Thiết kế bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết: Hồn Trương Ba da hàng thịt

HỒN Trương BaDA hàng thịtLưu Quang Vũ(1948 - 1988)Trích kịch:Hồn Trương Ba, da hàng thịt(Lưu Quang Vũ)I. Giới thiệu chung:1. Tác giả:* Lưu Quang Vũ (1948 - 1988), quê Đà Nẵng.* Cuộc đời, con người: SGK/142.* Sáng tác: Nhiều thể loại, nhưng thành công nhất ở thể loại kịch.Tác phẩm tiêu biểu: SGK/142.* Là một trong những nhà soạn kịch tài năng nhất.Tài năng kịch Lưu Quang VũI. Giới thiệu chung:1. Tác giả:2. Tác phẩm:a/ Thể loại kịch:- Xây dựng các xung đột, mượn xung đột để thể hiện nội dung, tư tưởng.b/ Vở kịch nói Hồn Trương Ba, da hàng thịt (1981): * Xuất xứ: Hư cấu từ một truyện dân gian cùng tên. * Tóm tắt: * Giá trị: - Đặt ra nhiều vấn đề có ý nghĩa nhân văn sâu sắc.- Là tác phẩm xuất sắc của Lưu Quang Vũ, ảnh hưởng cả trong và ngoài nước.Hồn Trương Ba, da hàng thịt(Lưu Quang Vũ)I. Giới thiệu chung:1. Tác giả:2. Tác phẩm:a/ Thể loại kịch:- Xây dựng các xung đột, mượn xung đột để thể hiện nội dung, tư tưởng.b/ Vở kịch nói Hồn Trương Ba, da hàng thịt: * Xuất xứ:* Tóm tắt: * Giá trị: - Đặt ra nhiều vấn đề có ý nghĩa nhân văn sâu sắc.- Là tác phẩm xuất sắc của Lưu Quang Vũ, ảnh hưởng cả trong và ngoài nước.Hồn Trương Ba, da hàng thịt(Lưu Quang Vũ)Lưu Quang Vũ & Hồn Trương Ba, da hàng thịtThe Butcher's Skin (Anh - 2001)The Butcher's SkinNhà hát kịch nói Việt NamNSND Trọng Khôi vai hàng thịtPhimKịchI. Giới thiệu chung:1. Tác giả:2. Tác phẩm:3. Đoạn trích:a/ Đọc, chú thích:b/ Vị trí: Cảnh VII và phần kết, thuộc phần cao trào và mở nút.Hồn Trương Ba, da hàng thịt(Lưu Quang Vũ)Trương Ba khi còn sống:- Làm vườn.- Nhân hậu, trong sạch.- Thú vui trí tuệ, tao nhã.Trương Ba khi trú nhờ xác hàng thịt:- Thô lỗ, phũ phàng.- Ham uống rượu, bán thịt, không thích chơi cờ.Trương Ba ý thức được điều đó nhưng chưa có cách nào thoát ra khỏi thân xác dung tục ấy.I. Giới thiệu chung:1. Tác giả:2. Tác phẩm:3. Đoạn trích:a/ Đọc, chú thích:b/ Vị trí: Cảnh VII và phần kết, thuộc phần cao trào và mở nút.c/ Kết cấu: Lớp 1: Trương Ba với xác hàng thịt.Lớp 2: Trương Ba với những người thân.Lớp 3: Trương Ba với Đế Thích.Màn kết: Hồn Trương Ba, da hàng thịt(Lưu Quang Vũ)I. Giới thiệu chung:II. Đọc hiểu:1. Lớp 1: Trương Ba và xác hàng thịt:a. Lời độc thoại:- Cho thấy cảnh ngộ bi đát, bế tắc và khát vọng được giải thoát của Trương Ba.b. Lời đối thoại:???Lớp kịch này có những kiểu lời thoại nào?Hồn Trương Ba, da hàng thịt(Lưu Quang