Bài giảng Ngữ văn khối 10 - Bài học: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

Chµo c¸c em häc sinh th©n yªu!Ca dao than than yeu thuong tinh nghiaGV: Nguyen Thi Hang NgaNguyen Thi Hang Nga- Hoai Duc B3Hát đối đápBµi tËp tr¾c nghiÖm:1. §Æc ®iÓm nghÖ thuËt nµo sau ®©y kh«ng th­êng ®­îc sö dông trong ca dao?a. Sö dông thñ ph¸p so s¸nh, Èn dôb. Ng«n ng÷ gi¶n dÞ nh­ng giµu søc biÓu ®¹tc. LÆp ®i lÆp l¹i c¸c m« tÝp më ®Çud. T©m lÝ nh©n vËt ®­îc miªu t¶ phøc t¹pCa dao than th©n yªu th­¬ng t×nh nghÜaI- T×m hiÓu chung vÒ ca dao	1- Néi dung :Ca dao diÔn t¶ ®êi sèng t©m hån, t­ t­ëng, t×nh c¶m Cña nh©n d©n lao ®éng trong c¸c quan hÖ: løa ®«I, gia ®×nh, quª h­¬ng, ®Êt n­ícRa ®êi trong x· héi cò, ca dao tr÷ t×nh lµ nh÷ng c©u h¸t than th©n, nh÷ng lêi ca yªu th­¬ng t×nh nghÜa cÊt lªn tõ cuéc ®êi cßn nhiÒu ®¾ng cay, nh­ng ®»m th¾m ©n t×nh cña ng­êi b×nh d©n ViÖt Nam sau luü tre lµng, bªn giÕng n­íc, gèc ®a, s©n ®×nh.Bªn c¹nh ®ã cßn cã nh÷ng bµi ca dao hµi h­íc thÓ hiÖn tinh thÇn l¹c quan cña ng­êi lao ®éng.2- NghÖ thuËt:Lêi ca dao th­êng ng¾nPhÇn lín ®Æt theo thÓ lôc b¸t hoÆc lôc b¸t biÕn thÓNg«n ng÷ gÇn gòi víi lêi nãi hµng ngµyGiµu h×nh ¶nh so s¸nh, Èn dô vµ ®Æc biÖt lµ lèi diÔn ®¹t b»ng mét sè c«ng thøc mang ®Ëm s¾c th¸i d©n gian2.“Th©n em nh­ tÊm lôa ®µoPhÊt ph¬ gi÷a chî biÕt vµo tay ai”Ch÷ th©n trong c©u ca dao trªn cã nghÜa lµ:a.Th©n thÓb.Th©n t×nhc.Th©n phËn8II. Đọc hiểu văn bản1. Những bài ca dao than thânBài 1Thân em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ biết vào tay ai?Bài 2Thân em như củ ấu gaiRuột trong thì trắng vỏ ngoài thì đenAi ơi nếm thử mà xemNếm ra mới biết rằng em ngọt bùi	 Bµi ca dao sè 1 + 2Më ®Çu 2 bµi ca dao lµ 2 tiÕng “ th©n em”- m« tÝp quen thuéc cña ca dao than th©n -> xãt xa, ai o¸n.BiÖn ph¸p so s¸nh lµm næi bËt vÎ ®Ñp cña ng­êi phô n÷. Hä ®Òu rÊt cã ý thøc vÒ vÎ ®Ñp cña m×nh.	+ Hä tù vÝ m×nh nh­ “ tÊm lôa ®µo” duyªn d¸ng, mÒm m¹i vµ duyªn d¸ng, th­ít tha vµ quÝ b¸u.	+ Khi tù vÝ m×nh víi “ cñ Êu gai” -> muèn nhÊn m¹nh vÎ ®Ñp t©m hån cho dï bÒ ngoµi cã th« nh¸m, xÊu xÝ.	Ng­êi con g¸i ë bµi ca dao thø nhÊt than v× kh«ng thÓ tù ®Þnh ®o¹t ®­îc sè phËn cña m×nh. “ D¶i lôa ®µo” xinh ®Ñp “ phÊt ph¬” ë gi÷a chî kh«ng biÕt sÏ ®­îc tay ai mau vÒ - > thËt téi nghiÖp biÕt bao.	