Đổi mới dạy học và kiểm tra, đánh giá ở trường trung học theo định hướng phát triển năng lực học sinh

Đổi mới dạy học và kiểm tra, đánh giá ở trường trung học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Lê Thị Việt An Sở Giáo dục và Đào tạo Phú Thọ, ngày 22 tháng 8 năm 2014 I. Vài nét về tình hình đổi mới PPDH, KTĐG trong những năm qua 	Xin thầy cô cho biết hoạt động đổi mới kiểm tra đánh giá và đổi mới phương pháp dạy học nào được triển khai trong thực tế? - Triển khai thí điểm phương pháp “Bàn tay nặn bột” giai đoạn 2011 – 2015; - Phát triển thiết bị dạy học tự làm; - Mô hình trường học mới VNEN; - Dạy học liên môn, tích hợp; - Mô hình nhà trường đổi mới đồng bộ PPDH và KTĐG kết quả giáo dục; Cuộc thi KHKT dành cho HS trung học Cuộc thi vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết tình huống thực tiễn dành cho HS trung học Cuộc thi dạy học chủ đề tích hợp dành cho giáo viên; Các cuộc thi trên mạng: Violympic, IOE; Giải toán trên máy tính cầm tay; Đường lên đỉnh Opympia, tài năng tiếng Anh… Những khó khăn mà thầy cô gặp trong việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá? - Hướng dẫn số 791/HD-BGDĐT ngày 25/6/2013 về triển khai thí điểm phát triển CTGD nhà trường phổ thông; - Công văn số 3535/BGDĐT-GDTrH ngày 27/5/2013 về sử dụng phương pháp bàn tay nặn bột và các PPDH tích cực khác; - Hướng dẫn số 73/HD-BGDĐT-BVHTTDL ngày 16/01/2013 của liên Bộ GDĐT, Bộ VH-TT-DL về sử dụng di sản văn hóa trong dạy học; Một số văn bản chỉ đạo đổi mới - Công văn số 5842/BGDĐT-VP ngày 01 tháng 9 năm 2011 về việc hướng dẫn điều chỉnh nội dung dạy học; - Công văn số 8773/BGDĐT-GDTrH, ngày 30/12/2010 về việc triển khai việc hướng dẫn biên soạn đề kiểm tra áp dụng ma trận đề thi - Công văn hướng dẫn nhiệm vụ năm học hàng năm (2014-2015) Một số văn bản chỉ đạo đổi mới Chỉ ra một số nội dung về đổi mới kiểm tra, đánh giá mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thực hiện? - Đổi mới một bước cách thức ra đề kiểm tra, thi theo hướng: giảm dần yêu cầu học thuộc lòng; chú trọng yêu cầu vận dụng kiến thức tổng hợp; tăng dần các yêu cầu sáng tạo; gắn với các vấn đề thời sự của đất nước nhằm đánh giá đúng chất lượng học tập và năng lực của học sinh. - Ví dụ: Đổi mới thi tốt nghiệp THPT theo hướng tổ chức thi 4 môn quốc gia và sử dụng 50% kết quả đánh giá quá trình. Đổi mới kiểm tra đánh giá Thầy cô có nhận định gì về những kết quả đổi mới đã đạt được trong thời gian qua? Một số kết quả đã đạt được 1. Đông đảo GV có nhận thức đúng về đổi mới PPDH, KTĐG. Nhiều GV đã xác định rõ sự cần thiết và mong muốn thực hiện đổi mới PPDH, KTĐG. 2. Nhiều GV đã vận dụng được các PPDH, KTDH tích cực trong dạy học; kĩ năng sử dụng TBDH và ứng dụng CNTT-TT trong tổ chức hoạt động dạy học được nâng cao. 3. Nhiều GV bước đầu vận dụng được qui trình KT, ĐG mới. 4. CSVC, TBDH phục vụ đổi mới PPDH, KTĐG đã từng bước cải thiện, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động đổi mới PPDH, KTĐG. 5. Bộ chủ trương tăng cường hoạt động tự làm TBDH của GV và HS, tạo điều kiện thuận lợi cho sự chủ động, sáng tạo của GV và HS trong hoạt động dạy và học ở trường trung học. Một số kết quả đã đạt được Kết quả giáo dục chuyển biến tốt 1. Kết quả GD đại trà từng bước được nâng cao - Chất lượng giáo dục đại trà có những chuyển biến theo hướng tích cực. - Tỷ lệ HS xếp loại học lực và hạnh kiểm khá giỏi tăng thực chất hơn - HS được rèn luyện kỹ năng sống, các hoạt động xã hội tốt hơn. 2. Kết quả đánh giá quốc tế - Năm 2012 Việt Nam tham gia kỳ thi PISA đạt được kết quả rất khả quan: + Lĩnh vực toán học: đứng thứ 17/65 + Lĩnh vực đọc hiểu: đứng thứ 19/65, + Về lĩnh vực khoa học: đứng thứ 8/65. - Việt Nam đứng trong nhóm 20 nước có điểm các lĩnh vực cao nhất và cao hơn điểm trung bình của một số nước phát triển. - Khu vực Đông Nam Á có 5 nước tham gia (Việt Nam, Singapore, Thái Lan, Malaysia, Indonesia) thì Việt Nam sau Singapore.  