn cảnh và tâm trạng của Xô-cô-lốp khi chiến tranh vừa kết thúc:Sau chiến tranh, hoàn cảnh sống của Xô-cô-lốp như thế nào?- Hoàn cảnh:+ Mất vợ và ba người con. + Ngôi nhà êm ấm nay chỉ là một hố bom. + Bản thân đã bị thương và nay lại bị bệnh tim hành hạ.Từ đó, em hãy khái quát hoàn cảnh ấy?Là hoàn cảnh của một con người mất mát: cả tinh thần (cô độc) và thể xác (bệnh tật quái ác). II. Đọc - hiểu văn bản Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp2. Tâm trạng:Trước hoàn cảnh ấy, Xô-cô-lốp đã bộc lộ tâm trạng nư thế nào?+ Anh thấy con người mình “có cái gì đó vỡ tung ra” và sống như người mất hồn. + Anh tìm đến rượu để giải thoát tận cùng đau khổ. Qua đây, nhà văn không ngần ngại nói đến cái giá rất đắt của chiến thắng.Qua hoàn cảnh và tâm trạng của Xô-cô-lốp, tác giả muốn nói gì với người đọc? a, Hoàn cảnh và tâm trạng của Xô-cô-lốp khi chiến tranh vừa kết thúc:b, Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a làm con:II. Đọc - hiểu văn bản Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp2.Em hãy tìm những chi tiết để thấy: tình cảnh của bé Va-ni-a sau chiến tranh? + Cả cha và mẹ đã chết vì bom đạn.+ Bé không biết, không nhớ từ đâu đến. + Sống vất vưởng, khốn khổ: “bạ đâu ngủ đó”, “ai cho gì thì ăn nấy!” + Áo quần “rách bươm xơ mướp”, “đầu tóc rối bù”; “mặt mũi thì bê bết nước dưa hấu, lem luốc, bụi bặm” - Tình cảnh của bé Va-ni-a sau chiến tranh:II. Đọc - hiểu văn bản Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp2.b, Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a làm con:- Tình cảnh của bé va-ni-a sau chiến tranh:Từ đó, em hãy khái quát số phận của Va-ni-a?Đó là Va-ni-a, một mầm non chới với, tan tác trước bão tố của chiến tranh và hận thù. II. Đọc - hiểu văn bản Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp2.b, Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a làm con:- Trước tình cảnh của Va-ni-a, Xô-cô-lốp đã:+ Tuôn rơi những giọt nước mắt nóng hổi.+ Ngay lập tức quyết định nhận chú bé làm con. Trước tình cảnh của Va-ni-a,Xô-cô-lốp đã hành động như thế nào?Đó là nước mắt của đồng cảnh mà đồng cảm, của con người khao khát tình yêu thương.II. Đọc - hiểu văn bản Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp2.b, Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a làm con:- Ý nghĩa:Em hãy nêu ý nghĩa việc Xô-cô-lốp nhận bé Vania làm con ?+ Đối với bé Va-ni-a: nó vô cùng hạnh phúc vì đã tìm lại được người cha ruột của mình. + Với Xô-cô-lốp: -> Nỗi đau trong anh đã được san sẻ.-> Đã có người để chăm sóc, yêu thương. -> Anh thấy trái tim mình êm dịu lại. II. Đọc - hiểu văn bản Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp2.b, Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a làm con:- Suy ngẫm chung: Qua đó, hãy nêu suy ngẫm của em về hành động Xô-cô-lốp nhận Va-ni-a làm con ?+ Thể hiện ý chí bất khuất và lòng nhân ái vô hạn của con người.+ Thể hiện sự hy sinh lớn lao của một số phận có những kí ức chết chóc với một số phận côi cút, lạc loài. Vì vậy, Xô-cô-lốp đã trở thành biểu tượng bất tử cho con người Nga đau thương, mất mát nhưng nhân hậu, anh hùng.II. Đọc - hiểu văn bản Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp2.c, Xô-cô-lốp với tinh thần trách nhiệm và nghị lực phi thường :Sau khi nhận Va-ni-a, tinh thần trách nhiệm của Xô-cô-lốp được thể hiện như thế nào?