Ng­êi con g¸i ë bµi ca dao thø 2 than v× vÎ ®Ñp t©m hån cña m×nh kh«ng ®­îc ai biÕt tíi. Lêi mêi gäi cña c« “ ai ¬i nÕm thö mµ xem” cña c« còng thËt ®¸ng th­¬ng biÕt mÊy Bµi sè 3	- C¸ch më ®Çu còng theo mét m« tÝp quen thuéc: “ trÌo lªn c©y khÕ nöa ngµy, trÌo lªn c©y b­ëi h¸i hoa, trÌo lªn c©y g¹o cao cao”	- §©y lµ t©m tr¹ng cña mét ng­êi bÞ lì duyªn. C©u hái tu tõ “ Ai lµm chua xãt lßng nµy khÕ ¬i ?” thËt ai o¸n vµ xãt xa . C¸ch ch¬i ch÷ rÊt Ên t­îng: khÕ chua-> lßng ng­êi chua xãt	- H×nh ¶nh “ mÆt tr¨ng, mÆt trêi, sao h«m, sao mai” nh­ nhÊn m¹nh mét thùc t¹i ®¾ng cay	 -> sù lì dë kh«ng thÓ hµn g¾n	- H×nh ¶nh “ Sao v­ît chê tr¨ng gi÷a trêi” -> kh¼ng ®Þnh t×nh yªu thuû chung son s¾t- Nh©n vËt tr÷ t×nh: c« g¸i ®ang yªu- KÕt cÊu: 2 phÇn + 10 c©u ®Çu: nçi nhí th­¬ng+ 2 c©u cuèi: t©m tr¹ng lo phiÒnBµi ca dao lµ lêi t©m sù cña ai? Lêi t©m sù thÓ hiÖn qua kÕt cÊu nh­ thÕ nµo? 2. Nh÷ng bµi ca dao yªu th­¬ng t×nh nghÜa Bµi sè 4- H×nh ¶nh: Kh¨n, §Ìn, M¾t10 c©u ®Çu: Nçi nhí th­¬ngTh¶o luËn nhãm: Mçi h×nh ¶nh thÓ hiÖn t©m tr¹ng g× cña c« g¸i?Nhãm 1: H×nh ¶nh Kh¨nNhãm 2: H×nh ¶nh M¾tNhãm 3: H×nh ¶nh §Ìn* Kh¨n th­¬ng nhí * §Ìn th­¬ng nhí r¬i xuèng ®Êt kh«ng t¾t v¾t lªn vai chïi n­íc m¾t*M¾t th­¬ng nhí ngñ kh«ng yªn Kh¨n: TÝn hiÖu giao duyªn, vËt kØ niÖm gîi nhí “ng­êi ®µng xa”“Göi kh¨n, göi ¸o, göi lêiGöi ®«i chµng m¹ng cho ng­êi ®»ng xa”“Nhí khi kh¨n më, trÇu traoMiÖng chØ c­êi nô biÕt bao nhiªu t×nh”TiÓu kÕt:- Bµi ca dao lµ tiÕng h¸t ®Çy yªu th­¬ng mang nÆng nçi nhí vµ sù lo ©u kh¾c kho¶i, ®Æt bµi ca dao trong hoµn c¶nh cña x· héi Phong KiÕn x­a ta míi hiÓu thÊu nçi lo ©u cña c« g¸i tr­íc nh÷ng luËt lÖ h«n nh©n hµ kh¾c-> thÓ hiÖn kh¸t väng t×nh yªu, h¹nh phóc cña ng­êi b×nh d©n x­a. Bµi sè 5:¦íc g× s«ng réng mét gangB¾c cÇu d¶i yÕm ®Ó chµng sang ch¬i“GÇn ®©y mµ ch¼ng sang ch¬i§Ó em ng¾t ngän mång t¬i b¾c cÇu” “Hai ta c¸ch mét con s«ngMuèn sang anh ng¶ cµnh hång cho sang”“C¸ch nhau cã mét con s«ngMuèn sang anh bÎ cµnh trÇm cho sang”- Lêi cña c« g¸i- bµy tá ­íc muèn gÆp gì víi ng­êi m×nh yªu- H×nh ¶nh: ChiÕc cÇu- d¶i YÕm võa gÇn gòi th©n quen, t¸o b¹o mµ tr÷ t×nh ®»m th¾m ®Çy n÷ tÝnh. ThÓ hiÖn kh¸t väng yªu ®­¬ng ch¸y báng, ch©n thµnh cña nh©n vËt tr÷ t×nh.VÎ ®Ñp ®éc ®¸o cña h×nh ¶nh chiÕc cÇu d¶i yÕm lµ ë ®©u?5. Bµi ca dao sè 6- ThÓ th¬: song thÊt lôc b¸t cã biÕn thÓ, s¸ng t¹o ë c©u b¸t (13 tiÕng)T¹i sao nãi ®Õn t×nh nghÜa con ng­êi ca dao l¹i dïng h×nh ¶nh muèi,gõng?