Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết số 70: Chiếc thuyền ngoài xa

Nhiệt liệt chào mừng cỏc thầy cụ giỏo về dự giờ thăm lớpGV: Nguyễn Thanh ThuýTrường THPT Việt Vinh	Chiếc thuyền ngoài xaĐọc văn. Tiết 70Nguyễn Minh ChâuKết quả cần đạt Cảm nhận được suy nghĩ của người nghệ sĩ nhiếp ảnh khi phát hiện ra sự thật: đằng sau bức ảnh rất đẹp về chiếc thuyền trong sương sớm mà anh tình cờ chụp được là số phận đau đớn của người phụ nữ và bao ngang trái trong một gia đình hàng chài. Từ đó thấu hiểu: mỗi người trong cõi đời, nhất là người nghệ sĩ, không thể đơn giản, sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người. Thấy được nghệ thuật kết cấu độc đáo, cách triển khai cốt truyện, khắc hoạ nhân vật của một cây bút viết truyện ngắn có bản lĩnh và tài hoa.Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)I.Tiểu dẫn:Nguyễn Minh Châu(1930 – 1989) Mục tiểu dẫn giới thiệu mấy nội dung chính ? Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu) I.Tiểu dẫn:1.Tiểu sử và sự nghiệp sáng tác:Nguyễn Minh Châu(1930-1989). Quê: Quỳnh Hải - Quỳnh Lưu - Nghệ An.- Sự nghiệp sáng tác: 2 giai đoạn+ Trước 1975: là ngòi bút sử thi có thiên hướng trữ tình lãng mạn.Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu) I.Tiểu dẫn:1.Tiểu sử và sự nghiệp sáng tác:Nguyễn Minh Châu(1930-1989). Quê: Quỳnh Hải - Quỳnh Lưu - Nghệ An.- Sự nghiệp sáng tác: 2 giai đoạn+ Sau 1975: chuyển hẳn sang cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lí nhân sinh. Nguyễn Minh Châu thuộc trong số “người mở đường tinh anh và tài năng” nhất của văn học Việt Nam thời kì đổi mới.Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)I.Tiểu dẫn: Tác phẩm nằm trong giai đoạn sáng tác nào của Nguyễn Minh Châu và thuộc giai đoạn nào của tiến trình lịch sử văn học Việt Nam?1.Tiểu sử và sự nghiệp sáng tác:2.Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa:Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)I.Tiểu dẫn:1.Tiểu sử và sự nghiệp sáng tác:2.Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa:a. Xuất xứ và vị trí của tác phẩm:- Thuộc giai đoạn sáng tác thứ hai. In lần đầu trong tập Bến quê(1985). Sau được in riêng thành tập Chiếc thuyền ngoài xa(1987).- Mang xu hướng nghệ thuật chung của văn học thời kì đổi mới: hướng nội, khai thác sâu sắc số phận cá nhân và thân phận con người trong cuộc sống đời thường.Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)I. Tiểu dẫn:2.Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa: b. Tóm tắt tác phẩm: Trình bày tóm tắt cốt truyện truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa?Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)b. Tóm tắt: Theo yêu cầu của trưởmg phòng, nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đến một vùng ven biển Miền Trung(nơi anh đã từng chiến đấu) để chụp một tấm ảnh cho cuốn lịch năm sau. Sau nhiều ngày “phục kích” Phùng đã phát hiện và chụp được “một cảnh đắt trời cho” - đó là cảnh một chiếc thuyền ngoài xa đang ẩn hiện trong biển sớm mờ sương. Nhưng khi chiếc thuyền vào bờ, anh kinh ngạc hết mức chính từ chiếc thuyền đó cảnh một gã chồng vũ phu đánh đập người vợ hết sức dã man, đứa con vì muốn bảo vệ mẹ đã đánh lại cha mình. Ba ngày sau, cảnh tượng đó lại tiếp diễn và lần này người nghệ sĩ đã ra tay can thiệp... Theo lời mời của Chánh án Đẩu(một người đồng đội cũ của Phùng) người đàn bà hàng chài đã đến toà án huyện. Tại đây người phụ nữ ấy đã từ chối sự giúp đỡ của Phùng và Đẩu, nhất quyết không bỏ lão chồng vũ phu. Chị đã kể lại câu chuyện về cuộc đời mình để giải thích cho sự từ chối trên. Cuối cùng, rời vùng biển với khá nhiều ảnh và Phùng đã có một tấm ảnh ưng ý, được chọn cho bộ lịch “tĩnh vật hoàn toàn” về “thuyền và biển” năm ấy. Tuy nhiên mỗi lần đứng trước tấm ảnh, người nghệ sĩ đều thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai và nếu nhìn lâu hơn bao giờ anh cũng thấy người đàn bà nghèo khổ lam lũ ấy bước ra từ bức tranh. Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn MinhChâu)I. Tiểu dẫn:2.Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa:b. Bố cục: Chia làm 3 đoạn:+ Đoạn 1 ( Từ đầu đến “chiếc thuyền lưới vó đã biến mất” ) : hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.+ Đoạn 2 ( Từ “đây là lần thứ hai...” đến “chiếc thuyền ...giữa phá” ) : câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở toà án huyện.+ Đoạn 3 ( Đoạn còn lại) : tấm ảnh được chọn trong bộ lịch năm ấy.Văn bản trích học có thể chia mấy đoạn ? Xác định ý chính trong từng đoạn ?Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)I.Tiểu dẫn:II. Đọc – hiểu văn bản:1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh:a. Phát hiện thứ nhất của người nghệ sĩ nhiếp ảnh đầy thơ mộng:- Phát hiện và chụp được “một cảnh đắt trời cho” – cảnh Chiếc thuyền ngoài xa trên biển sớm mờ sương. Phát hiện thứ nhất của người nghệ sĩ nhiếp ảnh ở vùng biển nơi anh đến là gì ?Cảnh tượng đó được miêu tả như thế nào ?Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh:Phát hiện thứ nhất của người nghệ sĩ nhiếp ảnh đầy thơ mộng: - Một cảnh tượng tuyệt đẹp:I. Tiểu dẫnII. Đọc – hiểuvăn bản+ “...trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù trắng như sữa có pha chút màu hồng hồng của ánh mặt trời chiếu vào... toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hoà và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và tàn bích...” (70)=> Bức hoạ kì diệu mà thiên nhiên, cuộc sống ban tặng cho con người. Vẻ đẹp của hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa có tác động như thế nào đối với tâm hồn, nhận thức của người nghệ sĩ?Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh:Phát hiện thứ nhất của người nghệ sĩ nhiếp ảnh đầy thơ mộng: - Cảm nhận của người nghệ sĩ nhiếp ảnh trước vẻ đẹp:I. Tiểu dẫn II. Đọc – hiểuvăn bản“...đứng trước nó tôi trở nên bối rối, trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào...bản thân cái đẹp chính là đạo đức...tôi tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn.” + Tâm hồn: Rung động, niềm hạnh phúc ngập tràn; thấy tâm hồn mình được gột rửa trở nên trong trẻo tinh khôi. + Nhận thức: “...bản thân cái đẹp chính là đạo đức ”Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh:b. Phát hiện thứ hai của người nghệ sĩ nhiếp ảnh đầy nghịch lí: I.Tiểu dẫnII. Đọc-hiểu văn bản1. Hai phát hiệncủa người nghệ sĩa. Phát hiện thứnhấtb. Phát hiện thứ hai Khi chiếc thuyền đâm thẳng vàobờ, người nghệ sĩ tiếp tục phát hiện thêm điều gì ?Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh:b. Phát hiện thứ hai của người nghệ sĩ nhiếp ảnh đầy nghịch lí: - Phát hiện: một cảnh tượng phi thẩm mĩ – cuộc sống bi kịch của gia đình hàng chài Bước ra từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như mơ:+ Một người đàn bà xấu xí, mệt mỏi, tấm lưng áo bạc phếch, rách rưới, nửa thân dưới ướt sũng.+ Một gã đàn ông to lớn dữ dằn, lưng rộng và cong như một chiếc thuyền, mái tóc tổ quạ, hàng lông mày cháy nắng, hai con mắt độc dữ.