Bài giảng Xã hội học đại cương - Nguyễn Huy Hường

p lyù trong quaù trình hoaït ñoäng ñeå lyù giaûi söï xuaát hieän vaø thaønh coâng cuûa xaõ hoäi tö baûn khi “con ngöôøi trong xaõ hoäi Tö baûn ñaõ bieát duøng tieàn ñeå tieàn laïi sinh ra tieàn”. * 	Weber quan nieäm raèng caùc phöông phaùp khaûo saùt trong khoa hoïc töï nhieân khoâng theå naøo öùng duïng trong nghieân cöùu veà khoa hoïc xaõ hoäi vaø xaõ hoäi hoïc bôûi vì: Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa khoa hoïc töï nhieân laø caùc “söï kieän vaät lyù” coøn khoa hoïc xaõ hoäi laø “hoaït ñoäng xaõ hoäi cuûa con ngöôøi”. Söï kieän töï nhieân coù theå giaûi thích qua söï toàn taïi hieän thöïc khaùch quan vaø chính xaùc. Khoa hoïc xaõ hoäi laïi phuï thuoäc raát nhieàu bôûi tính chuû quan. Vôùi khoa hoïc xaõ hoäi phaûi “quan saùt” ñeå lyù giaûi ñoäng cô beân trong cuûa haøng ñoäng vaø söï aûnh höôûng töø caùc taùc nhaân xaõ hoäi khaùc. * Do vaäy, caùc nhaø khoa hoïc xaõ hoäi nghieân cöùu chính caùi maø trong ñoù hoï ñang soáng (xaõ hoäi) cho neân hoï phaûi ñaït tôùi moät trình ñoä naøo ñoù môùi ñuû khaû naêng ñeå hieåu bieát, kieán giaûi moät caùch khaùch quan töø suy nghó mang tính chuû quan. OÂng quan nieäm raèng trong hoaït ñoäng ngheà nghieäp cuûa mình, caùc nhaø xaõ hoäi hoïc seõ vaø phaûi voâ tö, khoâng laøm vieäc döïa vaøo caùc thaønh kieán caù nhaân ñeå phöông haïi ñeán keát quaû nghieân cöùu khoa hoïc cuûa mình. * CAÂU HOÛI THAÛO LUAÄN VAØ OÂN TAÄP Taïi sao noùi xaõ hoäi hoïc ra ñôøi laïi laø nhu caàu xaõ hoäi mang tính khaùch quan? Phaân tích nhöõng ñieàu kieän tieàn ñeà cuûa söï ra ñôøi xaõ hoäi hoïc phöông Taây cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX? Trình baøy tư tưởng xaõ hội học của A. Comte vaø K.Marx? Từ ñoù ruùt ra yù nghĩa thực tieãn? Trình baøy nhöõng quan ñieåm cô baûn cuûa Max Weber veà haønh ñoäng xaõ hoäi? Trình baøy nhöõng ñoùng goùp veà xaõ hoäi hoïc cuûa Durkheim. Töø ñoù phaân tích tö töôûng cuûa E. Durkhiem veà ñoaøn keát xaõ hoäi? * Baøi 3. Vị thế, Ñòa vò vaø Vai troø Xaõ hoäi * 3.1. Vò theá xaõ hoäi Theo ñònh nghóa phoå bieán thì vò theá xaõ hoäi cuõng laø moät daïng bieåu hieän ñòa vò cuûa con ngöôøi, ñöôïc hình thaønh trong cô caáu cuûa xaõ hoäi, phuï thuoäc vaøo söï thaåm ñònh vaø ñaùnh giaù cuûa xaõ hoäi (trong moät ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi cuï theå). * § Ñaõ laø con ngöôøi coù nhaân caùch, ngöôøi ta ai cuõng coù vò theá xaõ hoäi (coù theå laø thaáp hay cao) vaø söï “saép xeáp”naøy laø khaùch quan khoâng phuï thuoäc vaøo quan