Bài giảng Ngữ văn khối 12 - Tiết: Đàn ghi ta của Lorca

ĐÀN GHI TA CỦA LORCA(Trích “Khối vuông rubic”)Thanh Thảo- Tên khai sinh: Hồ Thành Công, sinh năm 1946.- Quê: Mộ Đức, Quảng Ngãi.I . Tìm hiểu chung: 1. Tác giả:- Thuộc lớp nhà văn mặc áo lính- Sáng tác: Nhiều thể loại nhưng đặc sắc nhất là thơ:+ T/phẩm tiêu biểu : SGK 163Tac phamNhững người đi tới biểnDấu chân qua trảng cỏNhững ngọn sóng mặt trờiKhối vuông ru bíchTừ một đến một trămViết về chiến tranh và hậu chiến thể hiện suy tư và trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại- Tên khai sinh: Hồ Thành Công, sinh năm 1946.- Quê: Mộ Đức, Quảng Ngãi.I . Tìm hiểu chung: 1. Tác giả:- Thuộc lớp nhà văn mặc áo lính- Sáng tác: Nhiều thể loại nhưng đặc sắc nhất là thơ:+ T/phẩm tiêu biểu : SGK 163+ Đặc điểm thơ : Là tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về cuộc sống. luôn tìm tòi khám phá, sáng tạo, tìm cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do. a.Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: - Rút trong tập “Khối vuông ru bích” (xban 1985)2. Tác phẩm:Cấu trúc thơCấu trúcru-bich Mô hình mở phá bỏ khuôn mẫu, giải phóng cảm xúc và tưởng tượnga.Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:- Rút trong tập “Khối vuông ru bích” (xban 1985) -> tên tập thơ là hình dung của t/g về c.trúc 1 b.thơ. Đó là c.trúc mở, có sự hỗn loạn ở bề mặt nhưng nhất quán ở bề sâu2. Tác phẩm:- Bài thơ được lấy cảm hứng từ cái chết bi phẫn của LORCA – nhà thơ lớn của TBN thế kỉ XX -> Là tác phẩm tiểu biểu cho tư duy thơ Thanh Thảo: Giàu suy tư, mãnh liệt và phóng túng, ít nhiều nhuốm màu sắc tượng trưng và siêu thực. Em biết gì về LORCA?- Nhan đề: Hình ảnh cây đàn ghi ta. + Nhạc cụ truyền thống, tiêu biểu cho đất nước và nền âm nhạc Tây Ban Nha. + Biểu tượng cho nghệ thuật và tài năng của Lor – ca.b. Nhan đề và câu thơ đề từ:- Câu thơ đề từ: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” + Thể hiện sự gắn bó máu thịt giữa Lorca với nền âm nhạc và nghệ thuật Tây Ban Nha. + Sự yêu mến, kính trọng, khâm phục của tác giả với bản sắc văn hoá của đất nước và con người Tây Ban Nha. C. Bố cục:- Đoạn 1 (6 dòng đầu): Hình ảnh người nghệ sĩ tự do, cách tân Lor – ca trên cái nền chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha.- Đoạn 2 (12 dòng tiếp theo): Lor – ca bị sát hại và nỗi xót xa về khát vọng cách tân còn dang dở .- Đoạn 3 (4 dòng tiếp theo): Niềm xót thương Lor – ca và tiếc nuối những cách tân của Lor – ca không ai tiếp tục.- Đoạn 4 (9 dòng cuối): Suy tư về sự giải thoát và giã từ của Lor – ca. Lor ca: một nghệ sĩ đa tài, một nhân cách cao đẹp, một số phận oan khuất.- Một thiên tài: nhà thơ, nhạc sĩ, nhà viết kịch, nhà hoạt động sân khấu người Tây Ban Nha - đại diện cho tinh thần tự do và khát vọng cách tân nghệ thuật của thế kỷ XX. Lor ca: một nghệ sĩ đa tài, một nhân cách cao đẹp, một số phận oan khuất.