Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Bài: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

Ca dao than thaân, Yeâu thöông tình nghóa-Ca dao dieãn taû ñôøi soáng taâm hoàn, tö töôûng, tình caûm cuûa nhaân daân trong caùc quan heä löùa ñoâi, gia ñình, queâ höông, ñaát nöôùc.I. Tìm hiểu chung1) Ca dao2) Phân loạiCó 3 loại: - Ca dao than thân	 - Ca dao yêu thương tình nghĩa	 - Ca dao hài hước3) Nghệ thuậtSGK/82SGK/82SGK/82- Theå thô luïc baùt, luïc baùt bieán theå.- Söû duïng pheùp laëp, aån duï, so saùnh. Ngoân ngöõ giaûn dò, gaàn guõi Giaøu hình aûnh so saùnh, aån duï.- Loái dieãn ñaït baèng moät soá coâng thöùc mang ñaäm saéc thaùi daân gian.II. Đọc – hiểu văn bảnBài 1 + 2. Ca dao than thâna) Bài 1:Thân em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ biết vào tay ai.- Hình ảnh so sánh tấm lụa đào: tượng trưng cho người phụ nữ với vẻ đẹp, tuổi xuân và giá trị của họ.- “Giữa chợ”: thân phận người con gái như một món hàng mua bán. Không thể làm chủ được tương lai và số phận của bản thân, tất cả trông chờ vào sự may rủi.b) Bài 2“Thân em như củ ấu gaiRuột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen”- Hình ảnh củ ấu gai với vỏ đen và ruột trắng: hình ảnh bên ngoài xấu xí nhưng phẩm chất bên trong tuyệt vời.“Ai ơi, nếm thử mà xemNếm ra, mới biết rằng em ngọt bùi”- Lời mời gọi tha thiết, đáng thương vì giá trị thực của cô không ai biết đến.=> Sự ngậm ngùi, xót xa có sự không may của người con gái có bề ngoài xấu xí khao khát tình yêu và hạnh phúc lứa đôi.Câu hỏi thảo luận:Từ sự phân tích trên, bạn hãy tìm điểm giống nhau của hai bài ca dao về mặt nội dung và nghệ thuật.@ Nét chung của 2 bài ca dao:+ Nội dung:- Là lời than thở của người phụ nữ trong xã hội phong kiến: than thở về nỗi khổ, về số phận.- Tự khẳng định giá trị, phẩm chất của mình+ Nghệ thuật:- So sánh, tượng trưng.- Ẩn dụ.Bài 3Trèo lên cây khế nửa ngày,Ai làm chua xót lòng này khế ơi!Mặt trăng sánh với mặt trời,Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.Mình ơi! Có nhớ ta chăng?Ta như sao vượt chờ trăng giữa trời.- Câu 1,2: lối hứng thường được dùng để gây cảm xúc, dẫn dắt tâm trạng. Trò chuyện, than thở với cây khế cũng chính là trò chuyện với lòng mình. - Từ “ai”: phiếm chỉ, chủ yếu chỉ những người chia rẽ mối lương duyên của họ => gợi sự trách móc.- Sao Hôm, sao Mai, mặt trăng, mặt trời: mang tầm vóc vũ trụ phi thường và mãi mãi.Ý nguyện mãi không đổi thay, mạnh mẽ và thủy chung.- “Mình ơi!”, “sao Vượt chờ trăng”: tình cảm sắt son, chờ đợi trong cô đơn, vô vọng.Sự chờ đợi mòn mỏi không chút hi vọng nhưng vẫn ánh lên vẻ đẹp của tình con người, trước sau vẫn một lòng một dạ không bao giờ thay đổi.Bài 4:Khăn thương nhớ ai,Khăn rơi xuống đất.Khăn thương nhớ ai,Khăn vắt lên vai.Khăn thương nhớ ai,Khăn chùi nước mắt.Đèn thương nhớ ai,Mà đèn không tắt.Mắt thương nhớ ai,Mắt không ngủ yên.Đêm qua em những lo phiền,Lo vì một nỗi không yên một bềCâu hỏi thảo luận:Bạn hãy cho biết những hình ảnh diễn tả tâm trạng của nhân vật tâm tình trong bài ca dao trên.- Những hình ảnh diễn tả tâm trạng của nhân vật:+ Khăn thương nhớRơi xuống đấtVắt trên vaiChùi nước mắt+ Đèn không tắt.+ Mắt không ngủ yên.- Nghệ thuật: + Hoán dụ (khăn, đèn, mắt)+ Đại từ phiếm chỉ “ai”+ Câu hỏi tu từ+ Cấu trúc trùng điệp, lặp lạiCô gái hỏi khăn, đèn, mắt chính là tự hỏi lòng mìnhTâm trạng khắc khoải, không yên, nhớ thương mòn mỏi đau khổ.- Hai câu cuối:+ Tâm trạng: lo phiền+ Đại từ: EmGiải bày trực tiếp- Những lo phiền của cô gái vì thương nhớ chàng trai, lo lắng cho thân phận, hạnh phúc lứa đôi bấp bênh.Tình yêu chân thành tha thiết.Bài 5:Ước gì sông rộng một gang,Bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi.- Sông rộng một gang: cây cầu ảo, thể hiện ước muốn được gần nhau của cô gái.- Cái cầu: chi tiết quen thuộc, đặc sắc, chỉ nơi hẹn hò, gặp gỡ của đôi lứa đang yêu nhau.- “Cầu dải yếm”: hình ảnh bất ngờ, độc đáo, thể hiện tình cảm mãnh liệt của cô gái.Ước muốn được gần nhau: Thể hiện rất táo bạo nhưng cũng thật đằm thắm và đầy nữ tính.c) Bài 6Muối ba năm muối đang còn mặnGừng chín tháng gừng hãy còn cayĐôi ta nghĩa nặng tình dàyCó xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.- Muối mặn – Gừng cay: gia vị cho bữa ăn, vị đậm đà, là vị thuốc cho người lao động nghèo.- Ba năm, chín tháng, ba vạn sáu ngàn ngày: khoảng thời gian rất lâu.Thể hiện sự gắn bó thủy chung, khẳng định tình nghĩa vợ chồng sẽ luôn bền vững với thời gian, cả đời không bao giờ cách xa.III. Tổng kếtNỗi niềm chua xót, đắng cay và tình cảm yêu thương chung thủy của người bình dân trong xã hội cũ được bộc lộ chân tình và sâu sắc qua chùm ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa. Nghệ thuật dân gian đã tô đậm thêm vẻ đẹp tâm hồn của người lao động trong các câu ca.Ghi nhớ/ SGK/ Trang 85Caûm ôn coâ vaø caùc baïn ñaõ theo doõi