Kết quả giáo dục chuyển biến tốt 3. Kết quả tham gia các cuộc thi quốc tế - Kết quả thi Olympic khu vực và quốc tế nhiều năm liên tục đạt thành tích xuất sắc. - Kết quả thi KHKT: Cuộc thi ngày càng thu hút được nhiều sự quan tâm của HS, GV, cha mẹ HS. 	Tại các Hội thi quốc tế, các học sinh Việt Nam cũng giành được thứ hạng cao. Kết quả giáo dục chuyển biến tốt Thảo luận: Những hạn chế của việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá hiện nay?(Thời gian 5 phút) Một số mặt hạn chế 1. Hoạt động đổi mới PPDH, KTĐG ở nhiều trường trung học chưa mang lại hiệu quả cao.  - Truyền thụ tri thức một chiều vẫn là phương pháp dạy học chủ đạo của nhiều giáo viên. - Số giáo viên thường xuyên chủ động, sáng tạo trong việc phối hợp các phương pháp dạy học cũng như sử dụng các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo của HS còn ít. Một số mặt hạn chế 2. Dạy học vẫn nặng về truyền thụ kiến thức lí thuyết, nhẹ về thí nghiệm, thực hành. - Việc rèn luyện kỹ năng sống, kỹ năng giải quyết các tình huống thực tiễn cho HS thông qua khả năng vận dụng tri thức tổng hợp chưa thực sự được quan tâm. - Việc ứng dụng CNTT-TT, sử dụng các TBDH chưa được thực hiện rộng rãi và hiệu quả. Một số mặt hạn chế 3. Hoạt động KTĐG chưa bảo đảm yêu cầu khách quan, chính xác, công bằng; - Việc kiểm tra chủ yếu chú ý đến yêu cầu tái hiện kiến thức và đánh giá qua điểm số đã dẫn đến tình trạng GV và HS duy trì dạy học theo lối "đọc-chép" thuần túy, HS học tập thiên về ghi nhớ, ít quan tâm vận dụng kiến thức. - Chưa chú trọng rèn luyện năng lực tự học cho HS. Một số mặt hạn chế 4. Nhiều GV chưa vận dụng đúng quy trình biên soạn đề kiểm tra nên các bài kiểm tra còn nặng tính chủ quan của người dạy. - Hoạt động KTĐG trong quá trình tổ chức hoạt động dạy học trên lớp chưa được quan tâm thực hiện một cách khoa học và hiệu quả. Nguyên nhân của những hạn chế nêu trên? Nguyên nhân của đổi mới PPDH, KTĐG chưa hiệu quả Nhận thức về sự cần thiết phải đổi mới PPDH, KTĐG và ý thức thực hiện đổi mới của nhiều CBQL, GV chưa cao. Lý luận về PPDH, KTĐG chưa được nghiên cứu và vận dụng một cách có hệ thống nên chưa tạo ra sự đồng bộ, hiệu quả; các hình thức tổ chức hoạt động dạy học nghèo nàn. Năng lực của GV về vận dụng các PPDH tích cực, sử dụng TBDH, ứng dụng CNTT-TT trong dạy học còn hạn chế. Nguyên nhân của đổi mới PPDH, KTĐG chưa hiệu quả - Năng lực quản lý, chỉ đạo đổi mới PPDH, KTĐG của cơ quan QLGD và CBQL còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu. - Việc tổ chức hoạt động đổi mới PPDH, KTĐG chưa đồng bộ và chưa phát huy được vai trò của đổi mới KTĐG đối với đổi mới PPDH. - Cơ chế, chính sách chưa khuyến khích được sự tích cực đổi PPDH, KTĐG của GV. - Nguồn lực phục vụ cho quá trình đổi mới PPDH, KTĐG trong nhà trường thiếu, chưa đồng bộ, hạn chế việc áp dụng các PPDH, KTĐG hiện đại... II. Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh I. Chủ trương của Đảng, nhà nướcvề đổi mới PPDH, KTĐG Nghị quyết 29: - Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng KT-KN của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. - Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. - Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. - Đẩy mạnh ứng dụng CNTT-TT trong dạy và học”. I. Chủ trương của Đảng, nhà nướcvề đổi mới PPDH, KTĐG Nghị quyết 29: Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, KT và ĐG kết quả GD, ĐT, bảo đảm trung thực, khách quan. Việc thi, KT và ĐG kết quả giáo dục, đào tạo cần từng bước theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế giới tin cậy và công nhận. - Phối hợp sử dụng kết quả ĐG trong quá trình học với ĐG cuối kỳ, cuối năm học; ĐG của người dạy với tự ĐG của người học; ĐG của nhà trường với ĐG của gia đình và của xã hội”. II. Tiếp cận mới về các thành tố của quá trình giáo dục và dạy học đối với giáo dục phổ thông Các thành tố của giáo dục và dạy học đối với giáo dục phổ thông Mục tiêu giáo dục; Xây dựng và quản lý chương trình giáo dục; Nội dung giáo dục; Phương pháp giáo dục; Hình thức tổ chức dạy học; Tổ chức hoạt động giáo dục; Điều kiện dạy học; Kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục; Công tác quản lý; Yêu cầu giáo viên đọc nội dung cung cấp để thấy rõ sự khác biệt giữa dạy học theo các tiếp cận truyền thống và dạy học theo các tiếp cận mới. 1. VỀ MỤC TIÊU GIÁO DỤC 2. VỀ XÂY DỰNG VÀ QUẢN LÝ CTGD 3. Về nội dung giáo dục 3. Về nội dung giáo dục 4. VỀ PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC 5. VỀ HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC 6. VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC 7. VỀ ĐIỀU KIỆN DẠY HỌC 8. VỀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ GIÁO DỤC 9. VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ III. Đổi mới PPDH, KTĐG theo định hướng phát triển năng lực học sinh 1. Định hướng đổi mới PPDH Định hướng đổi mới chung Dạy học thông qua tổ chức hoạt động học tập của HS; Chú trọng phương pháp tự học; Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác; Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò; Tổ chức dạy học theo hướng: HS được suy nghĩ, được thảo luận, được thực hành, được hoạt động nhiều hơn trong và ngoài giờ. Vai trò của GV và HS trong quá trình dạy học GIÁO VIÊN HỌC SINH TƯ LIỆU DẠY HỌC SỬ DỤNG KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Chuyển giao nhiệm vụ: Giáo viên tổ chức một tình huống học tập để chuyển giao nhiệm vụ cho học sinh Hoạt động tự chủ: Học sinh hoạt động giải quyết nhiệm vụ (Cá nhân, cặp đôi, nhóm), giáo viên định hướng, hỗ trợ khi cần Báo cáo, tranh luận, thảo luận: Giáo viên tổ chức cho học sinh báo cáo kết quả và thảo luận Kết luận, nhận định: Giáo viên phân tích, nhận xét, đánh giá và định hướng cho hoạt động tiếp theo (1) Nhận thức đầy đủ vai trò của kiểm tra, đánh giá trong giáo dục: Là biện pháp chủ yếu nhằm xác định mức độ thực hiện mục tiêu giáo dục, có vai trò quan trọng trong việc cải thiện kết quả học tập của HS. (2) Đánh giá cần phải dựa theo chuẩn KT, KN từng môn học, hoạt động giáo dục từng lớp; yêu cầu cơ bản cần đạt về KT, KN, thái độ (năng lực) của HS của cấp học. 2. Định hướng đổi mới KTĐG (3) Phối hợp giữa đánh giá thường xuyên và đánh giá định kì; đánh giá quá trình và đánh giá kết quả; giữa đánh giá của GV và tự đánh giá của HS;đánh giá của nhà trường và đánh giá của gia đình, cộng đồng. (4) Kết hợp giữa hình thức đánh giá bằng TNKQ và  tự luận. (5) Sử dụng công cụ đánh giá thích hợp nhằm đánh giá toàn diện, công bằng, trung thực, có khả năng phân loại, giúp GV và HS điều chỉnh kịp thời việc dạy - học. 2. Định hướng đổi mới KTĐG Bản chất của kiểm tra đánh giá hiện nay là đánh giá năng lực người học. Vậy sự khác nhau giữa đánh giá năng lực người học với đánh giá trước đây là đánh giá kiến thức – kỹ năng có gì khác nhau? Một số khác biệt cơ bản giữa đánh giá năng lực người học và đánh giá KT-KN của người học Một số khác biệt cơ bản giữa đánh giá năng lực