Đề thi tuyển sinh môn Ngữ Văn (Chuyên) Lớp 10 THPT chuyên Nguyễn Trãi - Năm học 2018-2019 - Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Dương (Có đáp án)

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HẢI DƯƠNG
ĐỀ CHÍNH THỨC
KỲ THI TUYỂN SINH LỚP 10 
THPT CHUYÊN NGUYỄN TRÃI
NĂM HỌC 2018 - 2019
Môn thi: NGỮ VĂN (CHUYÊN)
 Thời gian làm bài: 150 phút, không kể thời gian giao đề
(Đề thi gồm 03 câu, 01 trang)
Câu 1 (2.0 điểm)
Trong tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi”, Lê Minh Khuê có viết:
 “Chị cứ đưa mắt nhìn Nho, lấy tay sửa cái cổ áo, cái ve áo và tóc nó. Chị không khóc đó thôi, chị không ưa cả nước mắt. Nước mắt đứa nào chảy trong khi cần cái cứng cỏi của nhau này là bị xem như bằng chứng của một sự tự nhục mạ.
Không ai nói với ai, nhưng nhìn nhau, chúng tôi đọc thấy trong mắt nhau điều đó” 
 (Theo SGK Ngữ văn 9, tập II, NXB Giáo dục Việt Nam)
1. Đoạn văn kể về những cô gái thanh niên xung phong trong hoàn cảnh nào?
2. Cảm nhận vẻ đẹp của các nhân vật trong đoạn văn trên.
Câu 2 (3.0 điểm)
Đọc câu chuyện sau:
NGỤ NGÔN VỀ NGỌN NẾN.
Một tối mất điện, ngọn nến được đem ra đặt ở giữa phòng. Người ta châm lửa cho ngọn nến và nến lung linh cháy sáng. Nến hân hoan nhận ra rằng ngọn lửa nhỏ nhoi của nó đã đem lại ánh sáng cho cả phòng. Mọi người đều trầm trồ: “Ồ, nến sáng quá, thật may, nếu không chúng ta sẽ chẳng nhìn thấy gì mất”. Nghe thấy vậy, nến vui sướng dùng hết sức mình đẩy lùi bóng tối xung quanh.
Thế nhưng, những dòng sáp nóng đã bắt đầu chảy ra lăn dài theo thân nến. Nến thấy mình càng lúc càng ngắn lại. Đến khi chỉ còn một nửa, nến giật mình: “Chết mất, ta mà cứ cháy mãi thế này thì chẳng bao lâu sẽ tàn mất thôi. Tại sao ta phải thiệt thòi như vậy?”. Nghĩ rồi, nến nương theo một cơn gió thoảng để tắt phụt đi. Một sợi khói mong manh bay lên rồi nến im lìm.
Mọi người trong phòng nhớn nhác bảo nhau: “Nến tắt mất rồi, tối quá, làm sao bây giờ?”. Ngọn nến mỉm cười tự mãn và hãnh diện vì tầm quan trọng của mình. Nhưng bỗng một người đề nghị: “Nến dễ bị gió thổi tắt lắm, để tôi đi tìm đèn dầu”. Mò mẫm trong bóng tối ít phút, người ta tìm được một chiếc đèn dầu. Đèn dầu được thắp lên còn ngọn nến cháy dở thì bị bỏ vào ngăn kéo tủ.
 (Theo Quà tặng cuộc sống)
Hãy bày tỏ suy nghĩ của em về bài học cuộc sống mà em nhận được từ hình ảnh ngọn nến trong câu chuyện trên.
Câu 3 (5.0 điểm)
Ra-xum Ga-đa-tôp, người được mệnh danh là “nhà thơ của mọi thời đại” đã bày tỏ ý kiến của mình về văn học: “Cần phải hát đúng giai điệu về thời đại mình và phải miêu tả nó một cách trung thực bằng những hình ảnh hấp dẫn, không một chút giả tạo.”
Hãy khám phá những “giai điệu về thời đại” trong bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận và “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật.
---------------------------HẾT----------------------------
Họ và tên thí sinh:...................................Số báo danh: ...............................................
Chữ kí của giám thị 1:.......................... Chữ kí của giám thị 2:...................................
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HẢI DƯƠNG
HƯỚNG DẪN CHẤM 
ĐỀ THI TUYỂN SINH LỚP 10 
THPT CHUYÊN NGUYỄN TRÃI
NĂM HỌC 2018-2019
MÔN: NGỮ VĂN (CHUYÊN)
(Hướng dẫn chấm  gồm 04 trang)
A. YÊU CẦU CHUNG:
- Giám khảo nắm chắc phương pháp và nội dung bài làm của học sinh, tránh đếm ý cho điểm. Vận dụng linh hoạt Hướng dẫn chấm, khuyến khích các bài viết sáng tạo, có cảm xúc.