Vũ)Diễn biến xung độtXung độtÝ nghĩa xung độtXác hàng thịtHồn Trương BaĐối thoại 1,2,3Đối thoại 4 -> 8Đối thoại 9 ->12b. Lời đối thoại:Khẳng định sức mạnh của thể xác có thể sai khiến linh hồn.Tỏ ra tôn trọng.Phủ định mạnh mẽ. Nếu có thì chỉ là bản năng con thú.Khinh bỉ sự thấp hènLinh hồn là phần thanh cao, phân biệt giữa thú và người.Dẫn chứng chứng minh sức mạnh của xác thịt có thể lấn át linh hồn. (bên vợ tôi, ăn uống, đánh con)Giễu cợt, đắc thắng.Khẳng định yếu ớt: Linh hồn vẫn có thể chế ngự thể xác.Lúng túng, đuối lí. Thể xác phàm tục vẫn có lúc lấn át linh hồn thanh cao => Con người luôn phải đấu tranh với bản thân, chống lại cái tầm thường để hoàn thiện nhân cách.Khẳng định hùng hồn: Xác, hồn không thể tách rời. Thể xác cũng cần được tôn trọng, quan tâm. Dụ dỗ; thỏa hiệp.Không thể bác bỏ lí lẽ của xác hàng thịt.Bế tắc, tuyệt vọng.Cần quan tâm cả thể xác lẫn tâm hồn để trở nên hoàn thiện.???Trong đối thoại 1,2,3, hai nhân vật tranh luận điều gì? Thái độ của họ? ???Cuộc tranh luận ấy cho ta hiểu gì về hồn Trương Ba?Trong quan niệm của Trương Ba thì yếu tố nào phân biệt con thú với con người????Trong đối thoại 4 -> 8, hồn Trương Ba và xác hàng thịt đưa ra những gì để chứng minh cho ý kiến của mình? Thái độ của các nhân vật? ???Như vậy hồn Trương Ba có hoàn toàn làm chủ được bản thân trước sự cám dỗ của xác hàng thịt? ???Từ đối thoại 9 -> 12, nhân vật nào thắng thế? Thái độ của hai nhân vật? ? Sự thắng thế ấy nói lên điều gì về quan hệ giữa thể xác và tâm hồn?Những đòi hỏi tầm thường của XÁC HÀNG THỊT(4 >8) (mặt xấu)HỒN TRƯƠNG BAthanh cao (mặt tốt)HỒNXÁCTrong con người luôn tồn tại cả mặt xấu và tốt, nên mỗi người phải luôn tự đấu tranh với bản thân để hoàn thiện nhân cách.Triết líCON NGƯỜIĐẤU TRANHĐẤU TRANHSự sống cần có sự hài hòa giữa tâm hồn với thể xác.Những lí lẽ của XÁC HÀNG THỊT(9 > 12) HỒN TRƯƠNG BATriết líI. Giới thiệu chung:II. Đọc hiểu:1. Lớp 1: Trương Ba và xác hàng thịt:Lời độc thoại:Lời đối thoại:c. Tiểu kết:- Triết lí: Sự sống chỉ ý nghĩa khi có sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn.Nỗ lực đấu tranh trong bản thân mỗi người để vượt lên cái tầm thường, hoàn thiện nhân cách.>> Dấu hiệu đổi mới: Con người cá nhân.- Xung đột kịch càng lúc càng căng thẳng.???Nhận xét cách xây dựng xung đột kịch (diễn biến mâu thuẫn)?Hồn Trương Ba, da hàng thịt(Lưu Quang Vũ)???(9 -> 12) Liệu con người có thể tồn tại chỉ với linh hồn mà không cần có thể xác????