- Một nhân cách cao đẹp: nhà thơ hiện đại yêu nhạc dân gian, dùng tiếng đàn ghi ta để giãi bày nỗi đau buồn và khát vọng yêu thương của nhân dân, dám dũng cảm đấu tranh với một nền chính trị độc tài, nền nghệ thuật già nua, bảo thủ. Lor ca: một nghệ sĩ đa tài, một nhân cách cao đẹp, một số phận oan khuất.- Một số phận đầy oan khuất: kẻ thù tàn nhẫn lén thủ tiêu ông, nhiều người không hiểu hết sự hy sinh cao cả của ông. Lor ca: một nghệ sĩ đa tài, một nhân cách cao đẹp, một số phận oan khuất.Bản đồ nước Tây Ban NhaQUỐC KỲ VÀ QUỐC HUY TÂY BAN NHAThủ đô Tây Ban NhaThủ đô Tây Ban Nha về đêmThánh đường Sagrada Familia – biểu tượng của đất nước Tây Ban Nha Thánh đường Sagrada Familia – biểu tượng của đất nước Tây Ban NhaĐất nước Tây Ban NhaĐất nước Tây Ban NhaBảo tàng Gugenhem Đấu bò tótĐấu bò tót Đấu bò tótĐấu bò tótĐấu bò tótVũ nữ Di - ganHoa li laThiên tài âm nhạc Tây Ban Nha: Lor- caThiên tài âm nhạc Tây Ban Nha: Lor- caLor- ca và nền âm nhạc Tây Ban NhaHoa Li la (Tử đinh hương)1. Hình tượng người nghệ sĩ tự do, cách tân Lorca trên nền văn hoá TBN (6 câu đầu):- Hình ảnh so sánh mới mẻ: II. Đọc hiểu văn bản:“những tiếng đàn”Âm thanh“bọt nước”Hình ảnh+Cảm nhận rất riêng của Thanh Thảo về tiếng đàn của Lor-ca : đó là những âm thanh tinh tế, mới mẻ, có hình khối, dường như tròn trịa, lúc hiện lúc tan, nhưng tan rồi lại hiện: mỏng manh nhưng không thể bị tiêu diệt ( thể hiện ước vọng đổi mới âm nhạc của Lorca )1. Hình tượng người nghệ sĩ tự do, cách tân Lorca trên nền văn hoá TBN (6 câu đầu):- Hình ảnh so sánh mới mẻ: II. Đọc hiểu văn bản:- Hình ảnh biểu tượng: áo choàng đỏ gắtHình ảnh biểu tượng: áo choàng đỏ gắt1. Hình tượng người nghệ sĩ tự do, cách tân Lorca trên nền văn hoá TBN (6 câu đầu):- Hình ảnh so sánh mới mẻ: II. Đọc hiểu văn bản:- Hình ảnh biểu tượng: áo choàng đỏ gắtáo choàng đỏ gắtHình ảnh gợi lên những đấu trường bò tót truyền thống của Tây Ban NhaGợi hình dung về một đấu trường đặc biệt Khát vọng dân chủKhát vọng cách tân nghệ thuậtNền chính trị độc tàiNền nghệ thuật già nua“Những tiếng đàn bọt nướcTây Ban Nha áo choàng đỏ gắtli-la li-la li-la đi lang thang về miền đơn độcvầng trăng chếnh choángtrên yên ngựa mỏi mòn”1. Hình tượng người nghệ sĩ tự do, cách tân Lorca trên nền văn hoá TBN (6 câu đầu):- Hình ảnh so sánh mới mẻ: II. Đọc hiểu văn bản:- Hình ảnh biểu tượng: áo choàng đỏ gắt- Hình ảnh người nghệ sĩ:Nt: s/d từ láy gợi hình, biểu cảm, câu thơ ngắn- dài đan xen + thủ pháp nhân hoá  người nghệ sĩ tự do, lãng tử nhưng cô độc“Những tiếng đàn bọt nướcTây Ban Nha áo choàng đỏ gắtli-la li-la li-la đi lang thang về miền đơn độcvới vầng trăng chếnh choángtrên yên ngựa mỏi mòn”1. Hình tượng người nghệ sĩ tự do, cách tân Lorca trên nền văn hoá TBN (6 câu đầu):- Hình ảnh so sánh mới mẻ: II. Đọc hiểu văn bản:- Hình ảnh biểu tượng: áo choàng đỏ gắt- Hình ảnh người nghệ sĩ:=> Tóm lại, đoạn thơ là một rubich thơ với những sắc màu khác nhau..