- H×nh ¶nh muèi- gõng: biÓu tr­ng cho t×nh yªu nam n÷, t×nh nghÜa vî chång thuû chung son s¾t, ®Ëm ®µ nång ÊmEm cã suy nghÜ g× vÒ c¸c con sè trong bµi ca dao nµy? Con sè 3 v¹n 6000 ngµy t­¬ng ®­¬ng víi mét ®êi ng­êi. Nh­ vËy t×nh c¶m vî chång mµ t¸c gi¶ d©n gian nãi tíi trong bai ca chung thñy mÆn mµ cho tíi cuèi cuéc ®êi.III. Tæng kÕt1. NghÖ thuËt:- Sù lÆp l¹i m«tÝp më ®Çu- C¸c h×nh ¶nh trë thµnh biÓu t­îng- H×nh ¶nh so s¸nh lÊy tõ thiªn nhiªn- ThÓ th¬: lôc b¸t, song thÊt lôc b¸t, nãi lèi2. Néi dung:- Gi¸ trÞ nh©n v¨n + tè c¸o lµm nªn vÎ ®Ñp cña lêi than th©n- TiÕng h¸t yªu th­¬ng cña løa ®«i- Nh÷ng ©n t×nh s©u nÆng cña t×nh chång nghÜa vîBµi tËp tr¾c nghiÖm:1.VÎ ®Ñp t×nh yªu cña nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi ca dao: “Kh¨n th­¬ng nhí ai” lµ:A. T×nh c¶m nång nµn, ch¸y báng nh­ng c¸ch nãi vÉn tÕ nhÞ, kÝn ®¸o.B. T×nh yªu g¾n liÒn víi sù ®é l­îng vÞ thaC. T×nh yªu g¾n víi kh¸t väng h«n nh©nvµ gia ®×nhD. T×nh c¶m s©u s¾c ®­îc thÓ hiÖn qua c¸ch nãi bãng bÈy, trau chuèt.2. NghÖ thuËt biÓu ®¹t næi bËt cña bµi ca dao: “ ­íc g× s«ng réng mét gang/ B¾c cÇu d¶i yÕm cho chµng sang ch¬i” lµ g×?A. LÊy nh÷ng h×nh ¶nh kh«ng cã thùc ®Ó diÔn t¶ ®iÒu cã thùc.B. LÊy nh÷ng sù vËt lín lao, vÜnh h»ng ®Ó diÔn t¶ t×nh c¶m cña con ng­êi.C. LÊy nh÷ng sù vËt cô thÓ ®Ó diÔn t¶ c¸i trõu t­îng.D. LÊy nh÷ng c¸i hiÖn h÷u ®Ó diÔn t¶ c¸i trèng v¾ngA3. H×nh ¶nh “gõng cay- muèi mÆn” trong ca dao thÓ hiÖn ®iÒu g×?T×nh yªu ®«i løaT×nh c¶m vî chång T×nh c¶m gia ®×nhT×nh c¶m cha conB4. NhËn ®Þnh nµo sau ®©y nãi ®óng nhÊt vÒ néi dung cña ca dao?Miªu t¶ vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªnNãi lªn nçi ®au cña con ng­êi trong x· héi còDiÔn t¶ ®êi sèng t©m hån phong phó cña ng­êi lao ®éngNãi vÒ t×nh c¶m gia ®×nhIV Hướng dẫn tự học.Đọc lại bài học và trả lời câu hỏi trong SGK.Dựa vào đặc trưng về nghệ thuật của ca dao, tìm hiểu nội dung các bài ca dao trong SGKĐọc thêm: Tư Liệu Văn Học 10 (T1); Tục ngữ- ca dao-dân ca Việt nam của Vũ Ngọc PhanTìm mua để làm tư liệu những cuốn sách viết về tục ngữ ca dao- dân ca Việt Nam có bán ở các hiệu sáchSách tham khảoxin ch©n thµnh c¶m ¬n C¸c em häc sinh líp 10a12- Hoµi §øc Bchóc c¸c em häc tèt.