nieäm chuû quan cuûa chuû theå veàø baûn thaân mình. § Noùi caùch khaùc, coù theå hieåu vò theá xaõ hoäi cuûa moät ngöôøi naøo ñoù chính laø ñòa vò hay thöù baäc maø nhöõng ngöôøi soáng cuøng thôøi daønh cho trong boái caûnh anh ta sinh soáng, lao ñoäng vaø phaùt trieån  * § Do vaäy, caùc nhaø xaõ hoäi hoïc xem vò theá chuû yeáu laø saûn phaåm cuûa ñôøi soáng tinh thaàn, laø thaùi ñoä vaø möùc ñoä toân troïng hay khinh reû cuûa xaõ hoäi baøy toû, bieåu loä ra ñoái vôùi caùc caù nhaân.§ Vò theá xaõ hoäi cuõng luoân luoân dieãn bieán, thay ñoåi theo xu theá phaùt trieån cuûa xaõ hoäi. Ví duï “Vò theá xaõ hoäi trong cô cheá thò tröôøng…“ * § Moãi caù nhaân hay moãi nhoùm xaõ hoäi, qua quaù trình saøng loïc töï nhieân cuûa quy luaät thò tröôøng trong tieán trình phaùt trieån seõ ñöôïc ñaët vaøo nhöõng vò theá khoâng gioáng nhau. § Theo quan saùt , töø nhöõng chæ baùo ghi nhaän ñöôïc qua caùc khaûo saùt xaõ hoäi hoïc ôû noâng thoân vaø ñoâ thò, thoâng thöôøng coù 3 yeáu toá quyeát ñònh ñeán quaù trình phaân taàng ñoù: - moät laø yeáu toá sôû höõu - hai laø yeáu toá quyeàn löïc - ba laø yeáu toá trí tueä * Nhö vaäy, nhöõng yeáu toá taïo neân vò theá (quy ñònh söï xaùc laäp vò theá cuûa moãi ngöôøi) toàn taïi khaùch quan ngoøai caù nhaân, theå hieän ra ôû caùc tieâu chuaån coù tính phoå bieán (trong moät xaõ hoäi) veà söï taùn thaønh (khaúng ñònh) hay cheâ bai (phuû ñònh) cuûa xaõ hoäi. * 3.2. Ñòa vò xaõ hoäi Moãi ngöôøi trong xaõ hoäi, tuy coù nhieàu vò theá xaõ hoäi khaùc nhau nhöng nhaát ñònh phaûi coù moät vò theá xaõ hoäi then choát nhaát – thöôøng ñöôïc goïi laø coù ñòa vò trong ñôøi soáng xaõ hoäi hay ñòa vò xaõ hoäi. “Ñòa vò xaõ hoäi cuûa moät ngöôøi laø caùi maø xaõ hoäi coâng nhaän veà ngöôøi naøy moät caùch töông ñoái toång quaùt xeùt trong baäc thang xaõ hoäi“. * Cuõng coù taùc giaû xem ñòa vò xaõ hoäi laø söï “keát tinh vò theá xaõ hoäi“ cuûa moät con ngöôøi. Ví nhö oâng chuû tòch ñieàu haønh boä maùy chính quyeàn ôû ñòa phöông mình ; ngöôøi só quan chæ huy ñôn vò maø mình phuï traùch. Tuy nhieân cuõng coù nhieàu tröôøng hôïp coù söï maâu thuaãn giöõa caùc vò theá, gaây neân söï baát oån veà ñòa vò xaõ hoäi. * Trong ñôøi soáng xaõ hoäi coù nhieàu bieåu hieän khaùc nhau veà ñòa vò xaõ hoäi cuûa moãi ngöôøi: Ñòa vò gaùn Laø loaïi ñòa vò maø caù nhaân sinh ra ñöôïc thöøa höôûng (gaàn nhö töï nhieân) do ñaëc ñieåm cuûa quan heä xaõ hoäi cuûa mình nhö töø toân giaùo (nhö ôû Aán ñoä trong toân giaùo coù caùc ñaúng caáp khaùc nhau) cuoäc ñôøi döôøng nhö ñaõ coù “laäp trình“ saün, ít coù söï löïa choïn rieâng Trong ñieàu kieän xaõ hoäi chuû nghóa söï baát bình ñaúng, söï aùp böùc boùc loät bò xoaù boû, do ñoù “ñòa vò gaùn“ haàu nhö khoâng coøn ñaát ñeå toàn taïi. * Ñòa vò giaønh ñöôïc Laø loaïi ñòa vò maø con ngöôøi nhôø söï phaán ñaáu, noã löc trong caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, ñaáu tranh, nghieân cöùu khoa hoïc... ñöôïc xaõ hoäi thöøa nhaän. * 3. 3. Vai troø xaõ hoäi Duøng ñeå chæ “vai dieãn“ hoaëc traùch nhieäm maø caù nhaân ñaûm ñöông thöïc hieän trong moät thôøi gian nhaát ñònh do moïi ngöôøi tín nhieäm giao phoù vaø mong ñôïi. * Trong cuoäc ñôøi cuûa moãi caù nhaân, chuùng ta thöôøng ñaûm nhieäm nhieàu vai troø khaùc nhau, thaäm chí trong töøng thôøi gian phaûi ñaûm nhieäm nhieàu vai troø khaùc nhau. Do ñoù khi ñaûm nhieäm moät vai troø xaõ hoäi thì ñoàng thôøi ôû chuû theå cuõng naûy sinh nhöõng traïng thaùi caûm xuùc nhaát ñònh * Nhöõng tình huoáng khaùc nhau luoân luoân xaûy ra khi ta saém moät vai troø nhaát ñònh, thaäm chí coù tröôøng hôïp xaûy ra xung ñoät giöõa caùc vai troø.Ví nhö ñoùng vai thuû tröôûng phaûi kæ luaät caáp döôùi, laïi laø baïn beø, ngöôøi thaân) ñoâi khi raát khoù thöïc hieän ø * Toùm laïi: ñeå laøm ñuùng vai troø cuûa mình ñaûm nhieäm, moãi caù nhaân phaûi tích cöïc hoaït ñoäng, theo ñoù maø hoïc hoûi lieân tuïc, töï ñieàu chænh, töï hoaøn thieän mình.Moãi con ngöôøi töø luùc sinh ra cho ñeán cuoái ñôøi, quaù trình xaõ hoäi hoaù dieãn ra cöïc kì soâi ñoäng, phöùc taïp.  * Söï hoïc hoûi, ruùt kinh nghieäm töø caùc khuoân maãu cuûa caùc vai troø maø ta ñaûm nhieäm phaûi laø hoïc hoûi lieân tuïc, hoïc hoûi suoát ñôøi vaø trung thöïc. Ñoù laø bí quyeát ñeå ñaït tôùi thaønh coâng, ñaùp öùng söï mong ñôïi cuûa xaõ hoäi.  * Bài 4. Nhóm xã hội – thiết chế xã hội * Muïc tieâu baøi giaûng Cung cấp kiến thức về nhóm, phân biệt thế nào là nhóm. Sinh vieân hiểu được: 	Các cách phân loại nhóm; 	Vai trò thủ lĩnh trong nhóm. 	Tổ chức xã hội. * 4.1. Định nghĩa, khái niệm NHÓM 	Là tập thể có từ 2 người trở lên, có mức độ nhận biết chung và tương tác với nhau thường xuyên. J.Macionis, Xã Hội học, t.219. * 	Là tập hợp những người, trong đó các cá nhân có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau bằng những cách, phương thức, cơ chế hoặc theo một cấu trúc riêng nào đó. * 	Là tập hợp những người có cùng những nguyên tắc, giá trị và kỳ vọng, tương tác với nhau trên cơ sở đều đặn. (R.T.Chaefer, Xã hội học,) * Vì sao xã hội học quan tâm nghiên cứu về nhóm * Mỗi cá nhân đều là thành viên của một hay