→ làm nổi bật hình ảnh của Lor-ca, người nghệ sĩ tài hoa luôn ôm ấp khát vọng cách tân sáng tạo nghệ thuật và đấu tranh vì một nền dân chủ, nhưng lại rất cô đơn trên hành trình lý tưởng ấy.- Tác giả khắc hoạ nhân vật giữa một không gian hoang dã đậm chất Tây Ban Nha + Nt đối lập: hát nghêu ngao > Gợi cảnh Lorca bị hành hình đột ngột, bất ngờ nhấn mạnh đây là cái chết đẫm máu, h/a Lorca ngã xuống đã trở thành nỗi ám ảnh lớn, thường trực trong lòng t/gSố phận bi thảm, bi kịch của người nghệ sĩ cách tân trong thời đại bạo tàntiếng ghi ta nâubầu trời cô gái ấy tiếng ghi ta lá xanh biết mấy tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan tiếng ghi ta ròng ròng máu chảyII. Đọc hiểu văn bản:2. (12 câu tiếp):Tiếng ghi taNâuMàu quen thuộc của vỏ đàn ghi ta, màu của đất, của quê hươngNỗi niềm hướng tới quê hươngLá xanhMàu của sự sống tươi đẹpNiềm tha thiết với cuộc sốngTròn bọt nước vỡ tanRòng ròng máu chảyHình khối, dòngĐau đớnII. Đọc hiểu văn bản:2. (12 câu tiếp):tiếng ghi ta nâubầu trời cô gái ấy tiếng ghi ta lá xanh biết mấy tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan tiếng ghi ta ròng ròng máu chảyII. Đọc hiểu văn bản:2. (12 câu tiếp):- Nt so sánh, chuyển đổi cảm giác, điệp từ, nhân hóa.. → Tiếng đàn ghi ta vỡ thành màu sắc, hình khối → âm nhạc thành thân phận, tiếng đàn thành linh hồn, sinh thể.. thể hiện nhiều cung bậc, nhiều trạng thái cảm xúc của Lorca: khi trầm tĩnh suy tư: tiếng ghi ta nâu, khi thiết tha hi vọng: tiếng.. lá xanh khi bàng hoàng tức tưởi:tiếng.. vỡ tan khi đau đớn nghẹn ngào: tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy Đó cũng là âm thanh của dòng cảm xúc nơi tác giả: niềm căm phẫn, tiếc thương, chua xót trước cái chết đột ngột của người nghệ sĩ dân gian. II. Đọc hiểu văn bản:3. ( 4 câu tiếp): Niềm xót thương và tiếc nuối trước những cách tân nghệ thuật của Lorcakhông ai chôn cất tiếng đàn tiếng đàn như cỏ mọc hoang giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng - Lời khẳng định:“Không ai chôn cất tiếng đàn tiếng đàn như cỏ mọc hoang” Không ai hiểu được di chúc của Lorca. + Nt: Điệp từ, so sánh  Khẳng định sức sống bất diệt của tiếng đàn“Khi t«i chÕt h·y ch«n t«i víi c©y ®µn”Lorca kh«ng muènnhung ng­êi ®Õn sau bÞ ¶nh h­ëng bëi «ng mµ kh«ng s¸ng t¹o ®­îc c¸i riªng, c¸i míi nªn ®·dÆn l¹i cÇn ph¶i biÕtch«n nghÖ thuËt cña «ng ®Ó ®i tíi Lµ mét lêi di chóc nghiªm tóc-> tinh yªu cña Lor-ca víi nghÖ thuËt vµ xø së TBN II. Đọc hiểu văn bản:3. ( 4 câu tiếp): Niềm xót thương và tiếc nuối trước những cách tân nghệ thuật của Lorcakhông ai chôn cất tiếng đàn tiếng đàn như cỏ mọc hoang giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng - Lời khẳng định:“Không ai chôn cất tiếng đàn tiếng đàn như cỏ mọc hoang” → Không ai hiểu được di chúc của Lorca.