Phương pháp dạy Tập làm văn - Văn bản thuyết minh

20-11Haân haïnh chaøo möøng quyù thaày coâ ñeándöï giôø thao giaûngLôùp Ngöõ vaên 34PHƯƠNG PHÁP DẠYTẬP LÀM VĂN Văn bản thuyết minhNgười dạy: Trịnh Đức Long – CĐSP ĐăkLăk MỤC TIÊU CẦN ĐẠT Khái niệm kiểu văn bản thuyết minh Nhiệm vụ yêu cầu khi thuyết minh Các dạng thuyết minh trong chương trình THCS Phương pháp tạo lập văn bản thuyết minh Văn bản thuyết minh I. KHÁI NIỆM VĂN BẢN THUYẾT MINH “Bàn cờ vuông, con cờ tròn, phải có hai người mới đánh được. Quân cờ chia ra làm hai bên đen,đỏ, mỗi bên có 16 con,mỗi conđi một phép,ví như tướng chỉ đi quanh trong cung,sĩ đi hoa chanh,tượng đi chữ điền, xe pháo đi ngang,đi dọc tuỳ ý,nhưng pháophải cách một con mới được đánh. Mã phải đi chữ nhật, tốt phảiđấm nước một, sang hà mới được đi ngang. Đánh cờ cũng vui thú mà càng nghĩ càng vô cùng.Đánh cờ được hai người đối thủ thì nghĩ ngợi có khi nửa giờ mới được một nước, có người mê mẩn đến nỗi quên ăn quên ngủ” (Việt Nam phong tục – Phan Kế Bính) Nêu khái quát nội dung đoạn văn bản trên? Đoạn văn bản trên hướng đến mục đích gì?? I. KHÁI NIỆM VĂN BẢN THUYẾT MINHTHUYẾT MINH : Trình bày, cắt nghĩa giải thích nhằm cung cấp những thông tin về các sự vật hiện tượng trong cuộc sống tự nhiên và xã hội để hướng dẫn con người tìm hiểu và sử dụng chúng. Thuyết minh được sử dụng trong mọi lãnh vực đời sống XHTRÌNH BÀY-GIẢITHÍCHLịch sử, lý do phát sinh sự vật hiện tượng Quy luật phát triển, biến hoá sự vật hiện tượng Tính chất, cấu tạo sự vật hiện tượng Ý nghĩa, tác dụng của sự vật hiện tượng II. NHIỆM VỤ, YÊU CẦU KHI THUYẾT MINH“ Sông Đà dài 910 Km từ Vân Nam vào nước ta theo hướng Tây Bắc - Đông Nam gần như song song với sông Hồng. Đoạn chảy vào địa phận nước ta dài 500 Km. Qua Lai Châu, dòng sông chảy trong một thung lũng sâu giữa khối cao nguyên đá vôi vùng Tây Bắc nên lắm thác, ghềnh và đi qua những hẻm hùng vĩ. Đến Hòa Bình, gặp núi Ba Vì, sông quặt lên phía Bắc rồi đổ vào sông Hồng ở Trung Hà” (SGK Địa lý)Văn bảnThuyết minh-Phong cáchkhoa học. “ Sông Đà khai sinh ở huyện Cảnh Đông tỉnh Vân Nam, lấy tên là Lý Tiên mà đi qua một vùng núi ác, rồi đến gần giữa đường thì xin nhập quốc tịch Việt Nam, trưởng thành mãi lên và ngã ba Trung Hà thì chan hòa vào sông Hồng. Từ biên giới Trung Việt tới ngã ba Trung Hà là 500 cây số lượn rồng rắn, và tính toàn thân sông Đà thì chiều dài là 883 nghìn thước mét” (Nguyễn Tuân) Tùy bút-Phong cáchnghệ thuậtSO SÁNH HAI ĐOẠN VĂN BẢN SAU:12 II. NHIỆM VỤ, YÊU CẦU KHI THUYẾT MINH Cung cấp những thông tin xác thực về sự vật hiện tượng không được hư cấu tưởng tượng mà phải trung thực với logic khách quan. Phản ánh đúng bản chất đặc trưng của sự vật ( Đặc điểm, cấu tạo, sự hình thành, giá trị, ý nghĩa) Thể hiện được cấu tạo, trình tự, logic của sự vật (Không gian thời gian, cấu tạo) Phải có tri thức về đối tượng được thuyết minh (tìm hiểu trực quan, tra cứu tài liệu) Dùng từ chính xác, lời văn trong sáng giản dị II. NHIỆM VỤ, YÊU CẦU KHI THUYẾT MINHChú ý:Vấn đề sự kiện và số liệukhi thuyết minh Nhằm đảm bảo tính chính xác, cụ thể thuyết phục người tiếp nhận Đối tượng thuyết minh: * Thuyết minh khoa học: Số liệu * Thuyết minh con người, sự việc: Sự kiện II. NHIỆM VỤ, YÊU CẦU KHI