Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết số 79, 80: Số phận con người

Giáo viên : NGUYỄN THỊ THU BÌNH Qua truyện ngắn THUỐC của nhà văn Lỗ Tấn, em hãy phát biểu chủ đề của tác phẩm?Tác phẩm đã phanh phui căn bệnh tinh thần của quốc dân: Ấu trĩ, mê muội, hèn nhát...Lên tiếng kêu gọi cần phải có một phương thuốc chữa bệnh cho quốc dân: Làm cho nhân dân giác ngộ cách mạng, Cách mạng phải gắn với người dân.KIỂM TRA BÀI CŨCâu hỏi Trắc nghiệmCâu 1: Hình ảnh Hạ Du trong truyện Thuốc hiện lên như thế nào?Là một người điênLà giặc.Là một thanh niên sớm giác ngộ Cách mạng, dũng cảm hiên ngang, dám tuyên truyền CM ngay trong tù ngục.Là một người khó hiểu, xa rời quần chúng, kiêu ngạo lạc lõng.KIỂM TRA BÀI CŨCâu hỏi Trắc nghiệm Câu 2: Ý nghĩa câu hỏi của bà mẹ Hạ Du ở cuối truyện: “Thế này là thế nào ?”Người mẹ ngạc nhiên và không hiểu gì hết.Người mẹ đã hiểu chuyện gì sẽ xảy ra nhưng chưa rõ rệt.Tìm một câu trả lời về con đường Cách Mạng mà Hạ Du theo đuổi.Sự bế tắc và mờ mịt của Cách mạng TQKIỂM TRA BÀI CŨSỐ PHẬN CON NGƯỜIM.A.SÔ- LÔ- KHỐPTiết 79- 80I. TÌM HIỂU CHUNG1. TÁC GIẢ : SÔ - LÔ - KHỐP 1905- 1984Quê hương: Vùng thảo nguyên Sông Đông,thuộc thị trấn Vi-ô-xen-xcai-a, tỉnh Rô-xtốp.Ông tham gia CM rất sớm, là tấm gương lao động, nỗ lực tự học để vươn lên đỉnh cao văn hóa của nhân loại. Là nhà văn Nga lỗi lạc, đạt được nhiều giải thưởng lớn.RÔXTÔPBẢN ĐỒ NƯỚC NGANăm 1965, ông vinh dự nhận giải thưởng Nô-Ben văn họcÔng được liệt vào hàng các nhà văn lớn nhất thế kỉ XXTác phẩm tiêu biểu: 1926: Truyện Sông Đông,Thảo nguyên xanh1925- 1940 : Sông Đông êm đềm1932- 1950: Đất vỡ hoang1957: Số phận con ngườiSÔ-LÔ-KHỐP thuộc số các nhà văn mà mỗi tác phẩm ra đời đều có ý nghĩa như là cột mốc đánh dấu bước phát triển của văn học XÔ VIẾTĐặc điểm sáng tác: - Các TP dựng lên cuộc sống và con người vùng sông -Đông, nước Nga. “phản ánh một cách toàn diện đời sống nhân dân Nga với một chiều sâu chưa từng thấy”.- Lối viết chân thực, giản dị, mang tính nhân dân; Văn phong giàu tính sử thi, nghệ thuật khắc họa tâm lí sâu sắc...2. TÁC PHẨM: SỐ PHẬN CON NGƯỜI- Đăng báo Sự thật 31- 12- 1956- Là cột mốc quan trọng mở ra chân trời mới cho văn học nước Nga.TP thể hiện cách nhìn cuộc sống và chiến tranh một cách toàn diện, chân thực.Đổi mới cách miêu tả nhân vật, khám phá tính cách Nga, ca ngợi nhân dân anh hùng.Qua phần tóm lược truyện và đoạn trích, em hãy trình bày: - Tóm tắt nội dung truyện Nêu vị trí, bối cảnh đoạn tríchTóm tắt nội dungCuộc chiến tranh chống phát xít Đức bùng nổXô-cô-lốp từ biệt gia đình, tham gia chiến đấu	Anh bị thương hai lần, bị bắt và bị đày đọa ở 	trại tập trung của phát xít Đức hai năm.Bắt được tên thiếu tá phát xít, cướp được xe và trốn