Bài giảng Sinh học Lớp 9 - Bài 50: Hệ sinh thái

SINH HOÏC 9 
Chào quý thầy cô và các em 
 a.Tác động nào của con người gây mất cân bằng sinh học trong quần xã ?b.Chúng ta đã và sẽ làm gì để bảo vệ thiên nhiên? 
Đáp án 
a.Săn bắn bừa bãi gây cháy rừng 
b.Nhà nước có pháp lệnh bảo vệ môi trường, thiên nhiên hoang dã . 
Tuyên truyền mỗi người dân phải tham gia bảo vệ môi trường, thiên nhiên . 
Baøi 50: 
HỆ 
SINH 
THÁI 
QXSV 
QTSV(n) 
QTSV1 
QTSV2 
KHU VỰC SỐNG 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và khu vực sống (sinh cảnh), trong đó các sinh vật luôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định. 
Bài 50: HỆ SINH THÁI 
HEÄ SINH THAÙI 
Hệ sinh thái rừng nhiệt đới 
Quan sát tranh Hệ sinh thái rừng nhiệt đới, thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi: 
1. Những thành phần vô sinh và hữu sinh của hệ sinh thái rừng? 
2. Lá và cành cây mục là thức ăn của những sinh vật nào? 
3. Cây rừng có ý nghĩa như thế nào với đời sống của ĐV rừng? 
4. Động vật rừng có ảnh hưởng như thế nào đến thực vật? 
5. Nếu rừng bị cháy (TV bị chết), điều gì sẽ xảy ra đối với các loài ĐV? Tại sao? 
Thời gian thảo luận: 2 phút 
Nhöõng thaønh phaàn voâ sinh vaø höõu sinh coù theå coù trong heä sinh thái röøng? 
Thaønh phaàn voâ sinh: ñaát, ñaù, nöôùc , laù ruïng, muøn höõu cô 
Thaønh phaàn höõu sinh: caây coû, caây goã, ñòa y, höôu, hoå, chuoät, caày, boï ngöïa, saâu 
Laù vaø caønh caây muïc laø thöùc aên cuûa nhöõng sinh vaät naøo? 
Laù vaø caønh caây muïc laø thöùc aên cuûa caùc sinh vaät phaân giaûi : vi khuaån, giun ñaát, naám 
Caây röøng coù yù nghóa nhö theá naøo ñoái vôùi ñôøi soáng ñoäng vaät röøng? 
Caây röøng cung caáp thöùc aên, nôi truù aån, nôi sinh saûn, khí haäu oân hoøa cho ñoäng vaät sinh soáng 
Ñoäng vaät röøng coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi thöïc vaät? 
Ñoäng vaät aên thöïc vaät ñoàng thôøi goùp phaàn phaùt taùn thöïc vaät, thụ phấn, cung caáp phaân boùn cho thöïc vaät 
 Neáu nhö röøng bò chaùy maát haàu heát caùc caây goã lôùn, nhoû vaø coû thì ñieàu gì seõ xaûy ra ñoái vôùi caùc loaøi ñoäng vaät? 
 Cháy rừng quốc gia Hoàng Liên (Sapa- Lào Cai, năm 2014) 
 Maát nguoàn thöùc aên, nôi ôû, nöôùc, khí haäu thay ñoåi, ô nhiễm môi trường, động vật sẽ chết.. . 
 1. Những thành phần vô sinh và hữu sinh của hệ sinh thái rừng: 
 - Thành phần hữu sinh: Động vật, thực vật, vi sinh vật (Quần xã rừng nhiệt đới) 
 - Thành phần vô sinh: đất, đá, nước, thảm mục (Sinh cảnh) 
2. Lá và cành cây mục là thức ăn của: vi khuẩn, nấm, giun đất (sinh vật phân giải) 
3. Cây rừng là nguồn thức ăn, nơi ở, nơi sinh sản của động vật 
4. Động vật ăn thực vật, tham gia thụ phấn, phát tán hạt giống, cung cấp phân bón, khi chết sẽ phân huỷ tạo thành mùn và muối khoáng nuôi cây ... 
5. Nếu rừng bị cháy, ĐV sẽ mất đi nguồn thức ăn, nơi ở, nguồn nước, khí hậu thay đổi, không khí ô nhiễm... Động vật sẽ chết . 
* Các thành phần chủ yếu của hệ sinh thái : 
+ Nhân tố vô sinh: Đất, đá, nước, thảm mục. 
+ Sinh vật sản xuất là thực vật. 
+ Sinh vật tiêu thụ gồm động vật ăn thực vật và động vật ăn động vật. 
+ Sinh vật phân giải như vi khuẩn, nấm, giun đất.. 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
Bài 50: HỆ SINH THÁI 
HST nước mặn (san hô, ven bờ, vùng khơi,...) 
HST trên cạn (sa mạc, rừng, thảo nguyên,...) 
HST nước ngọt (ao hồ, sông suối, ...) 
 Kể tên một số hệ sinh thái khác? 