- Học sinh làm bài theo nhiều cách riêng nhưng cần đáp ứng được những yêu cầu cơ bản của Hướng dẫn chấm.
- Lưu ý: Điểm bài thi có thể cho lẻ đến 0,25 điểm và không làm tròn số.
B. YÊU CẦU CỤ THỂ:
Câu 1:
1.Đoạn văn trên kể về những cô gái thanh niên xung phong trong hoàn cảnh: 
- sau một đợt phá bom trên tuyến đường Trường Sơn những năm chống Mĩ. (0.25)
- Nho bị thương đã được đồng đội chăm sóc (hoặc: Nho được băng bó, được uống sữa và nằm ngủ; chị Thao giục Phương Định hát) (0.25)
2.Cảm nhận vẻ đẹp của những cô gái thanh niên xung phong trong đoạn văn trên:
- Sự dũng cảm, kiên cường (0,25): vượt lên sự yếu đuối thương cảm trong tâm hồn giàu cảm xúc. Các cô gái đã có sự dồn nén nội tâm: không khóc, không ưa nước mắt, ý thức được “cần sự cứng cỏi của nhau” (0.5)
-Tinh thần đồng đội gắn bó: (0.25)
+ Nho nhận được sự quan tâm lo lắng, yêu thương chân thành của đồng đội như tình thân. (0.25)
+ Sự đồng cảm, thấu hiểu sâu sắc ý nghĩ, tình cảm của nhau: chúng tôi đọc thấy trong mắt nhau điều đó(0.25)
Câu 2: 
1.Về kĩ năng: 
 - Học sinh nắm vững kĩ năng và tạo lập được một bài văn nghị luận xã hội.
- Kết hợp nhuần nhuyễn các thao tác lập luận: giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận; lý lẽ chặt chẽ logic, dẫn chứng tiêu biểu, chọn lọc.
- Bố cục mạch lạc, ngôn ngữ trong sáng, không mắc lỗi chính tả và lỗi diễn đạt thông thường.
2. Về kiến thức:
- Học sinh có thể trình bày suy nghĩ, đưa ra lý lẽ riêng nhưng phải hợp lý, có tính thuyết phục và đảm bảo được những nội dung cơ bản sau:
Ý
Nội dung cơ bản
Điểm
tối đa
1
Tóm tắt câu chuyện, rút ra vấn đề nghị luận.
0,5
- Tóm tắt câu chuyện: ngọn nến ban đầu thấy mình vui sướng vì được cháy sáng. Nhưng khi bắt đầu tan chảy, nó thấy mình thiệt thòi vì vậy mà tìm cách tự mình tắt đi. Không còn cháy sáng nữa, cây nến bị cất vào trong tủ.
=> Rút ra bài học cuộc sống: cần cống hiến hết mình để khẳng định giá trị bản thân
=> Câu chuyện giản dị nhưng chứa đựng một bài học nhân sinh sâu sắc.
2 
Bàn luận
1.5
- Khát vọng “toả sáng” là mong muốn chính đáng và cao đẹp của mọi cá nhân. Con người sống ở trên đời luôn có ý thức về cái tôi của mình, khao khát khẳng định mình là một nhu cầu chính đáng. 
- Sống cống hiến - cách sống tích cực và nhân văn.
+ Cách sống mang lại những giá trị tốt đẹp cho bản thân và những người xung quanh. 
+ Cống hiến sẽ giúp chúng ta “toả sáng” bằng tài năng, lý tưởng, nhân cách, đạo đức 
+ Khi cống hiến hết mình, con người sẽ nhận được nhiều hạnh phúc, niềm vui. 
+ Đó là cách sống cao đẹp xuất phát từ tình yêu thương, sự chia sẻ, sống vì mọi người, “sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”.
 - Sống cống hiến khẳng định ý nghĩa tồn tại của mỗi cá nhân trong cuộc đời:
+ để lại dấu ấn: “in dấu trên mặt đất và ghi dấu trong tái tim của mọi người”.
+ tuy có thể sẽ phải chấp nhận thiệt thòi, mất mát, hi sinh nhưng là người có ích cho cuộc đời; được cuộc đời ghi nhận vinh danh.