(4 -> 8) Nhưng trước những đòi hỏi tầm thường của thể xác, linh hồn cần phải làm thế nào? Chiều theo hay đấu tranh?CỦNG CỐI. Giới thiệu chung:II. Đọc hiểu:1. Lớp 1: Trương Ba và xác hàng thịt:2. Lớp 2: Trương Ba và người thân:Hồn Trương Ba, da hàng thịt(Lưu Quang Vũ)Ng­êi th©nTr­¬ng baNguyªn nh©nT©m tr¹ngPh¶n øngNg.nh©nVîTh«ng c¶m vµ xãt th­¬ngCh¸u g¸iCon d©uQuyÕt liÖt vµ d÷ déiThÊy bè ngµy mét ®æi kh¸c.NhËn thÊy sù thay ®æi cña chång, ®au khæ tr­íc t×nh c¶nh chång chung.Buån b· ®au khæ muèn chÕt, bá ®i ®Þnh nh­êng chång cho c« hµng thÞt.Kh«ng chÊp nhËn sù tÇm th­êng dung tôc.- VÎ mÆt: ThÉn thê, lÆng ng¾t nh­ t¶ng ®¸.- Cö chØ: Tay «m ®Çu - §iÖu bé: Run rÈy, lËp cËp.- Giäng ®iÖu: NhÉn nhôc, cÇu cøu.> V« cïng ®au ®ín, bÕ t¾c.HiÓu nh÷ng g× m×nh ®·, ®ang vµ sÏ lµm cho ng­êi th©n lµ rÊt tÖ h¹i mÆc dï kh«ng hÒ muèn.Bi kÞch ®­îc ®Èy ®Õn ®Ønh ®iÓm, buéc nh©n vËt ph¶i lùa chän2. Lớp 2: Trương Ba và người thân:a. Lời đối thoại:???Trả lời câu hỏi số 2 trong SGK.???Theo em, nhân vật có thể có những sự lựa chọn nào? Trương Ba sẽ chọn cách nào? Tại sao?II. Đọc hiểu:1. Lớp 1: Trương Ba và xác hàng thịt:2. Lớp 2: Trương Ba và người thân:a. Lời đối thoại: Trương Ba rất đau khổ, phải đưa ra một lựa chọn. b. Lời độc thoại:- Đấu tranh: Lẽ nào/- Lựa chọn: Không cần đến cái đời sống do mày mang lại! Không cần!> Thái độ quyết liệt, dứt khoát không chung sống với thể xác dung tục của hàng thịt.c. Tiểu kết: - Triết lí: Khát vọng được sống đúng là mình. Để sống đẹp được như vậy là cả quá trình gian khổ, đòi hỏi sự nỗ lực lớn lao của con người.- Xung đột kịch được đẩy tới cao trào, buộc nhân vật phải lựa chọn.Hồn Trương Ba, da hàng thịt(Lưu Quang Vũ)???Ý nghĩa của lớp 2????Ý nghĩa của lớp 3????Quan niệm về sự sống của Trương Ba và Đế Thích có gì khác nhau? II. Đọc hiểu:1. Lớp 1: Trương Ba và xác hàng thịt:2. Lớp 2: Trương Ba và người thân:2. Lớp 3: Trương Ba và Đế Thích:Tiểu kết:- Triết lí: Cuộc sống chỉ thật sự có ý nghĩa khi được sống đúng là mình, với những giá trị mà mình vốn có và theo đuổi.- Xung đột kịch được giải quyết (mở nút).Quan niệm của Đế Thích về sự sốngQuan niệm của Trương Ba về sự sống- Phải sống với bất cứ giá nào.- Khuyên Trương Ba chấp nhận vì thế giới vốn không toàn vẹn. > Hời hợt, nông cạn.- Không thể sống với bất cứ giá nào.- Kiên quyết không chấp nhận kiểu sống giả dối, bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo; Trương Ba thanh thản chấp nhận cái chết.