Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Bài: Thơ Hai - Cư của Ba - sô - Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng

1Người thực hiện: Nguyễn Thị Minh NgọcTrường THPT Huỳnh Thúc KhángThành Phố Vinh-Nghệ AnThơ Hai-cư của Ba-sụBài giảng2I. Giới thiệu tỏc giả, thể loại1. Tác giả Ba-sô- Tiểu sử: Matsuô Basho (1644-1694), sinh ra ở Miê- Cuộc đời: lãng du như một “vị hành giả của cát bụi và ánh sáng”- Sự nghiệp: nổi tiếng nhất là tập thơ Hai-cư “Lối lên miền Ôku”32. Đặc trưng thơ Hai-cư- Hình thức: ngắn gọn, chỉ gồm 17 âm tiết, ngắt làm 5/7/5 (khoảng 7-8 chữ Nhật vì tiếng Nhật đa âm)- Tứ thơ: ghi lại phong cảnh, sự vật, sự việc trong một khoảnh khắc hiện tại, từ đó khơi gợi cảm xức, suy tư (quy tắc sử dụng “Quý ngữ” (từ chỉ mùa) - Quan niệm về con người và thiên nhiên:+) con người-vạn vật nằm trong cái nhìn nhất thể hoá+) thiên nhiên ở trong quy luật chuyển hoá, tương giao- Cảm thức thẩm mỹ: đề cao cái đơn sơ,vắng lặng, u huyền, mềm mại, nhẹ nhàng- Ngôn ngữ: chấm phá, chỉ gợi mà không tả 4II. Hướng dẫn đọc hiểu1. Hướng dẫn đọc-> đọc chậm, trầm, nhẹ nhàng, trữ tình mỗi dòng thơ là một lần ngắt nhịp, theo đúng cách chia đoạn của thơ Hai-cư ví dụ: bản phiên âm la-tinh và dịch nghĩa bài thơ số 35Bản phiên âm la-tinh, dịch nghĩa bài 3Bản phiên âm: Teni to raba kien namida zo atsuki akino shimoBản dịch nghĩa: Cầm giữ trong lòng bàn tay con/ tan biến vào nước mắt nóng hổi/ làn sương của mùa thu Giải nghĩa từ trong văn bản:- teni: lòng bàn tay- to: trong- raba: cầm giữ- kien: tan biến- namida: nước mắt- atsuki: nóng hổi- akino: của mùa thu- shimo: làn sương62. Hướng dẫn phân loại chùm thơ3 nhóm:+ Chùm thơ về tình cảm con người (bài 1-> bài 5)+ Chùm thơ về thiên nhiên (bài 6 – bài 7 )+ Bài thơ của lòng khát khao sự sống (bài 8)73. Hướng dẫn tỡm hiểu một số văn bảna. Bài Hai-cư số 3- Hoàn cảnh ra đời: được khơi nguồn từ hình ảnh mớ tóc bạc,di vật của người mẹ quá cố khi Bashô về thăm quê.- Quý ngữ: làn sương thu => chuỗi hình ảnh kết hợp: giọt nước mắt -> mớ tóc bạc -> làn sương thu.8Trường liên tưởng, gợi mở các lớp nghĩa:+ Tóc mẹ như sương - con khóc cho đời mẹ buồn thương trong nỗi ngậm ngùi. + Giọt nước mắt như sương - hòa tan nỗi đau của con vào thiên nhiên để tìm nơi sẻ chia.+ Cuộc đời mỏng manh như hạt sương ngắn ngủi, vô thường.	Bài thơ mơ hồ, đa nghĩa, ghi dấu khoảnh khắc thiêng liêng của tình mẫu tử, nối kết giữa mất - còn, hữu hạn - vô hạn 9b) Bài Hai-cư số 6Quý ngữ: hoa anh đào+) biểu tượng cho vẻ đẹp thiên nhiên và tâm hồn con người Nhật Bản (Quốc hoa)+) gợi cảm nhận về sự tồn tại mong manh, ngắn ngủi của cái Đẹp101112- Chuỗi hình ảnh liên kết thế giới sự vật:	Bức tranh mùa xuân giao hòa, mềm mại, nhẹ nhàng, thể hiện quan niệm vạn vật tương giao. Gợi nỗi buồn man mác trước sự rơi rụng của cái Đẹp trong mùa xuân.Khụng gian(ỏnh sỏng)Hoa đào (màu sắc)Làn súng hồ (vật thể)13III. Tổng kết, luyện tập1. Tổng kếtCon đường tiếp cận thơ Hai-cư:- Tìm quý ngữ, xác định mùa.- Xâu chuỗi, liên kết các hình ảnh có trong bài thơ.- Từ chuỗi hình ảnh mở rộng liên tưởng, tưởng tượng, kí ức tâm hồn để khám phá các lớp nghĩa có trong bài thơ.142. Luyện tập	Bài sốQuý ngữChỉ mựaChuỗi hỡnh ảnh liờn kếtCỏc lớp nghĩa của VB15IV. Bài tập củng cố: 1. Thử sáng tác thơ Hai-cư Lời khuyên của nhà thơ Nhật Soichi Furuta:- Quan sát, khám phá- Mở rộng liên tưởng, tưởng tượng, tâm hồn- Thiên nhiên ở quanh ta và ở trong ta- Ghi chép lại những ý tưởng bất ngờ- Tránh dùng hình ảnh sáo mòn, dùng tính từ nếu không cần thiết- Đọc nhiều thơ Hai-cư của các bậc thầy đi trước16Hai bài thơ Hai-cư của du học sinh Việt Nam tại Canada (trích từ webside: quangduc.com). Hãy phát hiện lỗi và sửa lại những bài thơ trên cho đúng “tinh thần Hai-cư” 1. Tháng ba tràng hoa giáng sinh còn trên khung cửa xám (Minh Lê)2. Trong đêm đen đóa hoa quỳnh đang nở sáng long lanh (Thiên Hương)???172. So sánh thơ tứ tuyệt Đường Luật và thơ Hai-cưPhương diện so sánhThơ tứ tuyệt Đường luậtThơ Hai-cưTứ thơQuan niệm về con người, thiên nhiênHình thứcNgôn ngữ18Xin chân thành cảm ơn sự động viên giúp đỡ của quý thầy cô và các em học sinh!Bài học kết thúc ở đây