Bài giảng Sinh học - Cơ sở tế bào học của sự phát triển

C¬ së tÕ bµo häc cña sù ph¸t triÓnGi¸o viªn h­íng dÉn:GS.TS.Vò Quang M¹nhNg­êi thùc hiÖn:Hoµng ThÞ H­¬ng QuúnhPhÇn 1. C¬ së tÕ bµo cña sù ph¸t triÓnTÕ bµo lµ ®¬n vÞ c¬ b¶n cña c¬ thÓ. VËy c¬ sá cña sù ph¸t triÕn ë møc ®é tÕ bµo theo b¹n lµ g×?C¬ së cña sù ph¸t triÕn ë møc tÕ bµo chÝnh lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ph©n chia tÕ bµo (chu k× tÕ bµo)- Kh¸i niÖm: lµ thêi gian sèng cña tÕ bµo kÓ tõ thêi ®iÓm tÕ boµ ®­îc h×nh thµnh do sù ph©n chia cña tÕ bµo mÑ ®Õn lÇn ph©n chia cña chÝnh nã ®Ó t¹o tÕ bµo míi.	 1.1. Chu kú tÕ bµo (cell cycle)Chu k× tÕ bµoGian kú: (interphase) Kú ph©n bµo: (Mitosis) NÕu mçi chu k× la mét vßng trßn chung ta cã thÓ biÓu diÔn nh­ sau:Gian k× (I)G1SG2TÕ bµo diÔn ra trao ®æi chÊt sinh tr­ëng vµ chuÈn bÞ cho ph©n chia Tæng hîp AND vµ nh©n ®«i NST tæng hîp ARN vµ protein chuÈn bÞ cho ph©n bµo Ph©n bµo (M)Trùc ph©nNéi ph©nNguyªn nhiÔm(mitosis) Gi¶m nhiÔm (Meiosis) 1.2. Ph©n chia nguyªn nhiÔm ( Mitois )Lµ h×nh thøc ph©n bµo phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c tÕ bµo sinh d­ìng vµ tÕ bµo sinh dôc s¬ khai cña sinh vËt Eukaryota GåmPh©n chia nh©n Ph©n bµo chÊt Kú ®Çu (prophase)Kú gi÷a (Metaphase) Kú sau (ana phase) ) Kúcuèi(telophase) 1.2.1. Giai ®o¹n ph©n chia nh©n.a. Kú ®Çu( prophase): H×nh thµnh nhiÔm s¾c thÓ, mµng nh©n vµ nh©n con biÕn mÊt. Bé m¸y ph©n bµo h×nh thµnh. b. Kú gi÷a(metaphase).Thoi ph©n bµo chiÕm vÞ trÝ trung t©m, c¸c nhiÔm s¾c thÓ kÐp co xo¾n cùc ®¹i tËp trung t¹i mÆt ph¼ng xÝch ®¹o.c. Kú sau(anaphase):NhiÔm s¾c thÓ t¸ch nhau trë thµnh nhiÔm s¾c thÓ con ®éc lËp di chuyÓn vÒ hai cùc nhê sù co ng¾n cña sîi t©m ®éng. d. Kúcuèi(telophase): C¸c nhiÔm s¾c thÓ con vÒ hai cùc, gi·n xo¾n trë thµnh nhiªm s¾c chÊt. Thoi ph©n bµo biÕn mÊt, mµng nh©n vµ h¹ch nh©n ®­îc t¸i t¹o. 1.2.2.Ph©n bµo chÊt (cytokinesis):- TÕ bµo ®éng vËt ph©n chia b»ng c¸ch th¾t mµng.- TÕ bµo thùc vËt ph©n chia b»ng sù xuÊt hiÖn v¸ch ng¨n ngang. Toµn c¶nhqu¸ tr×nh nguyªn ph©n ( Mitois )1.3. Ph©n chia gi¶m ph©n( meiosis)Ph©n chia gi¶m nhiÔm chØ b¾t gÆp ë tÕ bµo sinh dôc vïng chÝn Gåm Ph©n bµo 1 : Ph©n bµo 2:T¹o nªn hai tÕ bµo con cã sè l­îng NST kÐp gi¶m ®i mét nöa.C¬ b¶n gièng nguyªn ph©n, tõ 2TB n kÐp cho 4TB n ®¬n 1.3.1. Ph©n bµo 1:a. Kú ®Çu I: C¸c nhiÔm s¾c thÓ kÐp b¾t ®«i víi nhau theo tõng cÆp t­¬ng ®ång. Sau khi tiÕp hîp c¸c nhiÔm s¾c thÓ kÐp dÇn co xo¾n. b. Kú gi÷a I: C¸c nhiÔm s¾c thÓ kÐp t­¬ng ®ång tËp trung thµnh hai hµng t¹i mÆt ph¼ng xÝch ®¹o.NST kÐp ng¾n vµ dµy tèi ®a. c. Kú sau: Mçi nhiÔm s¾c thÓ kÐp trong cÆp kÐp