Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết: Hồn Trương Ba, da hàng thịt (Trích kịch - Lưu Quang Vũ)

 Chào mừng các thầy cô giáo về dự giờ lớp 12 b1Tiết 85- 86: Đọc văn:Hồn Trương Ba, da hàng thịt ( T1).( Trớch kịch- Lưu Quang Vũ )Trường THPT Đức Thọ- Giáo viên Lê Thị Tuyết NhungI, Tiểu dẫn:1, Tỏc giả:Tiết 85, 86: Hồn Trương Ba, da hàng thịt ( T1). Lưu Quang Vũ ( 1948- 1988), quê gốc ở Đà Nẵng, sinh tại Phú Thọ.Làm thơ, viết văn, viết tiểu luận, sáng tác kịch. Với 10 năm sáng tác ông đã để lại hơn 50 vở kịch đặc sắc.- Nhà viết kịch tài năng nhất của văn học Việt Nam.2, Tác phẩm:- Hoàn cảnh sáng tác: + Sáng tác 1981, công diễn 1984. + Văn học về với thế sự đời tư; Bầu không khí dân chủ sôi nổi; Đấu tranh chống tiêu cực mạnh mẽ. - Nguồn gốc: - Tóm tắt: - Nghệ sĩ đa tài.“ ễng đó mất nhưng những vở kịch cũn mói, là những "điều khụng thể mất" trong lũng những người đó yờu mến sõn khấu kịch núi vang búng một thời”. Khai thác cốt truyện dân gian. Tóm tắt nội dung vở kịch: gồm 7 cảnhTrương Ba bắt đầu thay đổi tâm tính khiến mọi người trong gia đình, bạn bè, xa lánh chán ghét, bản thân vô cùng đau khổ, quyết định giải thoát chấp nhận cái chếtĐế Thích kết thân vớiTrương Ba-một cao cờ ở hạ giới. Trương Ba đột ngột qua đờiTrên thiên đình Nam Tào làm việc cẩu thả gạch nhầm tên người chết là Trương BaBị thể xác xui khiến, Trương Ba định xuôi theo ở lại với vợ hàng thịtLý trưởng sách nhiễu. Trương Ba phải ở nhà hàng thịt đến đêm mới được về nhàXác hàng thịt đòi về nhà Trương Ba. Mọi người ngỡ ngàng song đành phải chấp nhận7654321Nam Tào sửa sai bằng cách cho hồn Trương Ba nhập vào xác hàng thịt để sống lạiHỡnh ảnh trong vở kịch: “ Hồn Trương Ba, da hàng thịt” được cụng diễn tại sõn khấu kịch Phỳ NhuậnTiết 85, 86: Hồn Trương Ba, da hàng thịt ( T1).I, Tiểu dẫn:1, Tỏc giả:2, Tác phẩm:II, Đọc- Hiểu văn bản:1, Vị trí đoạn trích:Cảnh VII, cảnh cuối của vở kịch.2, Tóm tắt tình huống kịch:Hồn Trương Ba tự nhận thấy khụngthể sống “hồn này xỏc nọ”Mọi người trong gia đỡnh xa lỏnh, nghi ngờ -> HồnTrương Ba tuyệt vọngHồn và Xỏc đối thoại-> Hồn đau khổ, bế tắcHồn Trương Ba gặp gỡ Đế Thớch-> Đấu tranh đểlựa chọn cỏch sống. Liờn hoàn và tăng cấp3, Bố cục:4 phần: Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và xác hàng thịt.- Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và người thân.- Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích- Màn kết.4, Phân tích:a, Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và xác hàng thịt.