+ Một cảnh tượng phi nhân tính: gã chồng đánh đập vợ thô bạo, người vợ lặng câm, cam chịu; đứa con vì muốn bảo vệ mẹ đã đánh lại cha mình...(sgk: 70-71)I.Tiểu dẫnII. Đọc – hiểuvăn bản 1. Hai phát hiệncủa người nghệ sĩa. Phát hiện thứnhấtb. Phát hiện thứ haiTiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh:b. Phát hiện thứ hai của người nghệ sĩ nhiếp ảnh đầy nghịch lí: - Phát hiện: một cảnh tượng phi thẩm mĩ – cuộc sống bi kịch của gia đình hàng chàiI.Tiểu dẫnII. Đọc – hiểuvăn bản 1. Hai phát hiệncủa người nghệ sĩa. Phát hiện thứnhấtb. Phát hiện thứ hai * Trước những gì đang diễn ra ở gia đình hàng chài người nghệ sĩ nhiếp ảnh có thái độ và hành động như thế nào ? * Vì sao anh lại có thái độ và hành động như vậy ?Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)- Phát hiện: một cảnh tượng phi thẩm mĩ – cuộc sống bi kịch của gia đình hàng chàiThái độ, tâm trạng: kinh ngạc, sững sờ “ Tất cả mọi việc xảy đến khiến tôi kinh ngạc hết mức, trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồnm ra mà nhìn”=> Không thể ngờ đằng sau cái đẹp vẫn tồn tại những cái xấu, cái ác đến không thể tin được. Hành động: vứt chiếc máy ảnh xuống đất...; ra tay can thiệp...=> Cay đắng nhận ra: những cái xấu, cái ác, bi kịch của gia đình hàng chài kia là bản chất thực sau vẻ ngoài đẹp đẽ của cảnh tượng. I.Tiểu dẫnII. Đọc – hiểuvăn bản 1. Hai phát hiệncủa người nghệ sĩa. Phát hiện thứnhấtb. Phát hiện thứ haiTiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh:- Phát hiện: “một cảnh đắt trời cho” – cảnh chiếc thuyền ngoài xa trên biển sớm mờ sương tuyệt đẹp.- Phát hiện: một cảnh tượng phi thẩm mĩ – cuộc sống bi kịch của gia đình hàng chài.I.Tiểu dẫnII. Đọc – hiểuvăn bản 1. Hai phát hiệncủa người nghệ sĩa. Phát hiện thứnhấtb. Phát hiện thứ hai Qua hai phát hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng, nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn người đọc nhận thức điều gì về cuộc đời ?Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)Tiểu kết: Cuộc đời không đơn giản xuôi chiều mà chứa đựng nhiều nghịch lí, mâu thuẫn: đẹp – xấu, thiện - ác...cho nên đừng nhầm lẫn hiện tượng với bản chất, hình thức bên ngoài với nội dung bên trong; đừng vội đánh giá con người, sự vật ở vẻ bề ngoài mà cần đi sâu tìm hiểu để phát hiện ra bản chất thực sau vẻ ngoài đẹp đẽ của hiện tượng.I.Tiểu dẫnII. Đọc – hiểuvăn bản 1. Hai phát hiệncủa người nghệ sĩa. Phát hiện thứnhấtb. Phát hiện thứ haiTiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)Củng cố, luyện tập Không thể đảo vị trí hai phát hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng vì cách sắp xếp này mang dụng ý nghệ thuật của nhà văn: để cho vẻ đẹp của cảnh tượng chiếc thuyuền ngoài xa hiện ra trước như là vỏ bọc bên ngoài hòng che giấu bản chất thực sự của đời sống bên trong=> Tạo tình huống truyện, nhằm định hướng cho sự nhận thứcI.Tiểu dẫnII. Đọc – hiểuvăn bản 1. Hai phát hiệncủa người nghệ sĩa. Phát hiện thứnhấtb. Phát hiện thứ haiCó thể đảo vị trí hai phát hiệncủa nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùngkhông ? Vì sao?Tiết 70. Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)Hướng dẫn tự học ở nhàI.Tiểu dẫnII. Đọc – hiểuvăn bản 1. Hai phát hiệncủa người nghệ sĩa. Phát hiện thứnhấtb. Phát hiện thứ hai“Nhà văn không có quyền nhìn sự vật một cách đơn giản, và nhà văn cần phấn đấu để đào xới bản chất con người vào các tầng sâu lịch sử”