(Ngọn nến nó khi cháy hết mình và tan chảy mới mang lại ánh sáng xua tan bóng tối)
- Cuộc sống rất quý giá nhưng lại ngắn ngủi, và chỉ đến duy nhất một lần: phải sống thế nào cho xứng đáng, cho khỏi xót xa, ân hận vì những tháng năm sống hoài, sống phí; 
- Những người muốn khẳng định bản thân nhưng lại sợ thiệt thòi, đó là cách sống ích kỉ: chỉ nghĩ cho lợi ích của bản thân; không mang lại những giá trị tốt đẹp cho cuộc đời, mà còn tự biến đời mình thành vô dụng. (ngọn nến muốn tỏa sáng nhưng lại không muốn tan chảy, nó trở nên vô ích và hoàn toàn bị quên lãng)
(Lấy dẫn chứng minh hoạ từ thực tế đời sống để lý lẽ thêm thuyết phục)
0.25
0.5
0.25
0.25
0.25
3
 Mở rộng:
- Trong cuộc sống, rất nhiều tấm gương cố gắng cống hiến năng lực, trí tuệ, thậm chí dâng hiến cả cuộc đời mình cho đất nước, nhân dân. 
- Phê phán những người sống ích kỉ, tự mãn chỉ biết vun vén cho bản thân, không biết cống hiến
- Cần phân biệt rõ khát vọng “tỏa sáng” với tham vọng “đánh bóng” bản thân; ý thức khẳng định bản thân khác hẳn với sự ích kỉ, cá nhân chủ nghĩa.
0.5
4
Bài học nhận thức và hành động
- Sống cống hiến cho đời, cho người là lối sống cao đẹp và có ý nghĩa nhất. Khi đó, con người vừa khẳng định được mình vừa đóng góp được cho xã hội. Cống hiến trong mỗi vị trí, công việc để mang lại hạnh phúc cho nhiều người.
- Đừng sống ích kỉ như ngọn nến để “bị bỏ quên trong ngăn kéo, rồi cũng không còn ai nhớ đến nó nữa”.
- Hành động như thế nào để vượt lên sự ích kỉ của bản thân, nỗ lực tạo giá trị tốt đẹp cho cuộc đời?
0.5
Câu 3:
1. Về kĩ năng: 
 - Học sinh nắm vững kĩ năng và tạo lập được một bài văn nghị luận văn học; biết xác định đúng vấn đề nghị luận.
- Kết hợp nhuần nhuần nhuyễn các thao tác lập luận: giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận; biết chọn lọc và phân tích sâu sắc từ ngữ, hình ảnh, các biện pháp nghệ thuật
- Bố cục mạch lạc, ngôn ngữ trong sáng, chuẩn mực, không mắc lỗi chính tả và lỗi diễn đạt thông thường.
- Đề cao những bài viết giàu chất văn, cảm xúc, có lý lẽ riêng và cá tính sáng tạo.
2. Về kiến thức:
- Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng cần đảm bảo được những nội dung cơ bản sau:
Ý
Nội dung cơ bản
Điểm tối đa
1
Giới thiệu chung
0.25
2. 
Giải thích ý kiến
0.5
- Ra-xum Ga-đa-tôp đặt ra yêu cầu với nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm văn học chân chính:
+ Nội dung: “cần hát đúng giai điệu về thời đại mình”- văn học phản ánh chân thực thời đại: hình ảnh cuộc sống, con người, những nét đặc trưng tiêu biểu của xã hội, sự vận động của lịch sử, hơi thở của cuộc sống, tâm hồn của con người
+ Nghệ thuật: miêu tả thời đại một cách trung thực bằng những “hình ảnh hấp dẫn, không chút giả tạo” - hình ảnh sinh động cuốn hút nhưng chân xác, phù hợp với thực tế.
-> Ý kiến của Ra-xum Ga-đa-tôp đề cập đến chức năng của văn học, mối quan hệ mật thiết giữa cuộc sống, tác giả, tác phẩm.
3
Bình luận ý kiến:
- Ý kiến đúng đắn, là chân lý tươi xanh trong sáng tác và tiếp nhận văn học. Vì:
+ Văn học là tấm gương phản ánh cuộc sống hiện thực thông qua lăng kính chủ quan và sự sáng tạo của người cầm bút. Hiện thực cuộc sống là đối tượng khám phá của người viết, làm nên nội dung chủ đạo của một tác phẩm văn học.
+ Hiện thực mỗi thời kì khác nhau nên văn học mang nội dung cụ thể của thời đại: thời đại nào, văn học ấy. Mỗi tác phẩm chứa đựng một thông điệp gắn với thời đại lịch sử.