Hệ sinh thái rừng ngập mặn Cần Giờ 
Hệ sinh thái hoang mạc 
Đốt rừng hoặc săn bắn bừa bãi làm ảnh hưởng đến hệ sinh thái 
BẢO VỆ VÀ TRỒNG RỪNG LÀ GIỮ CÂN BẰNG HỆ SINH THÁI  BẢO VỆ CUỘC SỐNG CHÚNG TA VÀ CÁC LOÀI SINH VẬT! 
Là học sinh chúng ta nên làm gì? 
 Hãy Bảo Vệ Rừng 
Hạn hán, đất chùi, lũ lụt theo Ai đem tai ách cho dân nghèo? Bởi vì rừng phá, sông khô cạn Nên cá, cua, người mới ốm teo !Phải có rễ cây để giữ nướcCũng như qua núi ta cần đèoAi ơi bảo vệ môi trường sống Nuôi dưỡng màu xanh ...sự sống leo !. 
Cà Mau sẽ đầu tư hơn 1.400 tỷ đồng làm khu du lịch sinh thái? 
Cà Mau sẽ đầu tư, xây dựng toàn bộ phân khu dịch vụ hành chính và một phần phân khu phục hồi sinh thái với diện tích hơn 1.300 héc-ta 
Du khách tỏ ra thích thú khi len lỏi trong rừng đước để tham quan hệ sinh thái nguyên sinh . 
Nhằm phát triển du lịch sinh thái Vườn Quốc gia U Minh Hạ bền vững, gắn với việc bảo tồn và phát triển hệ sinh thái rừng tràm, giữ gìn cảnh quan,bảo vệ môi trường. 
 Dự kiến đến năm 2025, tỉnh Cà Mau sẽ đầu tư với diện tích hơn 1.300 héc-ta của Vườn Quốc gia U Minh Hạ trở thành khu du lịch sinh thái. 
Tổng mức đầu tư để thực hiện dự án khoảng hơn 1.400 tỷ đồng.Trong đó, vốn từ nguồn ngân sách nhà nước là hơn 106 tỷ đồng và nguồn vốn từ xã hội hoá là trên 1.300 tỷ đồng. 
Dự án sẽ tập trung đầu tư, xây dựng các sản phẩm du lịch chính,bao gồm: vườn sưu tập động thực vật và vườn dược liệu; hệ sinh thái rừng tràm; mô hình làng rừng; ẩm thực; nghỉ dưỡng. 
Vườn Quốc gia U Minh Hạ được tổ chức UNESCO công nhận vào ngày 25/6/2009.  
Theo thống kê, đến nay, Vườn Quốc gia U Minh Hạ có khoảng 79 họ thực vật, với hơn 30 loài cây, tiêu biểu nhất là cây tràm; động vật thuộc lớp thú có 32 loài, gồm 13 họ; lớp chim có 74 loài, trong đó có hàng chục loại chim, thú quý hiếm được liệt kê vào sách đỏ 
BÀI HÁT HÃY BẢO VỆ RỪNG 
Mối quan hệ trọng tâm giữa các sinh vật trong hệ sinh thái là gì? 
 Quan hệ dinh dưỡng (Loài này ăn loài kia) 
 VD: Cá ăn rong, chim ăn cá, ... 
Các mối quan hệ dinh dưỡng này tạo ra chuỗi thức ăn và lưới thức ăn trong hệ sinh thái 
Trong Hệ sinh thái ao hồ gồm có các loài sinh vật: 
Cây thuỷ sinh (rong, bèo, sen, súng, ..) 
Động vật: ốc, các loại cá, tôm, cua, rùa, chim, rái cá, chuồn chuồn, ếch nhái, ... 
 Các loại vi sinh vật. 
II. Chuỗi thức ăn, lưới thức ăn : 
 Lưới thức ăn của hệ sinh thái rừng 
Quan sát tranh lưới thức ăn của hệ sinh thái rừng. (Theo chiều mũi tên, sinh vật đứng trước là thức ăn của sinh vật đứng sau) 
VD: Cỏ chuột rắn 
Điền tên sinh vật thích hợp vào chổ trống: 
(Thức ăn của chuột) 
(ĐV ăn thịt chuột) 
.............................  Bọ ngựa  .......................... 
.............................  Sâu  .......................... 
.............................  ...................  .......................... 
Sâu Rắn 
Cây, cỏ Chuột 
Cây, cỏ Hươu Hổ 
 Có nhận xét gì về mối quan hệ giữa một mắt-xích với mắt-xích đứng trước và mắt xích đứng sau trong chuổi thức ăn? 
 Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắt-xích phía trước vừa là sinh vật bị mắt-xích phía sau tiêu thụ 
Chuổi thức ăn là gì? 
Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài là một mắt xích, vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía trước , vừa là sinh vật bị mắt xích ở phía sau tiêu thụ. 