nhiều nhóm XH cùng một lúc. Con người trưởng thành khi tham gia vào mối quan hệ đan chéo của các nhóm này. Thông qua các nhóm, vị trí & vai trò của cá nhân được thể hiện. Cá nhân có ý thức về sự gắn bó của họ với nhóm thể hiện qua việc tiếp nhận những đặc trưng như lợi ích, nhu cầu, chuẩn mực, giá trị… * Xã hội tác động đến cá nhân thông qua nhóm. Cần phải nghiên cứu về nhóm với tư cách là người trung gian giữa cá nhân và xã hội. Để thực hiện điều này, cần phải xem nhóm như là một tập hợp, một tiểu hệ thống của xã hội trong một bối cảnh xã hội rộng lớn. * Xã hội học tìm hiểu nhóm như là một cộng đồng của những tương tác, của những vị trí, vị thế và cơ cấu xã hội trong mối liên hệ với các nhóm khác, cũng như với toàn thể xã hội. * Có số lượng thành viên nhất định. Có sự tác động qua lại thường xuyên giữa các thành viên. Hành động của mỗi cá nhân có ý nghĩa với phản ứng của những người khác thuộc nhóm. Kết luận nhóm: * Các đặc trưng cơ bản của NHÓM Kiểm tra giữa học kỳMôn: Xã hội học đại cươngThời gian: 45 phútSV được sử dụng tài liệu Câu 1: (6 điểm) 	Em hãy nêu tóm tắt đối tượng nghiên cứu của xã hội học? Giải thích vì sao Xã hội học lại nghiên cứu những đối tượng đó? Câu 2: (4 điểm) 	Từ sơ đồ “Các đặc trưng của nhóm” (slide 126), em hãy sắp xếp thứ tự từ bước 1 đến bước 6? Giải thích cách sắp xếp của mình? * Tư cách thành viên Việc được thừa nhận là thành viên của nhóm. Tiêu chí để thừa nhận có thể được quy định hoặc không quy định một cách rõ ràng. * Địa vị Địa vị XH là vị trí mà cá nhân chiếm giữ trong một không gian xã hội cụ thể - nhóm. Địa vị xã hội được thể hiện qua sự phân định vị trí cao thấp của cá nhân trong nhóm. * Vai trò Là tập hợp những kỳ vọng về người đang giữ một địa vị nào đó trong nhóm. Gắn liền với mỗi địa vị, cá nhân sẽ phải đóng một hay nhiều vai trò mà nhóm mong đợi. * Chuẩn mực Là những quy tắc xử sự, là sự cụ thể hoá các giá trị mà xã hội – nhóm đề cao. Trong mỗi nhóm đều có những chuẩn mực chung cho mọi thành viên nhưng cũng có những chuẩn mực riêng đối với mỗi vai trò cụ thể. * Chế tài Là biện pháp cưỡng chế hành vi buộc các thành viên trong nhóm phải tuân theo; Có 2 hình thức chủ yếu: THƯỞNG PHẠT * Mục tiêu Rất quan trọng, vì: Là nền tảng đối với các thành viên Có liên quan tới lợi ích, giá trị, sự hứng thú, sự hoàn thành công việc, đặc biệt là lợi ích vì sự tồn tại của nhóm. Tuỳ vào đặc điểm từng nhóm mà mục tiêu có thể rõ ràng hoặc không rõ ràng. * So sánh nhóm Sơ cấp & Thứ cấp Thường là nhóm nhỏ, Thời gian tương tác tương đối dài, Thân mật, hợp