Bài giảng Ngữ văn lớp 12 - Tiết 46, 47: Đọc văn: Người lái đò sông Đà

NGệễỉI LAÙI ẹOỉ SOÂNG ẹAỉNguyễn TuõnTiết 46,47: Đọc văn I.GIỚI THIỆU CHUNG 1.Tỏc giả:- Nguyễn Tuõn (1910 - 1987) là nhà văn xuất sắc của nền văn xuụi hiện đại Việt Nam, nổi tiếng từ trước CMT8 với cỏc tỏc phẩm như: Một chuyến đi, Vang búng một thời...- Sau CMT8, ụng rất thành cụng với thể loại tựy bỳt, xõy dựng hỡnh tượng những người lao động mới.Những bức KÍ HỌA chân dung Nguyễn TuânI.GIỚI THIỆU CHUNG2. Bài tuỳ bút “Người lái đò sông Đà”:- Xuất xứ: in trong tập tuỳ bút “Sông Đà”(1960)- Tuỳ bút “Sông Đà”: gồm 15 thiên tuỳ bút và một bài thơ phác thảo. Là kết quả của nhiều dịp tg đến với Tây Bắc, đặc biệt là chuyến đi thực tế năm 1958.- Mục đích,nội dung sáng tác: Tìm chất vàng của vùng Tây Bắc : + Con người: dũng cảm.tài năng. + Thiên nhiên: hùng vĩ, thơ mộngI.GIỚI THIỆU CHUNG - Cảm hứng chủ đạo: Nhiệt tỡnh ca ngợi Tổ quốc, ca ngợi nhõn dõn của một nhà văn mà trỏi tim đang tràn đầy niềm hứng khởi khi thấy nay mỡnh đó cú đất nước, mỡnh đó khụng cũn “thiếu quờ hương”.=> Một Nguyễn Tuân mới mẻ, khát khao hoà nhịp với đất nước và cuộc đời Phong cách nghệ thuật độc đáo: Uyên bác, tài hoa, cảm giác và liên tưởng phong phúII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN Giới thiệu:Chúng thuỷ giai đông tẩu Đà giang độc bắc lưu( Mọi dòng sông đều chảy về hướng đông - Chỉ có sông Đà chảy theo hướng bắc) - Nguyễn Quang Bích=> Cách giới thiệu ấn tượng, gây chú ý: Con sông Đà có cá tính độc đáo.1. Hình tượng con sông ĐàCái nhìn toàn cảnh về sông Đà1. Hình tượng con sông ĐàĐá dựng vách thànhGhềnh sôngHút nước Thác nướcHiểm trở hùng vĩ Sức chảy ghê gớm của nướcHợp sức của gió của sóng và đáCấu trúc tăng tiếnSo sánhKhủng khiếp Nhà văn kết hợp yếu tố kể với tảBày thạch tận chặn đánh tiêu diệt người lái đòVòng1Vòng 2Vòng 3Sông Đà như một loài thuỷ quái, vừa hung hăng, vừa khiêu khích chế nhạo, bạo ngược, nham hiểm, xảo quyệt.Sử dụng phép nhân hoá, so sánh...bút pháp nhà điện ảnh, quân sự. Sông Đà đẹp dữ dội và huyền bí!II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢNa. Sự hùng vĩ, dữ dội của dòng sông Đà- Hút nước: Giống như cái giếng bê tông Nước thở và kêu như cửa cống cáibị sặcKết hợp yếu tố tả, kể, so sánh, nhân hoá-> Hút nước sâu, xoáy dữ dộia. Sự hùng vĩ, dữ dội của sông Đà: II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢNa. Sự hùng vĩ, dữ dội của dòng sông Đà- Thác trên sôngTừ xa: Tiếng thác nước nghe như là oán trách, van xin, khiêu khích, giọng gằn mà chế nhạo. Nó rống lên như tiếng một ngàn con trâu mộng-Tới gần: Một chân trời đá và được bày thạch trậnII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢNa. Sự hùng vĩ, dữ dội của dòng sông ĐàBờ đỏ dựng thành vỏch như một cỏi hang tối, sõu lạnh. Bày thạch trận, những hũn đá ngỗ ngược, nhăn nhúm, méo mó -> cả một chân trời đá.Cảnh đá hai bờ sông Mặt ghềnh Hát LoóngHút nước trên sông ĐàThác nước trên sông đàhùng vĩ, dữ dội- Nhỡn bao quỏt: "con sụng Đà tuụn dài, tuụn dài như một ỏng túc trữ tỡnh, đầu túc, chõn túc ẩn hiện trong mõy trời Tõy Bắc bung nở hoa ban, hoa gạo".-> Cõu văn mềm mại uyển chuyển, giàu chất thơ, so sỏnh độc đỏo cho thấy sụng Đà mang vẻ đẹp kiều diễm của người thiếu nữ Tõy Bắc.b. Nét trữ tình, thơ mộng của sông Đàtrữ tỡnhb. Nét trữ tình, thơ mộng của sông ĐàTừ trên cao nhìn xuống: + Hình dáng: “Sông Đà tuôn dài như một áng tóc trữ tình cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân”. Mùa xuân: Dòng xanh ngọc bích >Sông Đà như một mĩ nhân, dịu hiền, xuân sắc.