người học và đánh giá KT-KN của người học Một số khác biệt cơ bản giữa đánh giá năng lực người học và đánh giá KT-KN người học Một số khác biệt cơ bản giữa đánh giá năng lực người học và đánh giá KT-KN người học Hướng dẫn làm việc theo nhóm và tham gia diễn đàn trên mạng 1. Xây dựng chủ đề Phù hợp với phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực được sử dụng; Nội dung của chủ đề: có thể được thực hiện ở nhiều tiết học, mỗi tiết có thể chỉ thực hiện một số bước (hoạt động) trong tiến trình sư phạm của phương pháp dạy học được sử dụng; Các hoạt động có thể được tiến hành trong, ngoài lớp, ở nhà và cộng đồng. 2. Xác định các chuẩn theo định hướng phát triển năng lực Căn cứ vào chuẩn kiến thức, kỹ năng, thái độ theo chương trình hiện hành; Nghiên cứu tài liệu định hướng dạy học và KTĐG phát triển năng lực học sinh; Nghiên cứu tài liệu về các năng lực chung và chuyên biệt trong bộ môn; Xác định các năng lực có thể hình thành và phát triển cho học sinh trong dạy học chủ đề đã nêu. 3. Xác định các loại câu hỏi/bài tập đánh giá năng lực học sinh Xác định các loại câu hỏi/bài tập/nhiệm vụ/dự án có thể sử dụng để đánh giá năng lực học sinh theo đặc trưng bộ môn; Đối với mỗi loại, mô tả các mức yêu cầu (nhận biết, thông hiểu, vận dụng thấp, vận dụng cao) cần đạt theo hướng chú trọng đánh giá kĩ năng thực hiện của học sinh. 4. Biên soạn câu hỏi/bài tập Biên soạn câu hỏi/bài tập minh họa cho các mức độ đã mô tả. Với mỗi mức độ/loại câu hỏi/bài tập cần biên soạn nhiều câu hỏi/bài tập để minh họa. Yêu cầu: Mô tả theo các mức độ phải tường minh và đo lường được, thường thể hiện qua các động từ hành động. Các câu hỏi/bài tập được biên soạn phải chứng minh được phù hợp với mức độ đã mô tả. 5. Xây dựng tiến trình dạy học Lựa chọn phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phù hợp với bộ môn; Xây dựng các hoạt động học trong chủ đề. Mỗi hoạt động phải nêu rõ: - Mục đích của hoạt động; - Nội dung hoạt động; - Phương pháp, kĩ thuật tổ chức; - Thời gian và hình thức tổ chức hoạt động: trên lớp, ngoài lớp, ở nhà, ở địa phương; - Sản phẩm của hoạt động. Ví dụ về chủ đề dạy học theo tiến trình dạy học giải quyết vấn đề Phát hiện vấn đề Đề xuất giải pháp Giải quyết vấn đề Giải quyết vấn đề 6. Sản phẩm làm việc nhóm Bảng mô tả mức độ câu hỏi/bài tập đánh giá năng lực của học sinh; Hệ thống câu hỏi/bài tập đánh giá theo các mức độ đã mô tả: - Mỗi mức độ/loại câu hỏi/bài tập được ghi thành 01 file riêng để upload lên diễn đàn; - Sử dụng font chữ Time New Roman Tiến trình dạy học chủ đề được thiết kế thành các hoạt động học của học sinh. 7. Đăng nhập diễn đàn Mỗi tỉnh nhận và phân chia tài khoản cho các thành viên, trong đó thành viên 01 là nhóm trưởng; Tất cả các thành viên phải khai thông tin cá nhân và nộp ảnh trên diễn đàn. Sau khi đã khai đầy đủ thông tin mới có quyền tải sản phẩm lên diễn đàn. Bộ gõ tiếng Việt Màn hình đăng nhập Giao diện của giáo viên Khai báo thông tin cá nhân Đổi mật khẩu Nộp sản phẩm Chủ đề và các môn liên quan Danh sách chủ đề đã nộp Chỉnh sửa chủ đề đã nộp Xem thông tin phản biện Phản biện người khác Danh sách đã phản biện 8. Áp dụng tại địa phương Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho HS, GV, CBQL, cha mẹ HS về chủ trương và sẵn sàng đổi mới; Đưa nội dung tập huấn vào nội dung sinh hoạt tổ/nhóm chuyên môn thường xuyên. Các tổ/nhóm chuyên môn tiến hành xây dựng các chủ đề dạy học theo các bước nêu trên. Chỉ đạo CBQL, GV, HS tham gia diễn đàn trên mạng về đổi mới KT, ĐG theo định hướng phát triển năng lực HS. Trân trọng cảm ơn! Chúc các thầy cô có một năm học mới thành công và hiệu quả.