thoát Về thăm quê nhà thì vợ và hai con gái đã chết.Anh tiếp tục ra trận, mang theo niềm hi vọng gặp được con trai 	Con trai An-na-tô-li, một học sinh giỏi Toán, đại úy pháo binh, bị bắn chết đúng vào ngày chiến thắngXô-cô- lốp buồn chán, không trở về quê hương, anh tìm sự an ủi trong men rượuBé Va- ni-a, không còn cha mẹ, sống lang thangAi cho gì ăn nấy, bạ đâu ngủ đấy, bẩn thỉu, lem luốcCặp mắt cứ như ngôi sao sáng ngời sau trận mưa đêmNó nhảy chồm lên cổ tôi, hôn vào má, vào môi,...áp sát vào người tôi, toàn thân run lên....Bà chủ nhìn nó ăn ngấu nghiến mà nước mắt ròng ròngĐêm đêm, khi nhìn nó ngủ, trái tim tôi chai sạn vì đau khổ nay trở nên êm dịu hơnBố ơi, cái áo bành tô bằng da của bố đâu rồi ?Hầu như đêm nào tôi cũng chiêm bao thấy những người thân quá cố, thức giấc thì gối ướt đẫm nước mắtVới một nỗi buồn thấm thía, tôi nhìn theo hai bố con....Mùa xuân 1946tác giả gặp anh lái xe Xô-cô-lôp và bé Va-ni-aTác giả được nghecâu chuyện về cuộc đời đau thương của Xô-cô-lốp trước, trong và sau chiến tranhCảm nghĩ của tác giảsau khi chia tayXô-cô-lốp là một người thợ bình thường, có một gia đình hạnh phúc với ba đứa conAnh tham gia chiến đấu,bị thương 2 lần, bị đày đọa 2 năm trong trại tập trung Đức , vợ và 2 con gái chết vì bom giặcCon trai chết đúng vào ngày chiến thắngAnh giải ngũ, không về quê, nhận bé Va-ni-a làm con. cùng nhau nương tựaSỐ PHẬN CON NGƯỜIVị trí và bối cảnh đoạn tríchXô-cô-lốp giải ngũ, không về quê, nhận bé Va-ni-a làm con, cùng nhau nương tựaCảm nghĩ của tác giảsau khi chia tayPhần cuối câu chuyện: cuộc sống của Xô-cô-lốp sau chiến tranh II. TÌM HIỂU VĂN BẢN1. Những số phận con người từ chiến tranhXô-cô-lốp vàbé Va-ni-a đã chịu những đau thương mất mát gì từ chiến tranh? Tìm những chi tiết diễn tả nỗi đau của Xô-cô-lốp và Va-ni-a, phân tích để thấy rõ giá trị tố cáo chiến tranh ! Những mất mát, đau buồn của Xô-cô-lốp Bị thương hai lần Bị bắt làm tù binh trong trại tập trung của phát xít Đức 2 năm.Vợ và con gái chết vì bom Đức Giờ phút chiến thắng thì con trai, niềm hi vọng cuối cùng lại hi sinh. Cuộc sống bấp bênh Những ám ảnh đau buồn... Không trở về quê hương bởi không chịu được nỗi đau mất mát. Quá say mê cái món rượu nguy hại. Những giấc mơ buồn Đêm tỉnh dậy thì gối đẫm nước mắt.Trái tim rệu rã- mệt mỏiNHỮNG SỐ PHẬN CON NGƯỜI TỪ CHIẾN TRANH 1.Số phận con người từ chiến tranh a. Anđrây Xô- cô- lốp.-	Anh là người lính Nga can trường quả cảm.- 	Anh đã chịu mất mát, đau thương tột cùng.	