- Thể hiện ở các phương diện: Các phương diệnXác hàng thịt“ Ta chỉ muốn rời xa mi tức khắc”“ Mày chỉ là xác hàng thịt âm u, đui mù”“ Không ta vẫn có đời sống riêng”“ Ông không tách khỏi tôi được đâu”“ Tôi có sức mạnh ghê gớm”“ Hai ta đã hoà với nhau làm một rồi”Xưng hôMày- TaKhinh bỉ, xem thườngÔng- TôiNgang hàng, thách thức Giọng điệuGiận dữ, khinh bỉ, mắng mỏ đồng thời thấm thía, ngậm ngùi, cay đắng. Khi ngạo nghễ thách thức, khi buồn rầu thì thầm ranh mãnh, khi an ủi.Cử chỉ Ôm đầu đứng vụt dậy, nhìn chân tay, thân thể, bịt tai lạiUất ức, tức giận, bất lựcLắc đầuTỏ vẻ thương hạiLí lẽMục đớch Phủ định sự lệ thuộc của linh hồn vào thể xỏc. Khẳng định linh hồn cú đời sống riờng: nguyờn vẹn, trong sạch và thẳng thắnKhẳng định thể xỏc cú sức mạnh ghờ gớm, cú khả năng ỏt đi linh hồn cao khiết.Hồn Trương BaTiết 85, 86: Hồn Trương Ba, da hàng thịt ( T1).I, Tiểu dẫn:1, Tỏc giả:2, Tác phẩm:II, Đọc- Hiểu văn bản:1, Vị trí đoạn trích:Cảnh VII, cảnh cuối của vở kịch.2, Tóm tắt tình huống kịch:3, Bố cục:4 phần:4, Phân tích:a, Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và xác hàng thịt.- Thể hiện ở các phương diện:- Nhận xét chung:Tiết 85, 86: Hồn Trương Ba, da hàng thịt ( T1).I, Tiểu dẫn:1, Tỏc giả:2, Tác phẩm:II, Đọc- Hiểu văn bản:1, Vị trí đoạn trích:Cảnh VII, cảnh cuối của vở kịch.2, Tóm tắt tình huống kịch:3, Bố cục:4 phần:4, Phân tích:a, Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và xác hàng thịt.- Thể hiện ở các phương diện:- Nhận xét chung. - Nhận xột chung:+ Lời của xác dài, lí lẽ giảo hoạt, châm chọc, chỉ trích: Xỏc đắc thắng.+ Lời của hồn ngắn ngủi, đứt quảng, kèm theo nhiều tiếng than, tiếng kêu: Hồn bế tắc, lỳng tỳng, đau khổ. Tuy nhiờn, Hồn vẫn núi lờn đưọc tiếng núi của mỡnh, dự chỉ là yếu ớt, tuyệt vọng.Tiết 85, 86: Hồn Trương Ba, da hàng thịt ( T1).I, Tiểu dẫn:1, Tỏc giả:2, Tác phẩm:II, Đọc- Hiểu văn bản:1, Vị trí đoạn trích:Cảnh VII, cảnh cuối của vở kịch.2, Tóm tắt tình huống kịch:3, Bố cục:4 phần:4, Phân tích:a, Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và xác hàng thịt.- Thể hiện ở các phương diện:- Nhận xét chung.- Hàm ý của tác giả:- Hàm ý của tác giả: + Cuộc đối thoại Hồn - Xỏc là cuộc đấu tranh giữa cỏc mặt khỏc nhau trong một con người: Thể xác- linh hồn, nội dung – hỡnh thức, con người nhu cầu – con người thiờn chức, cỏi cao cả - cỏi tầm thường.+ Trương Ba được trả lại cuộc sống nhưng là cuộc sống đáng hổ thẹn vì phải sống chung với sự dung tục và bị sự dung tục đồng hoá.+ Vấn đề đặt ra: Con người cần có sự hài hoà giữa linh hồn và thể xác; Cần đấu tranh chống cái dung tục, cái xấu, cái ác để hoàn thiện nhân cách. + Tác giả cảnh báo: Khi con người phải sống trong dung tục thì tất yếu cái dung tục sẽ ngự trị, sẽ thắng thế, sẽ lấn át và sẽ tàn phá những gì trong sạch, đẹp đẽ, cao quý trong con ngườiTiết 85, 86: Hồn Trương Ba, da hàng thịt ( T1).I, Tiểu dẫn:1, Tỏc giả:2, Tác phẩm:II, Đọc- Hiểu văn bản:1, Vị trí đoạn trích:Cảnh VII, cảnh cuối của vở kịch.2, Tóm tắt tình huống kịch:3, Bố cục:4 phần:4, Phân tích:a, Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và xác hàng thịt.- Thể hiện ở các phương diện:- Nhận xét chung.- Hàm ý của tác giả:Bài tập: Hãy viết một vở kịch với tiêu đề: “ Xác Trương Ba, hồn hàng thịt”.b. Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và người thân: Phản ứng của vợ ra sao? Nguyênnhân?? Nhóm 3 Nhóm 2Nhóm 1Nhóm 4Trước sự tha hoá và biến đổi của Trương BaTrước phản ứng của người thân Tâm trạngcủaTrương Bara sao? Nguyênnhân? Phản ứng của con dâu ra sao? Nguyênnhân? Phản ứng của cháu gái ra sao ? Nguyênnhân?Thảo luận nhúm Người thânTrương baMQHNguyên nhânTâm trạngPhản ứngNguyên nhânVợThông cảm và xót thươngCháu gáiCon dâuQuyết liệt và dữ dộiThấu hiểu nhưng đau lòng nhận thấy bố ngày một đổi khácNhận thấy sự thay đổi của chồng và đau khổ trước tình cảnh chồng chungBuồn bã đau khổ muốn chết, bỏ đi định nhường chồng cho cô hàng thịtTâm hồn tuổi thơ vốn trong sạch, không chấp nhận sự tầm thường dung tục.-Vẻ mặt: Thẫn thờ, lặng ngắt như tảng đá.-Cử chỉ: Tay ôm đầu - Điệu bộ: Run rẩy, lập cập.-Giọng điệu: Nhẫn nhục, cầu cứu=> Vô cùng đau đớn, bế tắc.Hiểu những gì mình đã, đang và sẽ làm cho người thân là rất tệ hại mặc dù không hề muốn=> Nguyên nhân khiến người thân và chính Trương Ba rơi vào bất ổn và phải chịu đau khổ là do:cảnh ngộ mà Trương Ba đã lâm vào.“Ông bây giờ còn biết đến ainữa!”; “ Ông đâu còn là ông nữa”; “Tôi sẽđi biệt để ông được thảnh thơi với cô hàng thịt”“Con sợ lắm, bởi con cảm thấy, đau đớn thấymỗi ngày thầy một đổi khác, mất mát dần, tất cả cứ lệch lạc, nhoà mờ dần đến nỗi có lúc chính con cũng không nhận ra thầy nữa”“Ông nội tôi chết rồi nếu ông nội tôi hiện hồn về ông nội tôi sẽ bóp cổ ông”; “ông chiết cây cam bàn tay giết lợn của ông làm gãy tiệt cái chồi non, chân ông to bè như cái xẻng, giẫm lên nát cả cây sâm quý mới ươm! Ông nội tôi đời nào phũ phàng như vậy!” So sánh với tâm trạng và thái độ của Trương Ba ở phần kết màn đối thoại với hàng thịt:Màn đối thoạivới xác hàng thịt: Tuyệt vọng, Bất lực cam chịu.Chấp nhận chung sống với xácthịt dung tụcMàn đối thoạiVới người thân: Vô cùng đau đớn song kiên quyết, dứt khoát không sống chungvới xác thịtdung tục => Đỉnh điểm của bi kịch nhân vật không thoả hiệp mà đấu tranh mạnh mẽ quyết liệt. Cho thấy vẻ đẹp tâm hồn cao quý của người lao động trong cuộc đấu tranh với cái dung tục tự hoàn thiện nhân cáchMàn độc thoại nội tâm của Trương Ba- Những câu hỏi mang tính tự vấn “ Nhưng lẽ nào ta lại chịu thua mày, khuất phục mày và tự đánh mất mình? Nhưng có thật là không còn cách nào khác?” -> Bộc lộ thái độ quyết liệt trong tranh đấu Đi đến khẳng định dứt khoát: “ Không cần cái đời sống do mày mang lại! Không cần!” -> Quyết định không chung sống với thể xác dung tục của hàng thịt.C, Màn đối thoại với Đế Thích:Hãy chỉ ra sự khác nhau trong quan niệm của Trương Ba và Đế Thích về ý nghĩa sự sống?Quan niệm của Đế ThíchQuan niệm của Trương BaKhuyên Trương Ba chấp nhận vì thế giới vốn không toàn vẹn: “ Dưới đất, trên trời đều thế cả”Không chấp nhận cái cảnh phải sống bên trong một đằng bên ngoài một nẻo, muốn được là mình “toàn vẹn”=>Đế Thích có cái nhìn quan liêu hời hợt về cuộc sống con người nói chung và với Trương Ba nói riêng. Trương Ba trách Đế Thích, người đem lại cho mình sự sống ‘’Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống còn sống như thế nào thì ông chẳng cần biết” có đúng không? Trương Ba trách Đế Thích, người đem lại cho mình sự sống ‘’Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống còn sống như thế nào thì ông chẳng cần biết ” là rất thẳng thắn và hoàn toàn đúng đắn.