=> Thanh Thảo thương vì tâm nguyện của Lor-ca không được thực hiện + Nt: Điệp từ, so sánh  Khẳng định sức sống bất diệt của tiếng đàn- 2 câu cuối khổ thơ:II. Đọc hiểu văn bản:3. ( 4 câu tiếp): Niềm xót thương và tiếc nuối trước những cách tân nghệ thuật của Lorca giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng - 2 câu cuối khổ thơ: + Những hình ảnh tượng trưng, đẹp và buồn, viết theo lối sắp đặt: “giọt nước mắt vầng trănglong lanh trong đáy giếng” (vầng trăng nơi giếng nước như giọt nước mắt khổng lồ, nước mắt sáng trong như vầng trăng bất tử)+ Thanh Thảo đã để vầng trăng âm thầm tưởng niệm Lorca mãi mãi ( hay vầng trăng ấy cũng chính là Lorca? ) Thanh Thảo vừa thương xót , nuối tiếc trước hành trình còn dang dở ..vừa đồng cảm với Lorca.Thanh Thảo đã bất tử hoá Lorca và cả những nỗi đau lòng của Lorca.II. Đọc hiểu văn bản:3. ( 4 câu tiếp): Niềm xót thương và tiếc nuối trước những cách tân nghệ thuật của Lorca giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng - 2 câu cuối khổ thơ:- 4 câu đầu: Là những hình ảnh ẩn dụ biểu tượng cho cuộc hành trình về cõi chết, sự nghiệt ngã của định mệnhII. Đọc hiểu văn bản:4. ( 9 câu cuối ): Sự ra đi của Lorcađường chỉ tay đã đứt dòng sông rộng vô cùng Lorca bơi sang ngang trên chiếc ghi ta màu bạc chàng ném lá bùa cô gái Di-gan vào xoáy nước chàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợtli – la li – la li – la - 4 câu tiếp: Là những h/a biểu tượng + đtừ “ném” được lặp lại hai lần (ném lá bùa, ném trái tim mình)  tượng trưng cho sự giải thoát, sự giã từ trước những ràng buộc, hệ luỵ của trần gian => Với những động từ: “bơi, ném” ta có thể hình dung Lorc đã rất chủ độnglựa chọn con đường từ biệt cõi đời để đến thế giới bên kia để giải thoát chohậu thế khỏi cái bóng của mình →Thanh Thảo thực sự hiểu và đồng cảm với lí tưởng của Lorca.=> Sự tiếc thương hoà lẫn với sự mến mộ, tôn vinh, cảm phục, tri âm của nhà thơ. - Chuỗi âm “li-la li-la li-la” tạo dư ba cho bài thơ, giống như phần nhạc đọng lại sau cùng ở mỗi bản nhạc khi lời đã dừng. II. Đọc hiểu văn bản:4. ( 9 câu cuối ): Sự ra đi của Lorcađường chỉ tay đã đứt dòng sông rộng vô cùng Lorca bơi sang ngang trên chiếc ghi ta màu bạc chàng ném lá bùa cô gái Di-gan vào xoáy nước chàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợtli – la li – la li – la III. Tổng kết: Ghi nhớ (SGK)- Nghệ thuật: + Thể thơ tự do, không dấu câu, không dấu hiệu mở đầu, kết thúc + Sử dụng hình ảnh, biểu tượng - siêu thực có sức chứa lớn về nội dung; + Tạo ra màu sắc Tây Ban Nha rất đậm nét trong bài thơ ; + Kết hợp hai yếu tố thơ và nhạc.- Nội dung: Bài thơ thể hiện nỗi đau xót sâu sắc trước cái chết bi thảm của Lor-ca. LUYỆN TẬPNêu cảm nhận của em về hình ảnh của LORCA được thể hiện qua bài thơ “Đàn ghi ta của Lorca” của nhà thơ Thanh Thảo ?