Giáo án Ngữ Văn Lớp 6 - Tiết 91: Văn bản Đêm nay bác không ngủ (T1) - Năm học 2019-2020 - Nguyễn Thị Thanh Mai

 Ngày soạn: 17/5 / 2020
 Tiết 91: Văn bản 
ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ (t1)
(Minh Huệ)
I. Mục tiêu: 
 1. Kiến thức: - Hình ảnh của Bác Hồ trong cảm nhận của người chiến sĩ.
 - Sự kết hợp giữa yếu tố tự sự, miêu tả với yếu tố biểu cảm và các biện pháp nghệ thuật khác được sử dụng trong bài thơ.
 2. Kĩ năng: - Kể tóm tắt diễn biến câu chuyện bằng một đoạn văn ngắn.
	- Bước đầu biết cách đọc thơ tự sự được viết theo thể thơ năm chữ kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu cảm thể hiện được tâm trạng lo lắng không yên của Bác Hồ.
	- Tìm hiểu sự kết hợp giữa các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm trong bài thơ.
	- Trình bày được suy nghĩ của bản thân sau khi học xong bài thơ.
 3. Thái độ: - Giáo dục HS lòng kính yêu lãnh tụ Hồ Chí Minh.
* Tích hợp tư tuởng Hồ Chí Minh:
Chủ đề: Thương dân, quên mình của Bác
Mức độ: Bộ phận
Nội dung: Ngợi ca vẻ đẹp lãnh tụ Hồ Chí Minh: Hi sinh quên mình vì hạnh phúc dân tộc, tình yêu thương của Bác đối với nhân dân.
II. Chuẩn bị: 
 1. GV: - Đọc và nghiên cứu văn bản.
 2. HS: - Đọc và soạn bài theo câu hỏi SGK.
III. Tiến trình tổ chức dạy - học: 
 1. Kiểm tra bài cũ: - Nêu cảm nhận của em về thầy giáo Ha Men? Nội dung - Nghệ thuật đặc sắc của bài văn “Buổi học cuối cùng” là gì?
 2. Bài mới:
Viết về Bác Hồ đã có nhiều bài thơ hay của nhiều tác giả với những cách tiếp cận và thể hiện khác nhau. Bài “Đêm nay Bác không ngủ” của Minh Huệ có cách thể hiện hình tượng Bác Hồ thật bình dị mà thật cảm động trong hình thức một câu chuyện. Vậy bài thơ có nội dung và ý nghĩa như thế nào? Bài học hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu.
3. Hoạt động dạy học:




Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh đọc, kể và tìm hiểu chú thích
- Giáo viên đọc mẫu
- Gọi học sinh đọc
- Chú ý hạ giọng thấp đoạn đầu
- Nhịp nhàng hơn, giọng lên cao hơn một chút đoạn sau.
- Khổ thơ cuối đọc chậm và mạnh khẳng định.
- Kể ngắn gọn
- Gọi học sinh đọc chú thích *
? Nêu những hiểu biết của em về tác giả bài thơ?
? Nêu xuất xứ bài thơ?
Hoạt động: Đọc- Hiểu văn bản
? Bài thơ kể lại việc gì?
? Chuyện xảy ra trong hoàn cảnh, thời gian nào?
? Địa điểm nào?
? Hình tượng Bác Hồ được miêu tả qua con mắt và cảm nghĩ của ai?
? Cách miêu tả đó có tác dụng gì đối với việc thể hiện tâm hồn cao đẹp của Bác Hồ và tâm trạng tấm lòng của bộ đội đối với lãnh tụ?
? Hình ảnh Bác hiện lên trong không gian, thời gian như thế nào?
- GV: Hình ảnh Bác hiện ra qua cái nhìn của anh đội viên và được miêu tả ở nhiều phương diện: hình dáng, tư thế, cử chỉ, hành động và lời nói
? Hãy tìm chi tiết miêu tả hình dáng tư thế?
* GV bình: Những câu thơ đã khắc hoạ đậm nét về tư thế và dáng vẻ yên lặng, trầm ngâm của Bác Hồ trong đêm khuya bên bếp lửa. Nét ngoại hình ấy được lặp đi lặp lại và nhấn mạnh hơn ở lần thứ ba khi anh đội viên thức giấc và nhìn thấy: Bác từ chỗ ngồi “lặng yên” đã thành ngồi “đinh ninh”, từ vẻ mặt “trầm ngâm” đến “chòm râu im phăng phắc” Nét ngoại hình ấy đã biểu hiện chiều sâu tâm trạng của Bác và tâm trạng ấy sẽ được bộc lộ rõ hơn qua cử chỉ, hành động, lời nói.
? Hãy tìm những chi tiết miêu tả hành động của Bác? Hành động này thể hiện tình cảm gì của Người?
* GV bình: Hành động này đã thể hiện sâu sắc tình yêu thương và sự chăm sóc ân cần, tỉ mỉ của Bác Hồ với các chiến sĩ. Bác như người cha, người mẹ chăm lo cho giấc ngủ của những đứa con. Sự chăm sóc thật chu đáo, ân cần, không sót một ai. Đặc biệt cử chỉ “nhón chân nhẹ nhàng” của Bác Hồ không làm các chiến sĩ thức giấc là một chi tiết đặc sắc, giản dị mà xúc động, bộc lộ tấm lòng yêu thương chứa chan, sự tôn trọng, nâng niu của vị lãnh tụ đối với những người chiến sĩ bình thường giống như cử chỉ của người mẹ nâng niu giấc ngủ của đứa con nhỏ.
? Những lời nói của Bác với chiến sĩ thể hiện điều gì?
? Đến đây, ta hiểu Bác không ngủ đâu chỉ vì chăm sóc giấc ngủ cho bộ đội mà còn vì một lẽ khác nữa? Đó là lẽ gì?
- HS: Vì lẽ thương cho đoàn dân công phải chịu gió rét, giá lạnh giữa rừng khuya.
? Qua tất cả các chi tiết trên, hình ảnh của Bác hiện lên như thế nào?
- HS: Trả lời
- GV: Liên hệ một số câu thơ viết về Bác:
 + Ôi lòng Bác vậy cứ thương ta.
 + Bác ơi! Tim Bác mênh mông thế.
Ôm cả non sông, mọi kiếp người.
 + Bác để tình thương cho chúng con.
? Vẫn thấy Bác không ngủ, anh có tâm trạng gì?_________________________________________________________________________________
I. Đọc, kể, chú thích:
1. Đọc:
2. Kể:
3. Chú thích:
a. Tác giả:
- Minh Huệ tên thật là Nguyễn Thái sinh năm 1927, mất 2003 quê ở Nghệ An.
- Ông làm thơ từ thời kỳ kháng chiến chống Pháp
- “Đêm nay Bác không ngủ” là bài thơ nổi tiếng nhất của ông.
b. Tác phẩm:
- Bài thơ dựa trên sự kiện có thật: Trong chiến dịch biên giới cuối năm 1950 Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ đạo cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta.
II. Tìm hiểu văn bản:
- Bài thơ trình bày như một câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp.
- Hoàn cảnh: Trên đường đi chiến dịch
- Thời gian: Một đêm khuya từ lúc anh đội viên thức dậy lần thứ nhất để rồi thức luôn cùng Bác.
- Địa điểm: Trong mái lều tranh xơ xác nơi trú tạm của bộ đội trong đêm khuya.
- Bằng việc sáng tạo hình tượng của anh đội viên vừa là người tham gia và chứng kiến. Bài thơ đó làm cho hình tượng Bác Hồ hiện lên một cách tự nhiên, có tính khách quan vừa có mối quan hệ gần gũi, ấm áp với người chiến sỹ.
1. Hình ảnh Bác Hồ:
- HS: Trời khuya, mưa lạnh, bên bếp lửa trong mái lều xơ xác.
- Tư thế: ngồi lặng yên, vẻ mặt trầm ngâm, tư thế “ngồi đinh ninh, chòm râu im phăng phắc”
- Cử chỉ, hành động: đốt lửa cho chiến sĩ, dém chăn, nhón chân nhẹ nhàng.
à Sự chăm sóc chu đáo, ân cần.
- Lời nói: “Chú cứ việc ngủ ngon- ngày mai đi đánh giặc” “Bác thương đoàn dân côngmau mau”
à tình thương, sự lo lắng của Bác.
à Hình ảnh Bác hiện lên trong bài thơ thật giản dị, gần gũi, chân thực mà hết sức lớn lao. Bài thơ đã thể hiện một cách cảm động, tự nhiên và sâu sắc tấm lòng yêu thương, mênh mông sâu lặng, sự chăm sóc ân cần, chu đáo của Bác Hồ với chiến sĩ và đồng bào.
Trong mái ăn bản:nhân dân ta.ng chiến dịch biên giới cuối năm 1950 Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ đạo cuộc chi. Uọc, kể, chú thích:giả vỡhiểu.ế nào? g Bác Hồ thật bình dị mà thật cảm động trong hình thức một câu chuyện. _________________

E. Hướng dẫn ở nhà:
- Học thuộc lòng năm khổ thơ đầu
- Đọc kỹ lại bài thơ
- Soạn những câu hỏi còn lại, tiết sau học tiếp.
**********************************************************