VD: Cây, cỏ  Sâu  Bọ ngựa  Rắn  VSV 
 Cây, cỏ  Chuột  Cầy  Đại bàng  VSV 
 Cây, cỏ  Hươu  Hổ  VSV 
 SV sản xuât SV tiêu thụ B1, B2, .. SV phân giải 
 (Thực vật) (Nấm, vi khuẩn, vi rút) 
Chuỗi thức ăn gồm các sinh vật : 
+ Sinh vật sản xuất (Thực vật) 
+ Sinh vật tiêu thụ 
+ Sinh vật phân giải (VSV ) 
 Lưới thức ăn của hệ sinh thái rừng 
- Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài là một mắt xích, vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích đứng trước, vừa là sinh vật bị mắt xích ở phía sau tiêu thụ. 
- Chuỗi thức ăn gồm các sinh vật : 
+ Sinh vật sản xuất (Thực vật) 
+ Sinh vật tiêu thụ Bậc 1,2,3 
+ Sinh vật phân giải (VSV) 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
Bài 50: HỆ SINH THÁI 
II. Chuỗi thức ăn, lưới thức ăn : 
1-Chuỗi thức ăn : 
Trong tự nhiên, mỗi loài sinh vật không phải chỉ tham gia vào 1 chuổi thức ăn mà đồng thời còn tham gia vào nhiều chuổi thức ăn khác. 
 Quan sát tranh, cho biết sâu ăn lá tham gia vào những chuổi thức ăn nào? 
 Lưới thức ăn của hệ sinh thái rừng 
Sâu 
Cây gỗ 
Cây cỏ 
Bọ ngựa 
Cầy 
Rắn 
Đại bàng 
Hổ 
Hươu 
Vi sinh vật 
Chuột 
Sâu 
Cây gỗ 
Cây cỏ 
Bọ ngựa 
Cầy 
Rắn 
 Đại bàng 
Hổ 
Hươu 
Vi sinh vật 
Chuột 
 Lưới thức ăn là gì? 
Lưới thức ăn bao gồm các chuỗi thức ăn có nhiều mắt xích chung. 
Hãy sắp xếp các sinh vật theo từng thành phần chủ yếu của HST. 
 SV sản xuất: Cây gỗ, cây cỏ 
 SV tiêu thụ bậc 1: Sâu, chuột, hươu 
 SV tiêu thụ bậc 2: Chuột, bọ ngựa, cầy, rắn, hổ 
 SV tiêu thụ bậc 3: Rắn, đại bàng, hổ 
 SV phân giải: Nấm, vi khuẩn, ... 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
Bài 50: HỆ SINH THÁI 
II. Chuỗi thức ăn, lưới thức ăn : 
1- Chuỗi thức ăn : 
2- Lưới thức ăn : 
 Lưới thức ăn bao gồm các chuỗi thức ăn có nhiều mắt xích chung. 
Một lưới thức ăn hoàn chỉnh gồm 3 thành phần chủ yếu: 
Sinh vật sản xuất 
 Sinh vật tiêu thụ 
 Sinh vật phân giải 
 Nếu 1 mắt-xích nào đó bị biến mất sẽ để lại hậu quả gì với hệ sinh thái? 
Gây mất cân bằng sinh thái. 
 Cần bảo vệ đa dạng sinh học. 
Bài 50: HỆ SINH THÁI 
SƠ ĐỒ TƯ DUY 
trò chơi ô chữ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
S I N H C A N H 
Khu vực sống của quần xã còn gọi là gì? 
CHÌA KHOÁ 
C 
N 
Tập hợp nhiều cá thể cùng loài, cùng không gian, thời gian gọi là: 
Q U Ầ N T H Ể 
U 
H 
Trong chuổi thức ăn mỗi sinh vật gọi là một: 
M Ắ T X Í C H H 
I 
Quần xã và khu vực sống của quần xã gọi là: 
H Ệ S I N H T H Á I 
H 
Đây là sinh vật tiêu thụ: 
Đ Ộ N G V Ậ T 
T 
Trong chuỗi thức ăn mắt xích đứng trước là....của mắt xích sau 
T H Ứ C Ă N 
Ô 
Ư 
Ă 
EM 
 CHỌN CÂU 
NÀO? 
C 
C 
H 
U 
Ỗ 
I 
T 
H 
Ứ 
C 
Ă 
N 
Cây cỏ 
Châu chấu 
Dê 
Ếch nhái 
Gà rừng 
Hổ 
Diều hâu 
Cáo 
VSV 
a. Viết chuỗi thức ăn có sinh vật tiêu thụ là châu chấu? 
b. Xác định mắc xích chung trong lưới thức ăn? 
c. Xác định sinh vật tiêu thụ bậc 1,2,3? 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ: 
- Học bài, làm BT 2 trang 153 SGK 
- So sánh Hệ sinh thái và quần xã sinh vật 
Chuẩn bị bài mới: Thực hành hệ sinh thái 
 + Kẻ các bảng 51.1, 51.2, 51.3 trong SGK vào vở, 
 + Nghiên cứu quy trình thực hành HỆ SINH THÁI 
 + Khi đi học mang theo giấy, bút chì 
Chân thành cảm ơn 
quý thầy cô 
và các em học sinh