Chiến tranh tước đoạt tất cả những gì quý giá nhất: Quê hương, gia đình, tình yêu thương, niềm hi vọngII. TÌM HIỂU VĂN BẢNSau chiến tranh:Anh cô đơn, buồn chán, tuyệt vọng, suy sụp và mất phương hướng. Anh đứng trước nguy cơ “chìm nghỉm”, những vết thương trên thân thể và trong tâm hồn tưởng như không bao giờ có thể lành được.Những mất mát quá lớn, hậu quả nặng nề khiến con người trở nên bế tắc, trái tim trở nên chai sạn, sống phó mặc và liều lĩnh. Sau chiến tranh, hoàn cảnh và tâm trạng của Xô-cô-lốp như thế nào, anh đối mặt với điều gì?NHỮNG SỐ PHẬN CON NGƯỜI TỪ CHIẾN TRANHNỗi đau mất mát của bé Va-Ni-a Bố chết ở mặt trận. Mẹ chết vì bom khi đang đi tàu. Không gia đình, không người thân.Những kí ức và niềm vui mong manh.. Mặt mũi thì bê bết nước dưa hấu, lem luốc, bẩn thỉu, đầu tóc rối bù. Ai cho gì,ăn nấy, tối đâu ngủ đấy.Tư lự, thở dài...b. Bé Va- ni-a.Mới chỉ 4- 5 tuổi, đói khát, bẩn thỉu Trở thành một đứa trẻ sống lang thang, lay lắt, vất vưởng. - Đôi lúc hay tư lự, thở dài -> già dặn trước tuổi.	Là nạn nhân của chiến tranh: 	không nguồn cội quê hương, không gia đình, người thân, không tương lai	Không chỉ biểu dương, ngợi ca khí phách anh hùng của nhân dân, Nhà văn cũng không ngần ngại nói lên cái giá rất đắt của chiến thắng, những đau khổ tột cùng của con người do chiến tranh gây nênSÔ- LÔ- KHỐP đã dám nói lên sự thật cay đắngvà tố cáo chiến tranh phát xít hết sức mạnh mẽCon người được đặt trong những cảnh ngộ bi đát, chịu một số phận cay cực.Cái nhìn của tác giả về con người và chiến tranh?2. Những con người vượt lên số phậnNhận bé Va-ni-a làm con:- Anh thích đôi mắt “như ngôi sao sáng ngời sau trận mưa đêm...” – vẻ đẹp trẻ thơ thánh thiện. Thích đến nỗi bắt đầu thấy nhớ nó.Thương xót đối với một đứa bé lang thang, lem luốc, đói khát...Nhạy cảm trước những nỗi đau non dại của trẻ.=> Cái nhìn đầy tình yêu mến đối với con trẻ, là bản tính tự nhiên đôn hậu, gợi lại tình cảm của một người cha, là tình yêu thương những số phận cùng cảnh ngộ.Xô-Cô-Lốp nhận Va-ni-a làm con như thế nào?Dù buồn đau, bế tắc, tuyệt vọng, nhưng không thể mất đi tình thương con người.“KHÔNG THỂ ĐỂ CHO MÌNH VÀ NÓ CHÌM NGHỈM RIÊNG RẼ ĐƯỢC”Quyết định nhận bé Va-ni-a là một diễn biến bất ngờ, táo bạo nhưng tất yếu.Đó là quyết định tự nhiên của tình cảm, của trái tim giàu lòng nhân ái.Những cảm xúc thiêng liêng,tuyệt diệu: Niềm vui ấm áp, hạnh phúc đến với cả hai.+ Bé Va-ni-a: Vui sướng tột cùng- run rẩy, vồ vập, quấn quýt...+ Xô-cô-lốp: tâm hồn nhẹ nhõm, bừng sáng- mắt mờ đi, người run lên, lẩy bẩy...Lòng vui không lời nào tả xiết, ngủ ngon...=> Sức mạnh của tình yêu thương sưởi ấm trái tim cô đơn, cằn cỗi và giá lạnh của Xô-cô-lốp; đem lại niềm vui sống, niềm hi vọng cho tuổi thơ của Va-ni-a. Quyết định của Xô-cô-lốp đã đem lại niềm hạnh phúc như thế nào cho cả hai bố con?Vẻ đẹp của tâm hồn con người Nga nhân ái, của khát vọng sống mãnh liệt, sức sống bất diệtLà động lực để tiếp tục vượt qua những khó khăn bất hạnh phía trướcTình yêu thương và trách nhiệm:Anh chăm sóc con vụng về nhưng rất đáng yêu. Việc nuôi dưỡng bé Va-ni-a đối với Xô-cô-lốp không đơn giản.Những rủi ro có thể làm cuộc sống thêm vất vả, khó khăn.Những ám ảnh đau buồn vẫn không thôi hành hạ trái tim Xô-cô-lốp; anh sợ mình chết khi ngủ khiến con sợ.