- Tinh thần trách nhiệm đối với Va-ni-a:+ Thể hiện ở việc nuôi dưỡng, chăm sóc.+ Lo lắng vì những rủi ro bất cứ lúc nào cũng có thể xảy ra.+ Kìm nén nước mắt để không làm tổn thương đến Va-ni-a.Đó là tình thương thật sự của một người cha tận cùng đau khổ trong quá khứ với hạnh phúc nhỏ bé ở hiện tại.II. Đọc - hiểu văn bản Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp2.c, Xô-cô-lốp với tinh thần trách nhiệm và nghị lực phi thường : Dù đã có Va-ni-a, nhưng, nỗi đau của Xô-cô-lốp vẫn còn đó. Em hãy chứng minh? - Xô-cô-lốp với nghị lực phi thường:+ Ám ảnh nỗi đau thể xác:-> “Trái tim tôi đã suy kiệt”.-> “Có khi nó nhói lên giữa ban ngày mà tối tăm mặt mũi”. + Ám ảnh, kí ức đau buồn về người thân:-> Đêm nào cũng chiêm bao thấy những người thân đã mất.-> “Ban đêm thức giấc thì gối ướt đẫm nước mắt”.Xô-cô-lốp đã nuốt lệ thương đau để nước mắt đau thương không còn trên khóe mắt trẻ thơ.II. Đọc - hiểu văn bản Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp2.c, Xô-cô-lốp với tinh thần trách nhiệm và nghị lực phi thường :- Xô-cô-lốp với nghị lực phi thường:+ Xô-cô-lốp vượt lên số phận nghiệt ngã: Xô-cô-lốp đã vượt lên số phận nghiệt ngã bằng cách nào? -> Từ phía khách quan: lái xe đâm phải con bò, bị tước bằng lái đầy chua chát (con bò vẫn ve vẩy đuôi chạy vào ngõ hẻm).II. Đọc - hiểu văn bản Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp2.c, Xô-cô-lốp với tinh thần trách nhiệm và nghị lực phi thường :- Xô-cô-lốp với nghị lực phi thường:+ Xô-cô-lốp vượt lên số phận nghiệt ngã: -> Từ phía chủ quan: vì vết thương lòng không dễ nguôi ngoai nên anh đi mãi, đi mãi cho vơi bớt nỗi buồn đau. Từ đó, em suy nghĩ gì về nghị lực của Xô-cô-lốp? Qua đó, ta thấy: Xô-cô-lốp là người anh hùng mất mát và Xô-cô-lốp là người anh hùng chiến thắng số phận. II. Đọc - hiểu văn bản Thái độ, tình cảm của người kể chuyện3.- Tác phẩm có hai người kể chuyện: Xô-cô-lốp và tác giả.Em có nhận xét gì về điểm nhìn của tác giả đối với chiến tranh và số phận con người? - Điểm nhìn của tác giả: + Đối với chiến tranh: không giấu giếm sự tàn phá kinh hoàng của nó.+ Đối với con người: thấm thía trước nỗi đau của đồng loại.Bộc lộ niềm tin mãnh liệt vào ý chí, nghị lực, lòng nhân hậu - những sức mạnh để chiến thắng số phận.Vậy, hai điểm nhìn trên tạo nên những giá trị nào của tác phẩm? Hai điểm nhìn trên đã tạo nên giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm Số phận con người. III. Tổng kết Nội dung:1.Em hãy khái quátnội dung của đoạn trích? - Thể hiện: bản lĩnh kiên cường và nhân hậu của con người Nga.- Sô-lô-khốp là nhà văn dũng cảm nói lên sự thật, không sợ gai góc, đau đớn và hận thù.- Lên án bão tố chiến tranh phi nghĩa và sức hủy diệt tàn bạo của nó.III. Tổng kết Nghệ thuật:2.Nêu những đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích? - Sử dụng hình thức người kể chuyện kép: Xô-cô-lốp và tác giả.- Xây dựng nhân vật: + Mang âm hưởng sử thi - hình tượng người anh hùng.+ Mang tính biểu tượng: cho quá khứ đau thương (Xô-cô-lốp) và tương lai đang chờ đợi (Va-ni-a).- Sử dụng những chi tiết cảm động: nói về cuộc đời Xô-cô-lốp và cảnh đời Va-ni-a. * Dặn dò: - Đọc kĩ lại đoạn trích, nhớ chi tiết.- Trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa.- Chuẩn bị tốt bài Rèn luyện kỹ năng mở bài, kết bài trong bài văn nghị luận.