THUYẾT MINHChú ý:Vấn đề sự kiện và số liệukhi thuyết minh “Trên hành tinh của chúng ta, nước bao phủ tới 75% bề mặt trái đất, nhưng có tới 97,5% lượng nước là nước mặn, chỉ có 2,5% lượng nước ngọt. Trong tổng số lượng nước ngọt trên thế giới thì nước ở các chóp băng và dòng sông băng chiếm 74%, phần còn lại chủ yếu nằm ở tầng nước ngầm, hoặc tích tụ trong lòng đất dưới dạng sương mù hay độ ẩm.Chỉ có 0,3% nước ngọt là ở ao, hồ, sông suối. Lượng nước mà con người khai thác để phục vụ cuộc sống và sản xuất cũng xấp xỉ 1% tổng lượng nước ngọt trên thế giới” (Nước ngọt - nguồn tài nguyên quý hiếm ) II. NHIỆM VỤ, YÊU CẦU KHI THUYẾT MINHChú ý:Ngôn ngữ, văn phong khi thuyết minh Chính xác, rõ ràng, đơn nghĩa, súc tích không rườm rà đảm bảo tính khách quan khoa học Tuỳ theo đối tượng, ngôn ngữ thuyết minh vẫn cần sự mềm mại,uyển chuyển giàu hình ảnh gợi tả II. NHIỆM VỤ, YÊU CẦU KHI THUYẾT MINHNgôn ngữ, văn phong thuyết minh “Bước tới đền tháp nào ta cũng sững người trước sự khổng lồ. Ngôn ngữ của Angkor là ngôn ngữ của người khổng lồ. Tôi ngẩn ngơ bởi mỗi cổng thành Angkor Thom đều có mấy cây cầu đá mênh mông, đủ cho hàng ngàn đàn voi chiến có thể dàn ngang diễu hành. Cây cầu nào cũng đều dựng hai hàng lan can vô cùng độc đáo: mỗi dãy lan can đều làm bởi 54 pho tượng đá lớnTừng pho tượng đều đang vòng tay ôm ngang con rắn thần Naga 9 đầu, mình rắn to tầm một thân cây dài suốt thân cầuAngkor quả là nơi ngự trị của cái kỳ vĩ. Có phải cái kỳ vĩ là biểu trưng của cả một đế chế hùng mạnh, một siêu cường ở mọi thời. Và một dân tộc chỉ có thể kỳ vĩ khi nó làm được những điều kì vĩ” (Chu Văn Sơn – Angkor, những đối cực của cái đẹp )Kết hợp: Thuyết minh + Biểu cảm + Nghị luận III. CÁC DẠNG BÀI THUYẾT MINH Ở THCSThuyết minh về một phương pháp Giới thiệu, trình bày phương pháptạo ra một sản phẩm,làm một công việc Điều kiện Cách thức tiến hành Quy trình tạo lập, hoạt động Yêu cầu chất lượng III. CÁC DẠNG BÀI THUYẾT MINH Ở THCSThuyết minh về một phương pháp - Vật liệu: 500gr thịt bắp đùi; 1 trái dừa tươi; nước mắm, đường. - Cách làm: Thịt nhổ lông cạo rửa sạch, mua thứ heo non,da mỏng, xắt thịt thành từng miếng bằng bao diêm để ráo. Dừa chặt lấy nước đổ vô soong nấu một lúc sôi cho thịt vào trở cho vàng đều xong cho nửa chén nước mắm đẻ sôi lại, cho đường đậy nắp để lửa riu riu cho đến khi rút nước mềm là được. - Công dụng: Dùng với món luộc hay rau ghém Phương pháp chế biến món Thịt kho nước dừa III. CÁC DẠNG BÀI THUYẾT MINH Ở THCSThuyết minh về một đồ dùng, sản phẩm Giới thiệu về một đồ dùng, sản phẩm sử dụng trong cuộc sống hàng ngày Nguồn gốc Đặc điểm, tính chất Chức năng công dụng CÁC DẠNG BÀI THUYẾT MINH Ở THCS “T'rưng là loại nhạc cụ gõ phổ biến ở   Tây Nguyên, đặc biệt là đối với dân tộc Gia Rai và Ba Na. Đàn t'rưng làm bằng một số ống tre lồ ô hay nứa ngộ có kích cỡ khác nhau. Đàn t'rưng chuyên nghiệp có khoảng 12 đến 16 ống xếp thành hàng trên giá đàn theo thứ tự đi dần lên từ ống lớn đến ống nhỏ, từ ống dài đến ống ngắn. Đàn t'rưng có âm vực rộng gần 3 quãng 8. Kỹ thuật diễn tấu nhạc cụ này khá đơn giản, dùng dùi (bằng tre hoặc gỗ) gõ vào ống để tạo ra âm thanh Theo truyền thống, T'rưng là nhạc cụ do nam giới sử dụng, chỉ được chơi trên