* Điều khó khăn nhất lại chính là ở chỗ: Phải giấu con những giọt nước mắt, sự thật và những nỗi đau của mình.Cuộc sống của hai cha condiễn ra như thế nào ?Ta thấy vẻ đẹp gì ở Xô-cô-lốp?Sự nhạy cảm và sâu sắc; Tình yêu thương và ý thức trách nhiệm đã hòa làm mộtỞ Xô-cô-lốp là vẻ đẹp của lòng nhân ái, sự dũng cảm và tinh thần trách nhiệm; giàu nghị lực và kiên cường.3. Lời trữ tình ngoại đề- suy nghĩ của tác giảSự băn khoăn, lo lắng về tương lai của “ hai conngười côi cút, hai hạt cát...”Thái độ tin tưởng “con gười có ý chí kiên cường sẽ đứng vững...đương đầu với mọi thử thách”Nỗi buồn thấm thía và cảm nghĩ về cuộc sống: “Đừng làm tổn thương trái tim em bé” Dù đau buồn nhưng vẫn phải che giấu để gìn giữ niềm vui cho con trẻ.Không chỉ cảm thương, chia sẻ với những nỗi đau và khó khăn mà còn nói lên khát vọng thầm kín về sự đổi thay, niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh vươn lên làm chủ số phận. Ý nghĩa lời trữ tình ngoại đề ở cuối tác phẩm?Nhận xét thái độ của người kể chuyện.III. TỔNG KẾT1. TƯ TƯỞNG CHỦ ĐỀNêu lên Số phận con người trong những hoàn cảnh khốc liệt của bão tố chiến tranh, trong những nỗi đau cùng cực của sự mất mát, trong cuộc sống mưu sinh. Vẻ đẹp của tính cách Nga kiên cường, dũng cảm, nhân ái, vị tha. => Sự thật về một thời đại anh hùng của nhân dân Liên Xô chống phát xít bảo vệ tổ quốc và nhân phẩm con người.Qua tác phẩm, hãy khái quát giá trị nội dung, tư tưởng chủ đề mà nhà văn gửi gắm !2. ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬTKiểu kết cấu truyện lồng trong truyện:+ Đảm bảo tính chân thực của sự kiện, hình ảnh và cảm xúc.+ Tạo ra một phương thức miêu tả lịch sử mới: Lịch sử trong mối liên hệ mật thiết với số phận mỗi cá nhân.- Nhiều tình huống, diễn biến, chi tiết đặc sắc: nhằm thử thách và khám phá bản chất bên trong nhân vật.IV. CỦNG CỐ và BÀI TẬP1. Hình tượng nhân vật Xô-cô-lốp:Là hiện thân cho vẻ đẹp tinh thần Nga,có ý nghĩa như là biểu tượng của con người thế kỉ XX.2. Sức mạnh lớn nhất giúp con người thoát khỏi chiến tranh và chữa lành vết thương chính là : Tình yêu thương- lòng nhân ái và bản lĩnh kiên cường.3. Hãy viết tiếp câu chuyện cuộc đời hai cha con Xô-cô-lốp và bé Va-ni-a.Chúng ta học được gì từ câu chuyện về số phận cuộc đời của nhân vật Xô-cô-lốp?Điều gì làm nên 	sức mạnh chiến thắng	 số phận?MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ NƯỚC NGASông Von ga