tác mặt đối mặt, Quan hệ tình cảm sâu đậm, Thân thiện, tự nhiên Thường là nhóm lớn, Thời gian tương tác tương đối ngắn, Ít hiểu biết về nhau. Quan hệ thoáng qua, hời hợt, Kiểu cách. * Nhóm tự nguyện Mỗi cá nhân có thể tự lựa chọn và quyết định tham gia vào nhóm theo ý mình. Sự nhất trí trong nhóm rất cao. Chia làm hai loại: Nhóm tự nguyện mang tính công cụ Nhóm tự nguyện tình cảm. Tư cách thành viên, quy tắc, luật lệ quy định ứng xử … đều bị áp đặt. Sự nhất trí thường không cao. Ít ràng buộc với mục tiêu của nhóm hoặc các hệ thống quy tắc phục vụ các mục tiêu đó. Nhóm không tự nguyện * Nhóm quy chiếu (reference group) Là bất kỳ nhóm nào mà cá nhân dùng như một tiêu chuẩn để đánh giá mình và hành vi của bản thân mình. Mục đích: Điều chỉnh hành vi theo tiêu chuẩn của nhóm quy chiếu. Thúc đẩy quá trình xã hội hóa trước. * Cùng một lúc cá nhân có hai hay nhiều nhóm quy chiếu ảnh hưởng. Cá nhân thay đổi nhóm quy chiếu khi chiếm giữ các địa vị khác nhau. Ñoù laø nhoùm trong ñoù ngöôøi ta muoán tìm kieám moät tö caùch thaønh vieân chöù khoâng phaûi laø nhoùm trong ñoù caù nhaân ñaït döôïc thaønh vieân. * Cơ cấu nhóm Cơ cấu nhóm chính thức Cơ cấu nhóm không chính thức * Cơ cấu nhóm chính thức Cơ chế vận hành được thể hiện thông qua các đạo luật thành văn, luật pháp, kế hoạch … Có một số đặc điểm như: Sự quy định kiểu mẫu, Áp dụng các kỷ luật chính thức, Nhiệm vụ của thành viên được phân công rõ ràng, Có sự phân cấp quyền lực, Áp dụng chế tài … * Cơ cấu nhóm không chính thức Hình thành một cách tự phát; Quan hệ theo những luật lệ không thành văn; Các thành viên tự nguyện tuân thủ các luật lệ; Nhược điểm: Tiêu chuẩn đánh giá không rõ ràng. Dễ bị thành kiến trong đánh giá. * Thủ lĩnh Là thành viên của một nhóm Là người có uy tín nhất. Có khả năng thấu hiểu và thuyết phục. Có kinh nghiệm và năng lực Có tài lãnh đạo 	 chỉ hướng dẫn gợi các ý tưởng còn quyết định dựa trên sự lựa chọn của cả nhóm. * Tổ chức xã hội Là một thành tố của cơ cấu xã hội. Là một hệ thống các quan hệ, tập hợp liên kết các cá nhân nào đó để đạt được một mục đích nhất định. Là một dạng nhóm thứ cấp. * 	Không phải mọi nhóm thứ cấp đều là tổ chức xã hội. Nhóm thứ cấp được xem là tổ chức XH khi có những đặc điểm sau: Nhóm được lập ra có chủ định và các thành viên ý thức được rằng nhóm của họ tồn tại để đạt được mục tiêu nhất định. Nhóm phải có sự thể hiện cụ thể các quan hệ quyền lực xã hội, tức là quan hệ lãnh đạo – phục tùng, thứ bậc trên – dưới… * - Mỗi thành viên của nhóm phải có địa vị, vai trò 	cụ thể. - Có