t­¬ng ®ång di chyÓn theo t¬ v« s¾c vÒ mét cùc cña tÕ bµod. Kú cuèi I:§ång thêi vêi sù ph©n chia nh©n, tÕ bµo chÊt còng ph©n chia t¹o hai tÕ bµo con ®¬n béi kÐp.1.3.2. Ph©n bµo 2: C¬ b¶n gièng ph©n bµo nguyªn ph©n t¹o 4tÕ bµo.Tuú theo qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö lµ cña c¬ thÓ ®ùc hay c¸i mµ s¶n phÈm cã thÓ lµ bèn tinh trïng hay mét trøng duy nhÊt vµ ba thÓ dÞnh h­íng. Tãm t¾t qu¸ tr×nh gi¶m ph©n ( Meiosis )PhÇn 2. Qu¸ tr×nh t¸i thiÕt l­ìng béi, thô tinh ®a tinh trïng,ph©n vïng no·n bµo chÊt.T¸i thiÕt l­ìng béi cã ph¶i chÝnh lµ qu¸ tr×nh thô tinh kh«ng?Qu¸ tr×nh thô tinh bao gåm 4 b­íc c¬ b¶n:	+ NhËn biÕt vµ tiÕp xóc gi÷a tinh trïng vµ no·n.	+ §iÒu chØnh sù x©m nhËp cña tinh trïng vµ no·n.	+ Sù kÕt hîp vËt chÊt di truyÒn cña tinh trïng vµ no·n.	+ Ho¹t ho¸ qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ no·n thô tinh. ->Qu¸ tr×nh t¸i thiÕt: chØ lµ mét b­íc trong qu¸ tr×nh thô tinh, trong ®ã nh©n nguyªn ®ùc vµ nh©n nguyªn c¸i hoµ hîp vµo nhau t¹o nh©n l­ìng béi cña hîp tö.2.1. Qu¸ tr×nh t¸i thiÕt l­ìng béi.ë ®éng vËt cã vó nh©n l­ìng béi cña hîp tö lÇn ®Çu kh«ng hiÖn diÖn ngay mµ chØ hiÖn diÖn ë giai ®o¹n hîp tö ®· ph©n chia lµm hai hay nhiÒu tÕ bµo con. 2.2. Thô tinh ®a tinh trïngë ®a sè c¸c loµi, nhiÒu tinh trïng cïng tham gia thô tinh nh­ng chØ cã mét tinh trïng duy nhÊt x©m nhËp ®­îc vµo trøng vµ ng¨n c¶n sù x©m nhËp cña c¸c tinh trïng cßn l¹i bëi nhiÒu c¬ chÕ kh¸c nhau Mét sè loµi nh­ c¸ mËp, bß s¸t, chim... kh«ng chØ cã mét tinh trïng mµ cã nhiÒu tinh trïng cïng x©m nhËp vµo mét trøng, nh­ng chØ cã mét nh©n tinh ®­îc phãng thÝch vµ kÕt hîp víi nh©n c¸i gäi lµ hiÑn t­îng thô tinh ®a tinh trïng.2.3. Ph©n vïng no·n bµo chÊt lµ g×?Kh¸i niÖm:Sù thô tinh khiÕn cho c¸c thµnh phÇn vËt chÊt trong trøng thay ®æi vÞ trÝ nh÷ng thay ®æi nµy cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi qu¸ tr×nh biÖt ho¸ tÕ bµo sau nµy gäi lµ sù ph©n vïng no·n bµo chÊt. A. Tr­íc khi thô tinh, tÕ bµo chÊt vá vµng bao quanh no·n hoµng x¸m.B. Sau khi tinh trïng x©m nhËp, tÕ bµo chÊt, vá vµng vµ tÕ bµo chÊt trong h×nh thµnh tõ vËt chÊt phãng thÝch khi nh©n trøng vì ra sÏ tr«i vÒ phÝa tinh trïng ë cùc thùc vËt.C. Khi tiÒn nh©n tinh trïng di chuyÓn vÒ phÝa tiÒn nh©n no·n ë cùc ®éng vËt tÕ bµo chÊt vµng vµ tÕ bµo chÊt trong cïng di chuyÓn theo.D. VÞ trÝ cuèi cña tÕ bµo chÊt vµng vµ tÕ bµo chÊt trong lµ n¬i tÕ bµo sÏ h×nh thµnh nªn vá vµ trung m«.ChuyÓn ®éng cña tÕ bµo chÊt sÏ khëi ®éng ®Þnh vÞ c¸c cÊu tróc t­¬ng lai cña c¬ thÓ mµ ®Çu tiªn lµ trôc l­ng bông.thÕ giíi vi m« thËt nhiÒu®iÒuXin ch©n thµnh c¶m ¬n !