Nội dung ôn tập môn Lịch sử Lớp 8 - Bài 28: Trào lưu cải cách Duy Tân ở Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX

Bài 28: Trào lưu cải cách Duy Tân ở Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX
KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
I. Tình hình Việt Nam nửa cuối thế kỷ XIX
- Vào những năm 60 của thế kỷ XIX, khi thực dân Pháp ráo riết mở cuộc chiến tranh xâm lược Nam Kỳ, chuẩn bị đánh chiếm cả nước ta, thì triều đình Huế vẫn tiếp tục thực hiện chính sách nội trị, ngoại giao lỗi thời, lạc hậu, khiến cho kinh tế, xã hội Việt Nam rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng.
- Bộ máy chính quyền từ trung ương đến địa phương mục ruỗng, nông nghiệp, thủ công nghiệp bế tắc, tài chính khô kiệt, đời sống nhân dân vô cùng khó khan. Mâu thuẫn giai cấp và mâu thuẫn dân tộc gay gắt thêm. Phong trào khởi nghĩa nông dân bùng lên dữ dội, càng làm cho đất nước lâm vào tình trạng rối ren thêm.
- Trong bối cảnh đó, trào lưu cải cách Duy tân ra đời.
II. Những đề nghị cải cách ở Việt Nam vào nửa cuối thế kỷ XIX
- Trước tình trạng đất nước ngày càng nguy khốn, đồng thời xuất phát từ long yêu nước, thương dân, muốn cho nước nhà giàu mạnh, có thể đương đầu với các cuộc tấn công của kẻ thù, một số quan lại sĩ phu đã đưa ra những đề nghị cải cách.
- Năm 1868, Trần Đình Túc và Nguyễn Huy Tế xin mở cửa biển Trà Lý (Nam Định). Đinh Văn Điền xinh đẩy mạnh việc khai khẩn ruộng hoang và khai mỏ, phát triển buôn bán, chấn chỉnh quốc phòng.
- Từ năm 1863 đến 1871, Nguyễn Trường Tộ gửi lên triều đình 30 bản điều trần đề cập đến một loạt vấn đề như chấn chỉnh bộ máy quan lại, phát triển bộ máy công thương nghiệp và tài chính, chỉnh đốn võ bị, mở rộng ngoại giao, cải tổ giáo dục.
- Vào các năm 1877 và 1882, Nguyễn Lộ Trạch dâng hai bản “Thời vụ sách” lên vua Tự Đức, đề nghị chấn hung dân khí, khai thông dân trí, bảo vệ đất nước.
Nguyễn Trường Tộ - nhân vật tiêu biểu trong trào lưu cải cách duy tân ở Việt Nam cuối thế kỉ XIX, nguồn: Internet
III. Kết cục của các đề nghị cải cách
- Hạn chế của các đề nghị cải cách: lẻ tẻ, rời rạc, chưa xuất phát từ cơ sở bên trong, chưa động chạm đến vấn đề cơ bản của thời đại là giải quyết mâu thuẫn dân tộc và mâu thuẫn giai cấp.
- Nguyên nhân khiến cho những đề nghị cải cách không thực hiện được: chủ yếu là do triều đình phong kiến nhà Nguyễn bảo thủ không muốn chấp nhận, những thay đổi, bất lực trong việc thích ứng với hoàn cảnh.
- Ý nghĩa của những đề nghị cải cách: gây tiếng vang lớn, tấn công vào những tư tưởng bảo thủ và phản ánh trình độ nhận thức mới của người Việt Nam hiểu biết, thức thời. Góp phần vào việc chuẩn bị cho sự ra đời phong trào Duy tân đầu thế kỷ XX ở Việt Nam.
 BÀI TẬP
 Nêu những nhận xét chính về tình hình kinh tế, xã hội Việt Nam giữa thế kỉ XIX.
Vì sao các quan lại, sĩ phu đưa ra những đề nghị cải cách ?
.
Vì sao các đề nghị cải cách ở Việt Nam cuối thế kỉ XIX không thực hiện được ?
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- Học bài và chuẩn bị bài tiếp theo bài 29 và trả lời các câu hỏi sau: 
- Em hãy vẽ sơ đồ tổ chức Nhà nước ở Việt Nam do thực dân Pháp dựng lên.
- Em có nhận xét gì về tổ chức bộ máy cai trị của thực dân Pháp ?
- Nêu chính sách của thực dân Pháp trong các ngành nông nghiệp, công, thương nghiệp, giao thông vận tải và tài chính. Các chính sách trên của Pháp nhằm mục đích gì?
- Theo em, chính sách văn hóa, giáo dục của Pháp có phải để “khai hoang văn minh” cho người Việt Nam hay không? Vì sao?
- Cùng với sự phát triển của đô thị, các giai cấp, tầng lớp mới nào đã xuất hiện? - Thái độ của từng giai cấp, tầng lớp đối với cách mạng giải phóng dân tộc như thế nào ? Vì sao họ lại có thái độ như vậy ?