quy tắc điều chỉnh mối quan hệ giữa các vai 	trò. - Phần lớn mục đích và mối quan hệ của tổ chức 	mang tính chính thức và công khai hóa. * 	Ví dụ: Hội Liên hiệp phụ nữ. Tổ chức y tế Trường học Trại giam Bệnh viện … * 4.2 Thieát cheá xaõ hoäi Noùi ñeán thieát cheá xaõ hoäi, ngöôøi ta thöôøng hieåu theo hai nghóa: Moät laø, thieát cheá xaõ hoäi vôùi moät heä thoáng caùc quy taéc, giaù trò vaø cô caáu huôùng tôùi moät muïc ñích xaùc ñònh; Hai laø, caùc toå chöùc xaõ hoäi, vôùi tö caùch laø caùc nhoùm xaõ hoäi hieän thöïc roäng lôùn, bao goàm nhöõng quy taéc, nguyeân taéc vaø heä thoáng thöù baäc cuûa traùch nhieäm vaø quyeàn löïc. * Khaùi nieäm thieát cheá xaõ hoäi * Caùc thieát cheá laø nhöõng moâ hình, caùc quy taéc vaø taùc ñoäng hoã töông, ñaõ ñöôïc thieát laäp nhaèm thoaû maõn nhöõng nhu caàu cuûa xaõ hoäi, * Bao goàm nhöõng heä thoáng töông ñoái oån ñònh,nhöõng toå chöùc xaõ hoäi, nhöõng quan heä phaùp lyù vaø nhöõng quy taéc ñöôïc phaùt trieån nhaèm muïc ñích höôùng tôùi nhöõng vaán ñeà maø xaõ hoäi phaûi ñoái phoù. * Trong moät xaõ hoäi, thöôøng toàn taïi naêm loaïi thieát cheá cô baûn laøm neàn moùng cho toaøn xaõ hoäi ñoù laø: 	gia ñình,	giaùo duïc,	toân giaùo,	kinh teá, 	nhaø nöôùc Moãi moät thieát cheá, ñeàu coù chöùc naêng vaø nhieäm vuï roõ raøng cuûa noù  Caùc thieát cheá naøy toàn taïi trong moïi xaõ hoäi, nhöng hình thöùc cuûa caùc thieát cheá naøy khaùc nhau trong caùc xaõ hoäi khaùc nhau. * * Trong xaõ hoäi maëc duø caùc thieát cheá coù nhöõng ñaëc tröng rieâng veà chöùc naêng vaø nhieäm vuï, nhöng laïi lieân quan chaët cheõ vôùi nhau taïo thaønh moät heä thoáng xaõ hoäi hoaøn chænh. * Thuaät ngöõ heä thoáng xaõ hoäi ôû ñaây laø muoán noùi ñeán caùc boä phaän coù lieân heä vôùi nhau trong moät toång theå, noù aûnh höôûng , phuï thuoäc laãn nhau. Söï thay ñoåi trong boä phaän naøy seõ daãn ñeán söï thay ñoåi ôû boä phaän kia vaø ngöôïc laïi . Ví duï: khi thieát cheá chính trò trong moät nöôùc thay ñoåi , coù theå noù seõ taïo ra aûnh höôûng maïnh ñeán caùc thieát cheá khaùc nhö laïm phaùt, khuûng hoaûng kinh teá, suy thoaùi veà ñaïo ñöùc ... * * Coù taùc giaû ñöa ra ñònh nghóa: “Thieát cheá laø moät heä thoáng caùc quan heä oån ñònh, taïo neân moät loaït caùc khuoân maãu xaõ hoäi bieåu hieän söï thoáng nhaát ñöôïc xaõ hoäi coâng khai thöøa nhaän nhaèm muïc ñích thoaû maõn caùc nhu caàu cô baûn cuûa xaõ hoäi“. (Bruce J.Cohen, Terri L.Orbuch * Moät soá ñaëc ñieåm cuûa thieát cheá Moãi thieát cheá ñeàu coù ñoái töôïng, coù muïc ñích nhaèm thoaû maõn caùc nhu caàu