+ Một tác phẩm văn học vừa có giá trị hiện thực, vừa mang giá trị nghệ thuật. Bằng tài nghệ của mỗi nhà văn, thời đại được tái hiện qua các hình ảnh nghệ thuật sống động, mang dấu ấn sáng tạo tài hoa, nhưng vẫn phải mang tính chân thực, tự nhiên như cuộc đời.
0.5
4
Chứng minh làm sáng tỏ vấn đề
4.1. Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” (Huy Cận).
- Bài thơ ra đời vào năm 1958, khi đất nước kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, miền Bắc được giải phóng và bắt tay xây dựng CNXH. Khắp nơi dấy lên phong trào sản xuất xây dựng đất nước. Chuyến đi thâm nhập thực tế ở vùng mỏ Quảng Ninh giúp Huy Cận thấy rõ diện mạo mới của đất nước và không khí lao động của nhân dân ta. Bài thơ đã “hát đúng giai điệu về thời đại mình”.
- “Giai điệu về thời đại” được Huy Cận khai thác:
+ Khúc ca về thiên nhiên quê hương đất nước giàu đẹp
+ Khúc tráng ca về cuộc sống lao động của những người ngư dân ở vùng biển Quảng Ninh. Tác phẩm đã miêu tả hành trình ra khơi với công việc đánh cá vất vả nhọc nhằn giữa biển khơi. Đó cũng chính là công cuộc chinh phục thiên nhiên, làm giàu thêm cho đất nước.
+ Tác phẩm đã khắc hoạ những con người lao động mới của thời đại xây dựng CNXH: khoẻ khoắn, hăng say lao động, mang sức mạnh phi thường, tâm hồn bay bổng lãng mạn
=> Đó cũng chính là tầm vóc và vị thế của người lao động đang làm chủ đất nước. (Chọn lọc, phân tích dẫn chứng tiêu biểu để làm rõ vẻ đẹp của con người mới trong thời đại mới)
1.5
4.2. ''Bài thơ về tiểu đội xe không kính'' (Phạm Tiến Duật). 
- Bài thơ ra đời vào năm 1969, khi cuộc kháng chiến chống Mĩ vào giai đoạn dữ dội khốc liệt nhất. Phạm Tiến Duật là nhà thơ trẻ trực tiếp hoạt động trên tuyến đường Trường Sơn, đã phản ánh hiện thực nóng bỏng trong giai đoạn lịch sử đau thương nhưng vĩ đại.
- Giai điệu về thời đại được nhà thơ khai thác là: 
+ Đó là sự tàn khốc dữ dội của chiến tranh: những mất mát, tốn thất hi sinh dưới sự tàn phá huỷ diệt của “bom giật bom rung”.
 + Cuộc sống nơi chiến trường, trên con đường Trường Sơn - tuyến lửa ác liệt nhất trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
+ Giai điệu thời đại mà Phạm Tiến Duật đã phản ánh còn là vẻ đẹp của hình tượng người chiến sĩ lái xe với những phẩm chất tiêu biểu: tư thế hiên ngang ung dung; tinh thần dũng cảm, lạc quan, yêu đời; ấm áp tình đồng chí, đồng đội; lòng yêu nước; ý chí quyết tâm giải phóng miền Nam...
=> Đó là khí thế hào hùng của thời đại, lớp lớp thanh niên ''xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước''. Những chiếc xe không kính đã trở thành biểu tượng của một dân tộc anh hùng.
(Chọn lọc, phân tích dẫn chứng tiêu biểu để làm rõ vẻ đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam những năm kháng chiến chống Mĩ)
1.5
5
Nghệ thuật: Hai tác phẩm đều miêu tả một cách trung thực thời đại bằng những “hình ảnh hấp dẫn, không một chút giả tạo”.
- Hình ảnh đặc trưng tiêu biểu của cuộc sống lao động, chiến đấu.
- Khai thác chất liệu hiện thực sinh động ở từng thời đại, từng giai đoạn lịch sử.
- Ngôn ngữ phong phú: “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” giàu tính khẩu ngữ, đậm đà chất lính; Bài “Đoàn thuyền đánh cá” ngôn ngữ chắt lọc tinh tế, gợi cảm.
0.5
6
Đánh giá chung
- Ý kiến có tính định hướng cho sáng tạo nghệ thuật của người nghệ sỹ và sự tiếp nhận của người đọc.
- Hai tác phẩm là hai “giai điệu về thời đại”, phản ánh hai thời kì lịch sử của đất nước: xây dựng và chiến đấu, là ''những hình ảnh hấp dẫn, không một chút giả tạo'' giúp cho thế hệ sau thấy được họ đã sống, lao động, chiến đấu và chiến thắng oanh liệt như thế nào
0.25