> Sâu sắc, nhân văn.II. Đọc hiểu:1. Lớp 1: Trương Ba và xác hàng thịt:2. Lớp 2: Trương Ba và người thân:2. Lớp 3: Trương Ba và Đế Thích:4. Màn kết:- Dù chết đi nhưng Trương Ba được sống đúng với bản thân mình; hóa thân vào các sự vật thân thương, được sống mãi bên những người thân của mình.- Ngôn ngữ: Đằm thắm, nhẹ nhàng, sâu lắng.Ý nghĩa:- Tạo âm hưởng lạc quan, truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của cái Thiện với các Ác, của trung thực đối với giả dối.Hồn Trương Ba, da hàng thịt(Lưu Quang Vũ)Giới thiệu chung:1. Tác giả:2. Tác phẩm:3. Đoạn trích:II. Đọc hiểu:1. Lớp 1: Trương Ba và xác hàng thịt:2. Lớp 2: Trương Ba và người thân:2. Lớp 3: Trương Ba và Đế Thích:4. Màn kết:III. Tổng kết, ghi nhớ:	SGK/142,154Hồn Trương Ba, da hàng thịt(Lưu Quang Vũ)Tr­¬ng Ba b¾t ®Çu thay ®æi t©m tÝnh khiÕn mäi ng­êi xa l¸nh, ch¸n ghÐt; V« cïng ®au khæ, Trương Ba quyÕt ®Þnh gi¶i tho¸t, chÊp nhËn c¸i chÕt.§Õ ThÝch kÕt th©n víi Tr­¬ng Ba - mét cao cê ë h¹ giíi. Tr­¬ng Ba ®ét ngét qua ®êi.Trªn thiªn ®×nh Nam Tµo lµm viÖc cÈu th¶, g¹ch nhÇm tªn ng­êi chÕt lµ Tr­¬ng Ba.BÞ thÓ x¸c xui khiÕn, Tr­¬ng Ba ®Þnh xu«i theo ë l¹i víi vî hµng thÞt.Lý tr­ëng s¸ch nhiÔu. (hồn) Tr­¬ng Ba ph¶i ë nhµ hµng thÞt ®Õn ®ªm míi ®­îc vÒ nhµ.X¸c hµng thÞt (mang hồn Trương Ba) ®ßi vÒ nhµ Tr­¬ng Ba. Mäi ng­êi ngì ngµng song ®µnh ph¶i chÊp nhËn.Hồi 1Nam Tµo söa sai b»ng c¸ch cho hån Tr­¬ng Ba nhËp vµo x¸c hµng thÞt ®Ó sèng l¹i.Hồi 2Hồi 3Hồi 4Hồi 5Hồi 6Hồi 7TÓm Tắt 	1. Có một người giỏi cờ tên là Trương Ba, bản tính hiền lương, kết bạn với Đế Thích là Tiên Cờ. Trương Ba bị chết đột ngột. Đế Thích thương tiếc bạn nên cho hồn Trương Ba sống lại trú ngụ trong thân xác một người hàng thịt vừa mới chết. 	Vợ Trương Ba và vợ người hàng thịt nảy sinh xung đột vì không biết cái người vừa sống lại là ai, Trương Ba hay người hàng thịt? Chuyện đem lên quan. Quan cho “người chết sống lại” tỉ thí với mấy người cao cờ thì xác định đúng là (hồn) Trương Ba. Cuối cùng vợ anh bán thịt phải chịu mất chồng. 	2. Ở làng Liên Hạ, tỉnh Hải Dương có Trương Ba là một nho sĩ đời Lý, giỏi đánh cờ, sau cũng xảy ra chuyện hai nhà kiện nhau vì một người mà ai cũng cho là người thân của mình. Quan xử như kết thúc câu chuyện trên nhưng người vợ Trương Ba thấy vợ người hàng thịt khóc lóc thảm quá, lại thấy hình thức chồng mình là chồng người ta nên bàn bạc với (hồn) Trương Ba cưới làm vợ hai luôn thể.Truyện dân gian Hồn Trương Ba, da hàng thịtNgười soạn: Nguyễn HưngTrường THPT Yên Hưng – Quảng Ninh