xaõ hoäi, noù bao haøm nhöõng leà loái, taùc phong maø nhöõng ngöôøi lieân keát vôùi nhau (trong thieát cheá) ñeàu theo ñoù maø hoaït ñoäng. Noäi dung cuûa caùc thieát cheá thöôøng coù tính chaát oån ñònh, vónh cöûu. * Thieát cheá phaûn aùnh heä thoáng caùc giaù trò, trong ñôøi soáng hieän thöïc ñöôïc laëp ñi laëp laïi trôû thaønh caùc quy phaïm, caùc luaät leä, taïo neân “aùp löïc xaõ hoäi“ trong tieàm thöùc cuûa moïi ngöôøi vaø moïi ngöôøi cuøng chia seû vôùi nhau. * Nhöõng ñieåm chung nhaát cuûa thieát cheá, ñoù laø: Caùc bieåu töôïng vaên hoùa: ñoù laø caùc daáu hieäu giuùp ta nhaän ra “dieän maïo“ cuûa thieát cheá; Maõ hoaù haønh vi (töùc laø söï chæ daãn tö caùch ñaïo ñöùc cuûa caùc caù nhaân phuø hôïp vôùi vai troø maø hoï ñaûm nhieäm). * Moãi thieát cheá ñeàu coù nhöõng chöùc naêng cô baûn thöôøng ñöôïc neâu leân ñoù laø: Ñaûm baûo cho caùc caù nhaân hoaït ñoäng vôùi caùc kieåu haønh vi xaõ hoäi ñöôïc chaáp nhaän trong nhieàu traïng thaùi xaõ hoäi khaùc nhau. Caùc thieát cheá xaùc ñònh phaàn lôùn caùc vai troø cuûa caù nhaân maø xaõ hoäi chaáp nhaän ñeå caù nhaân nhaän bieát trong quaù trình xaõ hoäi hoaù. * Bài 5. Bất bình đẳng xã hội – phân tầng xã hội 5.1. Baát bình ñaúng xaõ hoäi Muoán hieåu ñuùng chuùng ta phaûi xuaát phaùt töø caùch hieåu theá naøo laø bình ñaúng? Bình ñaúng ñöôïc xem xeùt vaø hieåu treân hai bình dieän coù quan heä maät thieát vôùi nhau: bình dieän töï nhieân vaø bình dieän xaõ hoäi. * Veà maët töï nhieân con ngöôøi ñöôïc sinh ra khoâng coù nhöõng naêng löïc theå chaát vaø tinh thaàn hoaøn toaøn gioáng nhau ; chuùng khaùc nhau ngay töø baåm sinh – do ñoù quan nieäm bình ñaúng töï nhieân khoâng ñöôïc chaáp nhaän. Treân bình dieän xaõ hoäi, bình ñaúng hay baát bình ñaúng (veà kinh teá, veà chính trò, veà vaên hoaù, veà chuûng toäc...) ñeàu coù nguoàn goác, coù nguyeân nhaân töø xaõ hoäi. * Tröôùc nay hai quan nieäm cô baûn veà bình ñaúng xaõ hoäi luoân luoân ñaáu tranh phuû ñònh laãn nhau. Coù tröôøng phaùi xem bình ñaúng xaõ hoäi laø cô may ban ñaàu (nhôø ñöôïc taïo ra ñieàu kieän xaõ hoäi bình ñaúng khi con ngöôøi böôùc vaøo cuoäc soáng); tröôøng phaùi khaùc laïi quan nieäm raèng bình ñaúng laø nhôø söï phaân phoái cuûa caûi ôû nhöõng möùc ñoä gioáng nhau cho moïi ngöôøi. * Nhöõng nhaø xaõ hoäi hoïc Maùcxít quan nieäm söï baát bình ñaúng baét nguoàn töø söï phaân chia giai caáp trong xaõ hoäi. Khi xaõ hoäi coøn coù giai caáp khaùc nhau, coù ñaáu tranh giai caáp thì cuõng coù nghóa laø vaãn toàn taïi tình traïng baát bình ñaúng xaõ hoäi. Muoán