nương rẫy, kiêng cữ đánh trong nhà và trong làng. Vì người dân tộc tin rằng trong mỗi ống đàn có một vị thần cư trú, giúp con người bảo vệ cây trồng trên rẫy. Song hiện nay, ta thấy trên các sân khấu chuyên nghiệp, người chơi đàn T'rưng thường là nữ giới” ĐÀN T’RƯNG III. CÁC DẠNG BÀI THUYẾT MINH Ở THCSThuyết minh về một danh lam thắng cảnh Giới thiệu danh lam thắng cảnh nổi tiếng trong nước và thế giới ( Tự nhiên hoặc do con người sáng tạo) Vị trí địa lý Lịch sử hình thành Cấu trúc Giá trị, ý nghĩa VỊ TRÍ, NHIỆM VỤ CỦA TẬP LÀM VĂN THCS Chùa Một Cột có tên chữ là Diên Hựu (phúc lành dài lâu) xây dựng năm 1049 thời vua Lý Thái Tông. Tương truyền khi ấy vua đã cao tuổi mà chưa có con trai nên thường đi chùa cầu tự. Một đêm vua chiêm bao Đức Phật Quan Âm hiện lên đài sen ở một hồ nước hình vuông phía tây thành Thăng Long, tay bế đứa con trai trao cho nhà vua. Ít lâu sau hoàng hậu sinh con trai. Nhà vua cho dựng chùa Một Cột có dáng dấp như trong giấc mơ để thờ Phật. Quanh chùa là hồ Liên Hoa Ðài. Ngoài hồ có hành lang chạm vẽ chung quanh. Trước sân chùa xây Bảo Tháp. Trước cổng chùa còn có mộtphương đình bằng đá xanh cao 8 trượng . Chùa là một cụm kiến trúcbề thế, có ý tưởng độc đáo và thẩm mỹ đẹp.  Đây là một công trình kiến trúc sáng tạo kết hợp không gian kiến trúccó nhịp điệu cao thấp gồm điêu khắc đá, hội hoạ, chạm vẽ hành lang,mặt nước là biểu tượng văn hoá, nghệ thuật cao, tính dân tộc đậm nét. Hiện nay chùa Một Cột được khách thập phương trong và ngoài nước tới cầu nguyện và tham quan.  III. CÁC DẠNG BÀI THUYẾT MINH Ở THCSThuyết minh về một tác giả, tác phẩm văn học Giới thiệu về một tác giả văn học + Tiểu sử cuộc đời + Đặc điểm con người + Văn nghiệp Giới thiệu về tác phẩm văn học + Hoàn cảnh sáng tác + Nội dung hiện thực phản ánh + Hình thức nghệ thuật“Bà Huyện Thanh Quan tên thật là Nguyễn Thị Hinh, quê ở Nghi Tàm nay thuộc quận Tây Hồ (Hà Nội). Bà lấy chồng làm tri huyện ( Huyện Thanh Quan thuộc tỉnh Thái Bình) do đó mà có tên gọi Bà Huyện Thanh Quan. Bà nổi tiếng hay chữ nên được vua mời vào kinh giữ chức cung trung giáo tập (Dạy dỗ các công chúa, cung phi). Bà là một trong những nữ sĩ tài danh hiếm có trong thời đại ngày xưa, hiện còn để lại 6 bài thơ đường luật trong đó có bài Qua đèo Ngang” rất nổi tiếng CÁC DẠNG BÀI THUYẾT MINH Ở THCSThuyết minh về một tác giả VH CÁC DẠNG BÀI THUYẾT MINH Ở THCSThuyết minh về một thể loại VHNT Dạng bài thuyết minh nhằm giới thiệu đặc điểm của một thể loại văn học nghệ thuật .“Truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ, thường có yếu tố tưởng tượng và hư ảo. Truyền thuyết thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử được kể” IV. PHƯƠNG PHÁP LÀM BÀI THUYẾT MINHĐịnh hướng chung: Hướng dẫn HS các bước thuyết minh BƯỚC1BƯỚC2BƯỚC3BƯỚC4BƯỚC5Xác định đối tượng cần thuyết minh (Đề tài): Thuyết minh cái gì?Xác định mức độ, yêu cầu thuyết minh: Khái quát, sơ lược hay cụ thể, chi tiết Thu thập tài liệu về đối tượng cần thuyết minh: số liệu, sự kiện qua quan sát trực tiếp. tài liệu sách vở Lập dàn ý bài thuyết minhTạo lập văn bản thuyết minh Kết cấu bố cục bài văn thuyết minh IV. PHƯƠNG PHÁP LÀM BÀI THUYẾT MINHKẾT CẤUNHIỆM VỤMỞ BÀIGiới thiệu về đối tượng cần thuyết minh THÂN