->Lòng tốt hời hợt thì chẳng đem lại điều gì thực sự có ý nghĩa cho ai mà sự vô tâm còn tệ hại hơn, nó đẩy người khác vào nghịch cảnh, vào bi kịchĐế Thích định cho hồn Trương Ba nhập vào cu Tị, Trương Ba đã từ chối. Vì sao? Trương Ba cương quyết từ chối, không chấp nhận cái cảnh sống giả tạo, mà theo ông chỉ có lợi cho đám chức sắc, không chấp nhận cảnh cuộc sống mà theo ông còn “ khổ hơn là cái chết”->Khát vọng mãnh liệt của con người trong cuộc đấu tranh quyết liệt chống lại sự dung tục, giả tạo để bảo vệ quyền được sống toàn vẹn hợp với lẽ tự nhiêncùng sự hoàn thiện nhân cách.d, Màn kết:Nêu ý nghĩa của hình ảnh màu xanh lá vườn và lời nói của mọi người? Hồn Trương Ba hoá thân vào các sự vật thân thương, tồn tại vĩnh viễn bên cạnh những người thân yêu của mình*ý nghĩa: -Cuộc sống tuần hoàn theo quy luật của muôn đời - Sự bất tử của linh hồn trong sự sống và trong lòng mọi người.d, Màn kết: Lời Trương Ba: - Tôi vẫn ở liền ngay bên bà đây, ngay trên bậc cửa nhà ta, trong ánh lửa bà nấu cơm, cầu ao bà vo gạo, trong cái cơi bà đựng trầu, con dao bà giẫy cỏ - Không phải mượn thân ai cả, tôi vẫn ở đây, trong vườn cây nhà ta, trong những điều tốt lành của cuộc đời, trong mỗi trái cây cái Gái nâng niu.. Lời của cái Gái - Cho nó mọc thành cây mới. Ông nội tớ bảo vậy. Những cây sẽ nối nhau mà lớn khôn. Mãi mãiEm có nhận xét gì về ngôn ngữ của nhân vật =>Ngôn ngữ nhân vật nhẹ nhàng, sâu lắng giàu chất trữ tình đằm thắm bay bổng.Màn kết với chất thơ sâu lắng đã đem lại âm hưởng thanh thoát cho một bi kịch lạc quan đồng thời truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của cái Thiện, cái Đẹp và của sự sống đích thực.Nội dung Bi kịch của con người khi bị đặt vào nghịch cảnh: Phải sống nhờ, sống vay mượn, sống tạm bợ và trái với tự nhiên khiến tâm hồn nhân hậu, thanh cao bị nhiễm độc và tha hoá bởi sự lấn át của thể xác thô lỗ, phàm tục.III. Tổng kết Vẻ đẹp người tâm hồn của những lao động trong cuộc đấu tranh chống lại sự giả tạo và dung tục, bảo vệ quyền được sống đích thực cùng khát vọng hoàn thiện nhân cách.Nghệ thuật:Thấy được kịch Lưu Quang Vũ đặc sắc trên nhiều phương diện: Sự hấp dẫn của kịch bản VH và thụât nghệ sân khấu III. Tổng kết Sự phê phán mạnh mẽ , quyết liệt và chất trữ tình đằm thắm, bay bổng Sự kết hợp giữa tính hiện đại và các giá trị truyền thốngMộ Lưu Quang Vũ“Kịch của Lưu Quang Vũ khụng những đem hơi thở tươi rúi của xó hội vào từng phõn cảnh mà người xem cũn tỡm ra ở đấy chất sỏng tạo đương đại trờn từng vai diễn cũng như trong cỏch dàn dựng sõn khấu.”