coù bình ñaúng xaõ hoäi ñích thöïc, phaûi ñaáu tranh xoaù boû söï phaân chia giai caáp trong ñôøi soáng xaõ hoäi. * Nhöõng nhaø Maùcxít chuû tröông xaây döïng xaõ hoäi xaõ hoäi chuû nghóa (ñoù laø thôøi kyø quaù ñoä ñeå tieán leân coäng saûn chuû nghóa). Ñoù laø xaõ hoäi coâng baèng hôïp lyù, baát bình ñaúng xaõ hoäi seõ ñöôïc xoaù boû hoaøn toaøn. Caùc coâng trình nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc ngaøy nay cho thaáy vieäc xoaù boû baát bình ñaúng xaõ hoäi laø vieäc cöïc kyø phöùc taïp caû veà maët lí luaän cuõng nhö veà thöïc tieãn. * Tuy nhieân ñaáu tranh xoaù boû baát bình ñaúng vaãn laø moät trong nhöõng noäi dung chuû yeáu, raát cô baûn cuûa caùc phong traøo xaõ hoäi tieán boä treân theá giôùi. Baát bình ñaúng xaõ hoäi, trong thöïc teá cuõng bao haøm hieän töôïng phaân taàng xaõ hoäi. Xeùt ñeán cuøng ñeàu coù nguyeân nhaân saâu xa töø xaõ hoäi. * 5.2. Phaân taàng xaõ hoäiTrong xaõ hoäi hoïc hieän ñaïi ngöôøi ta ít noùi ñeán giai caáp maø thöôøng hay duøng khaùi nieäm phaân taàng xaõ hoäi (Social ratification).Caùc nhaø xaõ hoäi hoïc Myõ quan nieäm raèng xaõ hoäi hieän taïi thöôøng ñöôïc phaân thaønh nhöõng taàng lôùp khaùc nhau, söï phaân loaïi naøy döïa theo moät soá ñaëc tröng nhö möùc thu nhaäp, möùc ñoä giaøu coù, chuûng toäc, ngheà nghieäp, löùa tuoåi. Moãi taàng lôùp nhö vaäy coù vò trí nhaát ñònh trong baäc thang xaõ hoäi, coù cô may thaêng tieán vaø coù loái soáng coù tính ñaëc thuø khaùc nhau. * Khaùi nieäm phaân taàng coù phaïm vi roäng hôn hieän töôïng phaân chia giai caáp trong xaõ hoäi: Giai caáp chæ laø moät tieâu chí trong nhieàu tieâu chí ñeå phaân xaõ hoäi thaønh caùc taàng lôùp khaùc nhau. Phaûi chaêng hieän töôïng phaân taàng voán coù töø trong caùc xaõ hoäi coå xöa? ÔÛ AÁn Ñoä coå ñaïi coù tôùi 4 ñaúng caáp (taàng lôùp) nhö taêng löõ (brahman), chieán binh (kshatriyas), thôï thuû coâng, ngöôøi laøm ruoäng, daân buoân baùn (Vaicyas) vaø cuoái cuøng laø ñaày tôù (Sudras) * ÔÛ Trung Hoa coå ñaïi thì coù ngöôøi quaân töû vaø keû tieåu nhaân (keû thoáng trò vaø keû bò trò) coù töù daân goàm só, noâng, coâng, thöông... Marx Weber ñöa ra 3 tieâu chuaån ñeå phaân bieät : - uy tín - thu nhaäp (caùc giai caáp) - quyeàn löïc (laõnh ñaïo vaø bò laõnh ñaïo) * Theo Marx giai caáp vaø ñaáu tranh giai caáp laø ñoäng löïc chuû yeáu cuûa söï phaùt trieån cuûa lòch söû nhaân loaïi trong thôøi kyø xaõ hoäi coù giai caáp.Caùc nhaø xaõ hoäi hoïc theo thuyeát chöùc naêng (Davis, Moore, Parsons...) xem phaân taàng xaõ hoäi laø moät taát yeáu ñaùp öù