+ Màu nước thay đổi theo mùa:Nỳi Tản sụng Đàb. Nét trữ tình, thơ mộng của sông Đà_ Từ giữa sông Đà nhìn ra xung quanh:+ “Lặng tờ”, “Tịnh không một bóng người”“Nương ngô nhú lên mấy lá ngô non đầu mùa, cỏ gianh đồi núi đang ra những nõn búp, hươu nai ngốn búp cỏ gianh đẫm sương đêm”, “Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử. Bờ sông hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa”=>Cảnh vắng lặng, yên bình, đầy chất thơ. + “Dòng sông quãng này lững lờ như nhớ thương những hòn đá thác xa xôi để lại trên thượng nguồn Tây Bắc. Và con sông như đang lắng nghe những giọng nói êm êm của người xuôi ”=> Có tâm hồnII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Hình tượng con sông Đà“Lặng tờ”Bờ sụng hoang dại như một bờ tiền sử=> Bằng các biện pháp nghệ thuật như: So sánh, nhân hoá, liên tưởng và tưởng tượng; Ngôn ngữ phong phú, sắc sảo. Bút pháp điêu luyện kết hợp với sự tài hoa, uyên bác khi miêu tả Nguyễn Tuân đã cung cấp những tri thức cần thiết về một con sông Đà gợi cảm, giàu chất thơ.b. Nét trữ tình, thơ mộng của sông Đà=> Nguyễn Tuân là một nghệ sĩ tài hoa, yêu cảnh đẹp non sông, gấm vócII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN2. Hình tượng người lái đò:a.Cuộc sống:-Gắn bó với sông nước.-Là cuộc chiến đấu hằng ngày với thiên nhiên.b.Trận thuỷ chiến trên sông.Vòng123Mặt trận sông Đà-đá:bày thạch trận, dàn 3 hàng.-nước thác: reo hò, khích lệ.-mặt nước:hò la, ùa vào-sóng nước: thúc vào bụng, hông thuyền-tăng nhiều cửa tử,cửa sinh bố trí lệch-sóng thác: không ngừng khiêu khích-ít cửa hơn: bên phải, trái đều là luồng chết-luồng sống: giữa bọn đá hậu vệNgười lái đò-cố nén vết thương, chân kẹp cuống lái.-mặt méo bệch nhưng còn tỉnh táo-đổi chiến thuật, nắm chắc binh pháp,-thuộc ql phục kích, ghì cương lái, bám chắc luồng nước-phóng nhanh, lái miết, mở đường tiến-phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa-vút qua cửa, xuyên nhanh qua hơi nướcĐộc dữ, nham hiểm, sẵn sàng nhấn chìm tất cả.Dũng cảm, quyết liệt, thông minh, táo bạo  chiến thắng thiên nhiên.II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢNNgôn ngữ quân sự, thể thao, miêu tả tỉ mỉ, tình tiết căng thẳng, kịch tính, câu văn đa dạng:Người lái đò: giàu kinh nghiệm, tài hoa, trí dũng, một nghệ sĩ, một anh hùng trong lao độngTác giả: Trân trọng, cảm phục, ngưỡng mộ, ngợi ca.c. Sau trận thuỷ chiến:- sóng thác xèo xèo tan trong trí nhớ- đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam- bàn tán về cá anh vũ, hầm cá, hang cá mùa khôII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN* Nhận xột:+ Nghệ thuật: ngụn ngữ phong phỳ điờu luyện, sử dụng nhiều biện phỏp tu từ, sử dụng tri thức của nhiều lĩnh vực khỏc nhau để khắc họa hỡnh tượng ụng lỏi đũ.+ Nội dung: ụng lỏi đũ sụng Đà là hỡnh ảnh tuyệt đẹp về người lao động vừa cú tư thế, phẩm chất của người anh hựng, vừa mang phong cỏch người nghệ sĩ, nhõn vật được nhà văn yờu mến và trõn trọng. Em thử nhận xột về hỡnh tượng sụng Đà?* Hai đặc điểm hung bạo và trữ tỡnh vừa tồn tại độc lập, vừa kết hợp hài hũa tạo nờn nột đặc thự của dũng sụng. Điều này vừa phản ỏnh chõn thực cảnh tượng sụng Đà, vừa biến nú trở thànhmột1 nhõn vật cú cỏ tớnh, cú tõm hồn Nỳi Tản sụng ĐàIII.KẾT LUẬN(Ghi nhớ sgk)- Tỏc phẩm: + Ngợi ca vẻ đẹp vừa kỡ vĩ, hào hựng, vừa trữ tỡnh, thơ mộng của thiờn nhiờn và nhất là của con người lao động bỡnh dị ở miền Tõy Bắc - Tỏc giả Nguyễn Tuõn: + Tỡnh yờu đất nước say đắm, thiết tha.+ Lao động nghệ thuật nghiờm tỳc, cần cự, cụng phu.+ Tài hoa, uyờn bỏc trong việc dựng chữ nghĩa.Nhìn từ trên nhà máy thuỷ điện Văn học đem đến cho ta muụn vẻ đẹp của cuộc đời, khiến ta thờm yờu thiờn nhiờn, con người đất nước ta.Bỡnh minh Toàn cảnh Huyền ảo Hoàng hụn