BÀINêu nội dung chính của đối tượng thuyết minh theo yêu cầu và mức độ mà người viết xác định + Có thể giới thiệu theo trật tự thời gian, không gian + Có thể lần lượt giới thiệu các đặc điểm nổi bật, rồi đến công dụng của sự vật Nêu khái quát những suy nghĩ của người viết về ý nghĩa giá trị của đối tượng được thuyết minh .KẾT BÀI MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINHPhương pháp nêu định nghĩa“Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, đồng thời các tính chất vật lý, hoá học, sinh học của môi trường bị thay đổi, gây tác hại tới đời sống của con người và các sinh vật khác” (SGK Sinh vật 9) LƯU Ý Sử dụng để thuyết minh một hiện tượng trong tự nhiên, khoa học Định nghĩa cần ngắn gọn , không được trùng lặp ý.Phương pháp nêu ví dụ Phương pháp này thường tiến hành sau phương pháp định nghĩa. Dùng ví dụ để chứng minh cho một đặc tính ý nghĩa giá trị của sự vật hiện tượng. Ví dụ cần chính xác,cụ thể, điển hình đúng với đối tượng tuyết minh MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINHPhương pháp nêu ví dụ Quy naïp laø quaù trình laäp luaän ñi töø caùi rieâng ñeán caùi chung, töø söï quan saùt nghieân cöùu caùc hieän töôïng cuï theå rieâng bieät ñôn nhaát ñeán nhöõng keát luaän toång quaùt, töø yù nhoû ñeán yù lôùn, töø cuï theå ñeán khaùi quaùt, töø luaän chöùng cuï theå suy ra nguyeân taéc, nguyeân lyù phoå bieán. Caâu chuû ñeà ñöùng ôû cuoái ñoaïn. VÍ DỤ “Hieän nay trình ñoä cuûa ñaïi ña soá ñoàng baøo ta baây giôø khoâng cho pheùp ñoïc daøi, ñieàu kieän giaáy möïc cuûa ta khoâng cho pheùp vieát daøi vaø in daøi, thì giôø cuûa ta, ngöôøi lính ñaùnh giaëc, ngöôøi daân ñi laøm, khoâng cho pheùp xem laâu. Vì vaäy, neân vieát ngaén chöøng naøo toát chöøng aáy” (Hoà Chí Minh) MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINHPhương pháp dùng số liệu để chứng minh ̣“Do có nhiều thuận lợi về điều kiện sống nên vùng đồng bằng ven biển và các đô thị có mật độ dân số khá cao. Năm 2003 mật độ dân số ở đồng bằng sông Hồng là1192 người/Km2, thành phố Hồ Chí Minh là 2664 người/km2, Hà Nội là 2830 người/km2” (SGK Địa lý 9)Lưu ý Sử dụng khi đối tượng thuyết minh có biểu hiện đặc trưng ở số lượng Số liệu phải chính xác và có độ tin cậy cao MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH Phương pháp so sánh ̣ Mục đích làm nổi bật đặc điểm đối tượng thuyết minh So sánh giữa sự vật này với sự vật khác dựa trên những điểm tương đồng và loại biệt So sánh cần dựa trên cùng một tiêu chí + Cùng cấp độ + Cùng loại hình, tính chất MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH Phương pháp so sánh ̣THẦN THOẠI+Lý giải nguồn gốc vũ trụ, gắn liền với tín ngưỡng dân gian. +Nhât vật là Thần TRUYỀN THUYẾT +Sự kiện, nhân vật là sự thật lịch sử, ca ngợi quá trình dựng và giữ nước. +Nhân vật bán thầnGIỐNG NHAU Có yếu tố hoang đường kỳ ảo, giàu trí tưởng tượng bay bổngKHÁC NHAUThuyết minh về đặc điểm thần thoại và truyền thuyết MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINHLƯU Ý KHI LÀM BÀI THUYẾT MINH Sử dụng kết hợp các phương pháp thuyết minh Chọn lựa PP thích hợp tùy theo đối tượng thuyết minh Sử dụng đan xen các phương thức biểu đạt Chuùc caùc baïn sinh vieânthaønh coâng tronghoïc taäp!20-11